نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی اکبر نظری سامانی ¹
• محمود صمدی قشلاق ²
• آرش ملکیان ¹

¹ دانشیار دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

² دانش آموختۀ کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

چکیده

در توسعه منابع آبی موجود، عوامل متعددی تأثیرگذار می‌باشد که از جمله این عوامل می‌توان به نقش عوامل ساختاری نظیر گسل‌ها، درز و شکاف‌ها و عوامل ژئومورفولوژیک همچون زبری توپوگرافیکی منطقه اشاره کرد. این پژوهش به بررسی تأثیر این عوامل در وضعیت منابع آب کارستی و در نهایت رخداد چشمه‌ها در منطقه البرز میانی می‌پردازد. عوامل مذکور در قالب لایه‌های اطلاعاتی مؤثر بر ذخیره آب زیرزمینی در سامانه‌های سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش‌ازدور تهیه، سپس لایه‌های مذکور با لایه چشمه‌ها مورد تلاقی قرار رفت و از نظر آماری (همبستگی چند متغیره و تحلیل عاملی) مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته و ارتباط آن‌ها با یکدیگر مشخص شد. نتایج بیانگر ارتباط نزدیک بین فراوانی چشمه‌ها و مقدار آبدهی سالانة آنها با شاخص های ژئومرفومتری انحنای دامنه و شاخص موقعیت توپوگرافیک است. با توجه به نتایج به دست آمده از همبستگی پیرسون، متغیرهای ارتفاع، تراکم خطواره و تراکم زهکشی در سطح 99% معنی‌دار می‌باشند. بر همین اساس آبدهی چشمه‌ها با تراکم زهکشی رابطه مستقیم و با ارتفاع و تراکم خطواره رابطة عکس دارد. همچنین با توجه به انجام تحلیل عاملی 17 متغیر مؤثر بر بروز و دبی چشمه‌ها، شش عامل دارای مقدار ویژه بزرگ‌تر از 1 هستند و در تحلیل باقی ‌مانند. این شش عامل می‌توانند تقریباً 73.5 درصد از تغییرپذیری (واریانس) متغیرها را توضیح دهند. این روابط نشانگر نقش بارز عوامل مذکور در استعدادیابی منابع آبی در مناطق کارستی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• سنجش‌ازدور
• زبری توپوگرافیکی
• کارست
• چشمه
• ژئومرفومتری

عنوان مقاله [English]

Determining of effective factors on Karstic springs of central Elburze region

نویسندگان [English]

• Aliakbar Nazari Samani ¹
• mahmoud samadi ²
• arash malekian ¹

² university of tehran

چکیده [English]

For developing of water resources a lot of different factors (such as: geological structure, faults, joints and geomorphological metrics) are important. This research tried to assess the effects of geomorphology on karstic water resources in central Elburz region. Geomorphometrics indices were prepared in the form of separate layer in GIS and RS and were overlaid on the springs distribution map. To assess the relationship between springs frequency, discharge and geomorphology statistical analysis such as correlation and factor analysis were done. Results indicate a close relation between spring occurrence and hillslope curvature and TPI. Also the Pearson correlation coefficient of elevation and lineament density and drainage density was significant (P<0.01). According to results the discharge of springs are directly related to drainage density and indirectly related to elevation and lineament density. Moreover the fetor analysis on 17 variables revealed that the first six components had Eigen value of more than 1 and 73.5% of total variance was explained by them. Result indicated that for future developing such a geomorphology characteristics can give suitable information of water resources.

کلیدواژه‌ها [English]

• "Geomor[hometry"
• springs"
• "karst
• "Topography Roughness"