نشریه علمی - پژوهشی مرتع و آبخیزداری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه یاسوج

2 دانشجوی دکتری مدیریت و کنترل بیابان، دانشگاه یزد

چکیده

منابع آب کارستی از مهمترین منابع تأمین کننده آب مورد نیاز مردم جهان است که 25-20 درصد از جمعیت جهان به آنها وابسته­اند؛ این منابع تحت فشار فزاینده­ای قرار دارند و به دلیل ماهیت تغذیه نقطه­ای به مدیریت ویژه­ای نیاز دارند. در این پژوهش، با تهیه نقشه آسیب­پذیری آبخوان کارستی تنگة کنارة یاسوج با استفاده از روش COP، ضمن تبیین زون­های­ حفاظتی، محدودیت­های پیشنهادی نیز ارائه گردید. در ابتدا اطلاعات و نقشه­های زمین­شناسی و توپوگرافی مربوط به منطقه مورد نظر جمع­آوری و برای انتقال به محیط GIS رقومی شدند. برای تهیه داده­ها، نقشه­ها و اطلاعات مورد نیاز در رابطه با وضعیت کارست­شدگی، خاک و پوشش گیاهی چند نوبت بازدید و پیمایش میدانی به عمل آمد. سپس، تمامی عملیات و محاسبات ریاضی برای تهیه نقشه عوامل و زیرعامل­های مد‌نظر در روش COP شامل عامل لایه­های پوششی (O)، عامل تمرکز جریان (C) و عامل بارش (P) در محیط GIS انجام گردید. نتایج نشان داد که مقدار آسیب­پذیری آبخوان کارستی منطقه بین 6/0 تا 2/4 می­باشد که نشان­دهنده دامنه آسیب­پذیری خیلی کم تا زیاد است به طوری که سطح طبقه با آسیب­پذیری زیاد، 6/1 درصد از سطح محدوده مورد مطالعه است که بر روی سازند دورة کواترنر و مساحت محدوده با طبقه آسیب­پذیری متوسط 1/77 درصد است که عمدتا بر روی سازند آسماری، قرار گرفته است؛ همچنین بیشترین مساحت طبقه با آسیب­پذیری کم با سطح 2/21 درصدی، بر روی سازندهای پابده، گورپی و رازک واقع شده است. در نهایت، سه محدوده حفاظتی I ،IIوIII به ترتیب برای نواحی با درجه آسیب­پذیری زیاد، متوسط وکم و خیلی کم در نظر گرفته شد که در قالب نقشه حفاظتی همراه با محدودیت­های ویژه هر زون، ارائه گردید. به طور کلی می­توان مهمترین عوامل موثر بر حساسیت را به ترتیب اهمیت، مقدار بارش، تمرکز جریان و لایه­های پوششی دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Zoning of karstic aquifer protection on Tange-Konara Yasuj using COP method

نویسندگان [English]

  • Mohsen Farzin 1
  • saeideh menbari 2

1 University of Yasouj

2 International Desert Research Center, Tehran.

چکیده [English]

