نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• طیبه مصباح زاده ¹
• فرشاد سلیمانی ساردو ²

¹ استادیار، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران

² دانشجوی دکتری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

به دلیل سیاست­های نادرست در بخش منابع آب و برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی، کیفیت آب در اکثر دشت­های کشور کاهش یافته است. از این رو بررسی کیفیت آب به­منظور شرب و کشاورزی از نظر کیفی حائز اهمیت است. با این هدف در این پژوهش به بررسی روند تغییرات بیابانزایی در دشت خاش با استفاده از دو معیار آب زیرزمینی و پوشش گیاهی پرداخته شد و نمودارهای شولر و ویلکوکس برای سال‌های 1380، 1387 و 1394 با استفاده از نرم‌افزارهای AquaChem ترسیم شد. هم‌چنین تغییرات مکانی نیز در سطح دشت خاش با نرم‌افزار Arc GIS تهیه گردید و روند تغییرات پوشش گیاهی نیز با استفاده از تصاویر سنجندۀ MOD13A2 و تکنیک سنجش از دور صورت پذیرفت. نتایج با مقایسۀ نمودار شولر نشان داد که تعداد چاه‌هایی که از نظر پارامتر TDS دارای وضعیت غیرقابل شرب هستند طی سال‌های 1387 و 1394 نسبت به سال 1380 افزایش پیدا کرده­اند. این در حالی است که سطح اراضی که وضعیت شرب خوبی دارند در طی سال‌های 1387 و 1394 نسبت به 1380 کاهش پیدا کرده و بر سطح اراضی شرب قابل قبول افزوده شده است. مطابق نمودار ویلکوس نیز این نتیجه به­دست آمد که بیشتر چاه‌های منطقه شور تا خیلی شور هستند و استفاده از آن­ها برای کشاورزی مضر بوده و یا نیاز به تمهیدات است. نتایج روند تغییرات پوشش گیاهی نیز به صورت کاهشی بوده و میزان متوسط شاخص NDVI با گذشت زمان کاهش یافته است. در انتها می­توان چنین نتیجه‌گیری کرد که روند تغییرات در منطقۀ مورد مطالعه در جهت تخریب است. روند تخریبی در منابع پایۀ منطقه مورد مطالعه می‌تواند زنـگ خطری برای مدیران و برنامه­ریزان شهری و منابع طبیعی باشـد.

کلیدواژه‌ها

• بیابان زایی آب زیرزمینی
• شولر
• ویلکوکس
• شاخص پوشش گیاهی
• دشت خاش

عنوان مقاله [English]

Investigating desertification process of Khash plain with emphasis on water and vegetation criteria

نویسندگان [English]

• TAYYEBEH MESBAHZADEH ¹
• farshad soleimani sardou ²

¹ university of tehran

² university of Tehran

چکیده [English]

Due to incorrect policies in the water resources sector and excessive withdrawal of groundwater resources, water quality in most plains of the country has decreased. Therefore, the quality of water for drinking and agriculture is important in qualitative terms.With this aim in this study, the desertification changes in Khash plain were studied using two criteria of groundwater and vegetation. Shooler and Wilcox diagrams were drawn up for AquaChem software for the years of 2001, 2008 and 2015. Also, spatial variations were made on Arctic plain surface using Arc GIS software and vegetation changes trend were also done using MOD13A2 sensor images and remote sensing techniques. The results showed that the number of wells that have an unpredictable TDS in the years 2008 and 2015 compared to 2001 have been increased by comparing the Schuler diagram. However, the level of lands with good drinking status decreased during the years 1387 and 1394 compared to 1380 and was increased by the level of acceptable drinking water. According to Wilcox's diagram, the result is that most wells are salty to very salty and their use is harmful to agriculture or requires measures. The results of the vegetation change trend also indicated that the trend is to reduce vegetation and the average level of the NDVI index decreases with the passage of time.

کلیدواژه‌ها [English]

• Desertification
• Groundwater
• Shooler and Wilcox Diagram
• Vegetation index
• Khash Plain