نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مرتضی صابری ¹
• وحید کریمیان ²
• حمید نیک نهاد قرماخر ³

¹ استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ آب و خاک، دانشگاه زابل، ایران.

² دکتری علوم مرتع، دانشکدۀ مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی گرگان، ایران.

³ دانشیار گروه مدیریت مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.

چکیده

هدف از مطالعۀ حاضر بررسی برخی از ویژگی­های رویشگاهی و کیفیت علوفه گیاه حنظل در رویشگاه­ها و مراحل مختلف رشد در مراتع استان سیستان و بلوچستان می­باشد. جهت بررسی تغییرات حیاتی گیاه در دو رویشگاه­ زابل و سراوان، مشاهدات مراحل مختلف فنولوژی در دورۀ فعالیت گیاه با بازدیدهای مرتب از نقاط مشخص صورت گرفت. ویژگی­های پوشش گیاهی، در پلات­های چهار متر مربعی در امتداد چهار ترانسکت 200 متری بررسی شد. در دو رویشگاه، نمونه­برداری خاک از عمق 30-0 سانتی­متری پای ریشه گیاه و منطقۀ عاری از گیاه جهت بررسی ویژگی­های فیزیکوشیمیایی خاک برداشت شد. شاخص­های کیفیت علوفه در سه مرحلۀ رشد رویشی، گلدهی و بذردهی به صورت تصادفی با 4 تکرار اندازه­گیری شد. نتایج دورۀ رویشی گیاه حنظل نشان داد، ظهور اولین برگ در اوایل فروردین ماه و پایان دورۀ رویش شهریور ماه می‎باشد. میانگین درصد تاج پوشش و تراکم در دو منطقه دارای تفاوت معنی­دار هستند (01/0p<). عمق ریشه­دوانی این گیاه در رویشگاه زابل و سراوان به­ترتیب 207 و 123 سانتی‌متر بود. نتایج نشان داد میزان هدایت الکتریکی و کربن و مادۀ آلی در پای بوتۀ مورد بررسی به شکل معنی­داری از منطقۀ شاهد بیشتر است. نتایج تجزیه و تحلیل خاک زیر گونۀ دو رویشگاه نشان داد درصد شن، سیلت، اسیدیته، آهک و کربن آلی در سطح 5 درصد (05/0p<) و مادۀ آلی در سطح 1 درصد معنی­دار می­باشد (01/0p<). همچنین میانگین­ها نشان داد درصد شن، اسیدیته، کربن آلی و مادۀ آلی در رویشگاه زابل بیشتر از سراوان بوده و میزان سیلت و آهک در خاک پای گیاه در رویشگاه سراوان بیشتر می‌باشد. نتایج شاخص­های کیفیت علوفه نشان داد، عامل رویشگاه تنها بر درصد پروتئین خام اثر معنی‌داری داشت (05/0p<). اما مراحل فنولوژی بر کلیۀ شاخص­های مورد بررسی اثر معنی‌داری دارد (01/0p<). با ازدیاد سن درصد پروتئین خام، هضم پذیری و انرژی متابولیسمی گیاه کاهش و درصد الیاف نامحلول در شویندۀ اسیدی افزایش ‌می­یابد. با توجه به عمق ریشه­دوانی و هم­زمانی رویش این گیاه با بادهای ۱۲۰ روزۀ سیستان، می­توان با کشت حنظل در مناطق برداشت رسوبات بادی از پدیده­های مخرب زیست­محیطی جلوگیری به عمل آورد.

کلیدواژه‌ها

• حنظل
• ویژگی‌های رویشگاهی
• کیفیت علوفه
• مراحل فنولوژی
• مراتع
• سیستان و بلوچستان

عنوان مقاله [English]

Investigation of some habitat characteristics and forage quality of Citrullus colocynthis (case study: Sistan and Baluchestan orovience)

نویسندگان [English]

• Morteza Saberi ¹
• vahid karimian ²
• Hamid Niknahad Gharemakhar ³

¹ Assistant professor, Range and watershed management department, Water and Soil collage, University of Zabol, Iran.

² Ph.D. Graduate, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.

³ Associate Professor, Department of Rangeland Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.

چکیده [English]

Many regular visits were done to investigate the phenological stages of the plant in Zabol and Saravan habitats. Plant cover of the species was investigated by plot with 4 square meter along to 4 transect with 200 meters. To investigate their physicochemical properties of soil, soil sample were taken from 0-30 cm depth under the species and area without species. Forage quality index was analyzed by 4 replication on three phenological stages (vegetative, flowering and maturity stages). Results indicated that the first leaves of the species were initiated in March and August is the end of growing period. The average of canopy cover and density of Citrullus colocynthis had significant difference in the two regions (P<0.01). The rooting depth of this species was 207 and 123 centimeters in Zabol and Saravan habitats, respectively. The results showed that the electrical conductivity, carbon and organic matter under the studied species were significantly higher than the control area. The results of soil analysis under the species of two habitats also showed that sand, silt, acidity, lime and organic carbon content were significant at 5% level (p <0.05) and organic matter was significant at 1% level (p <0.01). Also, the average of sand, acidity, organic creatinine and organic matter of Zabol habitat was higher than Saravan, but the amount of silt and lime in the plant cover was higher in Saravan than that of Zabol.

کلیدواژه‌ها [English]

• Citrullus colocynthis
• habitat characteristics
• Forage quality
• Rangelands
• Sistan and Baluchestan