Karstic water resources are one of the most important sources of water for the world's population, which accounts for 25-20% of the world's population; these resources are subject to increasing pressure and require special management due to the nature of the point recharges. In this research, after mapping vulnerability and zoning protection on karstic aquifer of Tange-Konara Yasuj using COP method, proposed restrictions was presented. At first, the geological and topographic maps of the area to transfer to GIS software were digitized. In order to provide data, maps, and information about the situation of karstification, soil, and vegetation field surveys was conducted multiple times. Then, the operations and mathematical calculations to mapping of factors and sub-factors considered in COP method, was conducted in GIS media. The results show that karstic aquifer vulnerability rate changes 0.6 to 4.2 which showing high to very low vulnerability for the study area; So that, high, moderate, and low vulnerability classes are on Quaternary, Asmari, and Pabdeh-Gurpi-Razak formations, with 1.6, 77.1, and 21.2 percent of the area, respectively. The importance of each of the factors in determining the sensitivity of the aquifer in the study area can be considered as P> C> O. Finally, three protection zone was considered including I for areas with high vulnerability, II for areas with medium vulnerability, and III for areas with low and very low vulnerability that was presented in the form of a protective map.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Karstic aquifer
  • karst vulnerability
  • zoning protecting
  • Tange-Konara-Yasuj
[1] Adams, B. and S.S.D, Foster. 1992. Land-surface zoning for groundwater protection. Water and Environment Journal, 6 (4): 312–320.
[2] Bagherzadeh, S., Kalantari, N., Moradzadeh, M., Rahimi, M.H., Fazeli, M. and Keshavarz, M.R. 2010. The newest method for mapping karst aquifer vulnerability using GIS and remote sensing techniques: COP method. Proceedings of the 1th National Conference on Geomatic, 9-10 May 2010, Tehran, Iran.
[3] Baoxiang, Z. and Fanhai, M. 2011. Delineation methods and application of groundwater source protection zone. Proceeding of International Symposium on Water Resource and Environmental Protection, 1: 66-69.
[4] Chave, P., Howard, G., Schijven, J., Appleyard, S., Fladerer, F. and Schimon, W. 2006. Groundwater protection zones. In: Protecting Groundwater for Health: Managing the Quality of Drinking-water Sources. IWA Publishing, London, UK. 687
[5] Davis, A.D., Long, A.J. and Wireman, M. 2002. Karstic: a sensitivity method for carbonate aquifers in karst terrains. Environmental Geology, 42: 65–72.
[6] Ducci, D. 2007. Intrinsic vulnerability of the Alburni karst system (southern Italy). Geological Society, London, Special Publications, 279: 137-151.
[7] European Commission. 2007. Common implementation strategy for the Water Framework Directive. Guidance Document No.16 on Groundwater in Drinking Water Protected Areas. European Commission, Brussels, 34.
[8] Farzin, M. and Golzar, I. 2016. Karst aquifer contamination risk Caused by Municipal solid wastes leachate for Tange Kenara Yasuj. Proceedings of the 11th National Conference on Watershed management engineering and science of Iran, 20-22 April 2016, Yasuj, Iran.
[9] Ford, D. and Williams, P. 2007. Karst Hydrogeology and Geomorphology. John Wiley and Sons press, Chichester, West Sussex, England, 562.
[10] Foster, S., Hirata, R. and Andreo, B. 2013. The aquifer pollution vulnerability concept: aid or impediment in promoting groundwater protection. Hydrogeology Journal, 2: 1389–1392.
[11] Garmabi, M., Naseri, H.R., Alijani, F. and Rezaei, M. 2014. Assessment of Ghaleh Tol Karst and conglomerates aquifer vulnerability using COP and PaPRIKa methods. Proceeding of the 32th meeting and the first International Congress of Earth Sciences, 15-18 Feb 2014, Mashhad, Iran.
[12] Hiscock, K.M. 2011. Groundwater in the 21st Century – Meeting the Challenges. In: Sustaining Groundwater Resources: A Critical Element in the Global Water Crisis, Anthony, J. and A. Jones (eds) in International Year of Planet Earth, 207-225.
[13] Kazakis, N., Oikonomidis, D. Voudouris, K.S. 2015. Groundwater vulnerability and pollution risk assessment with disparate models in karstic, porous, and fissured rock aquifers using remote sensing techniques and GIS in Anthemountas basin, Greece. Environmental Earth Sciences, 74 (7): 6199-6209.
[14] Leyland, R. (2009). Vulnerability mapping in karst terrains, exemplified in the wider Cradle of Humankind World Heritage Site. Dissertation (MSc)--University of Pretoria, 104.
[15] Marin, A.I., Andreo, B. and Mudarra, M. 2015. Vulnerability mapping and protection zoning of karst springs: Validation by multitracer tests. Science of the Total Environment, 532: 435–446.
[16] Masoompour Samakosh, J., Bagheri, S., Davoodi, M., Yarahmadi, D., Jafari-Aghdam, M. and Soltani, M. 2013. Assessing and mapping the vulnerability of karstic aquifer using GIS and COP model. Global NEST Journal, 15(3): 384-393.
[17] Menichini, M., Da Prato, S., Doveri, M., Ellero, A., Lelli, M., Masetti, G., Nisi, N. and Raco, B. 2015. An integrated methodology to define Protection Zones for groundwater based drinking water sources: an example from the Tuscany Region, Italy. Italian Journal of Groundwater, AS12058: 21 – 27.
[18] Mimi, Z.A. and Assi, A. 2009. Intrinsic vulnerability, hazard and risk mapping for karst aquifers: A case study. Journal of Hydrology, 364: 298–310.
[19] Plan, L., Decker, K., Faber, R., Wagreich, M. and Grasemann, B. 2008. Karst morphology and groundwater vulnerability of high alpine karst plateaus. Environmental Geology, 58: 285-297.
[20] Ravbar, N. 2007. The Protection of Karst Waters: A Comprehensive Slovene Approach to Vulnerability and Contamination Risk Mapping. ZRC Publishing, Ljubljana, 254.
[21] Saif, A., Jafariaghdam, M. and Jahanfar, A. 2015. Karstic aquifer vulnerability assessment and mapping using the COP (Case Study: Golin Karstic Aquifer, Kermanshah Province, Iran). Quantitative Geomorphological Researches, 3 (3): 65-79.
[22] Taheri, K. and Raeisi, E. 2010. Karst Resources of Iran: A prelude to a concept. Proceedings of the 1th National Conference on Applied Researches in Water Resources of Iran, 21-23 May 2010, Kermanshah, Iran.
[23] Vias, J.M., Andreo, B., Perles, M.J., Carrasco, F., Vadillo, I. and Jimenez, P. 2006. Proposed method for groundwater vulnerability mapping in carbonate (karstic) aquifers: the COP method. Hydrogeology Journal, 14: 912–925.
[24] Vias, J., Andreo, B. Ravbar, N. and Hotzl, H. 2010. Mapping the vulnerability of groundwater to the contamination of four carbonate aquifers in Europe. Journal of Environmental Management, 91: 1500-1510.
[25] Zhu, Y. and Balke, K.D. 2008. Groundwater protection: What can we learn from Germany. Journal of Zhejiang University Science, 9(3): 227-231.