نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهشید سوری ¹
• مینا بیات ²
• حسین ارزانی ³
• مرتضی خداقلی ⁴

¹ استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

² کارشناس ارشد پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

³ استاد دانشکدۀ منابع طبیعی ، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

⁴ دانشیار پژوهشی بخش تحقیقات مرتع، مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

چکیده

عوامل اقلیمی مهم­ترین عامل تأثیر‌گذار بر رشد پوشش گیاهی و تولید می‌باشند. تأثیر هر یک از این عوامل در هر منطقه بسته به نوع پوشش گیاهی متفاوت است. در این مطالعه اثر عوامل اقلیمی (بارندگی و دما) بر تولید گونه‌های گیاهی مورد چرای دام در 6 سایت استپی استان فارس در یک دورۀ ده ساله (1377 تا 1386) مورد بررسی قرار گرفت. جهت اندازه­گیری پوشش از 60 پلات 2 متر مربعی در طول 4 ترانسکت چهار صد متری استفاده شد و تولید با روش قطع و توزین در پانزده پلات در طول ترانسکت‌ها اندازه‌گیری گردید. سپس با استفاده از رابطۀ رگرسیونی بین پوشش تاجی (درصد) و تولید (کیلوگرم در هکتار)، تولید مابقی پلات‌ها برای آن سال محاسبه شد. شاخص‌های مهم اقلیمی که در این بررسی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند، عبارتند از: بارندگی (روزانه، ماهانه، سالانه، بارندگی فصل رویش و بارندگی فصل رویش به علاوه سال پیشین)، دما (سالانه، ماهانه، فصل رویش، بیشینه و کمینۀ دما). نتایج نشان داد متوسط تاج پوشش 3/6 درصد و متوسط تولید 5/128 کیلوگرم در هکتار بوده است و در میان شکل‌های مختلف رویشی بوته‌ای­ها بیشترین درصد پوشش و تولید و گندمیان کمترین درصد پوشش و تولید را به خود اختصاص دادند. از بین شاخص‌های مهم اقلیمی، بارندگی سالانه و دمای مرداد ماه در تمامی سایت‌ها و بارندگی فصل رویش در تمامی سایت­ها به­جز سایت ایزدخواست به عنوان مؤثرترین شاخص روی تولید علوفه مؤثر بوده و همبستگی مثبت و معنی‌داری را با تولید علوفه نشان داد. با استفاده از بارندگی سالانه می­توان تغییرات تولید علوفه را در مراتع مورد بررسی از 50 تا 92 درصد و در کل مراتع استان فارس تا 70 درصد برآورد نمود. میانگین تولید بلندمدت در مراتع بیابان زدایی، بیداعلم و ایزدخواست با استفاده از پارامترهای بارندگی سالانه، بارندگی فصل رویش و بیشینۀ دما به ترتیب 3/88، 2/95 و 7/112 کیلوگرم در هکتار برآورد شد. از یافته‌های این تحقیق می‌توان به منظور پیش‌بینی تاج‌پوشش و تولید و در نهایت ظرفیت چرایی بلندمدت در مراتع استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

• اقلیم
• پوشش گیاهی
• تولید
• مراتع استپی
• استان فارس

عنوان مقاله [English]

Estimation of long-term forage production of steppe rangelands of Fars province based on climatic factors parameters

نویسندگان [English]

• mahshid souri ¹
• mina bayat ²
• Hossein Arzani ³
• Morteza khodagholi ⁴

¹ Assistant Professor, Rangeland Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.

² Senior Research Expert, Range Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research,Education and Extension Organization(AREEO).Tehran, Iran

³ Professor,Faculty of NaturalResources, University of Tehran,Karaj,Iran.

⁴ Associate Professor, Rangeland Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

چکیده [English]

Climatic factors are the most important factors affecting vegetation growth and production. The impact of each of these factors in each region varies depending on the vegetation type. The effect of climatic factors (rainfall and temperature) on the production of grazed plant species at 6 steppe sites in Fars province over a ten year period (1998 to 2007) was investigated. 60 plots of 2 square meters along 4 transects of four hundred meters were used to measure cover and production was measured by cutting and weighing method in 15 plots along transects. Then, using regression relationship between canopy cover (percent) and production (kg ha-1), the residual plot yield was calculated for that year. Important climatic indices analyzed in this study are: annual rainfall, growing season rainfall (March to June), plus and earlier rainfall, annual temperature, July temperature, August, maximum and minimum temperatures. The results showed that the average canopy cover was 6.3% and the average yield was 128.5 kg / ha and among the different vegetative forms of shrubs had the highest percentage of cover and production and wheat had the lowest cover and production percentage. Among the important climatic indices, annual rainfall and August temperature at all sites and the growing season rainfall at all sites except for the desired site were the most effective indicators on forage production and showed a positive and significant correlation with forage production.

کلیدواژه‌ها [English]

• Climate
• Coverage
• Production
• steppe rangelands
• Fars province