نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• منصوره کارگر ¹
• زینب جعفریان ²
• علی طاهری ³

¹ دکتری علوم مرتع، ادارۀ کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز.

² استاد دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.

³ کارشناس ارشد مرتعداری، ادارۀ کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز.

چکیده

با توجه به اهمیت نقش بهره­برداری از مراتع و تغییرات ایجاد شده در سیستم­‌های اجتماعی - اقتصادی و اکولوژیکی مراتع، برنامه‌­ریزی جهت بررسی وضعیت حال و تصمیم‌­گیری برای شرایط موجود حائز اهمیت می­‌باشد. در همین راستا این مطالعه در نظر دارد جهت تعیین اختلاف نگرش­ها بین کارشناسان و بهره­برداران به بررسی و مقایسۀ اولویت عوامل مؤثر بر بهره­برداری از مراتع در چهار معیار قوت، ضعف، فرصت و تهدید بپردازد. بدین منظور از آنالیز SWOT برای تحلیل عوامل مؤثر بر بهره­برداری از مراتع استفاده گردید. عوامل شناسایی شده از طریق تنظیم و تکمیل پرسشنامه به روش­های طیف لیکرت و آنالیز AHP به ترتیب توسط بهره­برداران و کارشناسان اولویت­بندی و مقایسه شد. نتایج نشان داد که فقط پتانسیل مرتع برای دام­گذاری با امکان تغذیۀ دستی، بهره­برداری­های غیر اصولی مانند معدن، مانورهای نظامی از اولویت یکسانی برخوردار بودند. نتایج نشان داد در عوامل مربوط به نقاط قوت، تطابق نوع و نژاد دامی غالب منطقه با شرایط مراتع با وزن 117/0، نقاط ضعف، کناره‌گیری بهره‌برداران با سابقه از شغل دامداری مرتع با تجربه با وزن 026/0، فرصت­ها، افزایش مطالعات علمی دربارۀ مراتع در مراکز تحقیقاتی، ادارت منابع طبیعی با وزن 185/0 و در عوامل مربوط به تهدید­ها، نوسانات قیمت بازار با وزن 076/0 در اولویت قرار دارند. نتایج این تحقیق حاکی از آن بود که در ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (نقاط ضعف و قوت) جمع امتیاز نهایی محاسبه شدۀ نقاط قوت از نقاط ضعف بیشتر است. این بدین معناست که عوامل تأثیر­گذار بر بهره­برداری از مراتع از نظر عوامل درونی دارای قوت است. ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (تهدید و فرصت) نشان دهندۀ آن است که در وضعیت موجود، می­توان با تقویت فرصت­ها در مقابل تهدید­ها واکنش راهبردی مناسبی نشان داد. بنابراین، راهبرد جهت حرکت به سمت توسعۀ مطلوب از بهره­برداری از مراتع محسوب می­شود.

کلیدواژه‌ها

• مراتع
• بهره‌برداری
• کارشناسان
• AHP
• SWOT

عنوان مقاله [English]

Assessment of affecting factors on the exploitation of rangelands with an emphasis on AHP-strategic factors (SWOT- AHP) (Case study: rangelands of Alborz Province)

نویسندگان [English]

• mansoure kargar ¹
• zahra yousefi ²
• ALI Taheri ³

¹ ph.d in rangeland

² Associate Prof., College of Natural Resources, Sari Agriculture Science and Natural Resources University, I.R. Iran

³ administration natural resource of Alborz province

چکیده [English]

According to the important role of rangeland on the exploiters of its and rangeland ecological changes in the economic and social systems, planning and decision-making to assess the current situation is the most important. In this regard, this study intends to determine the difference between experts and exploiters to examine and compare the affecting factors on the utilization of rangelands according to four priority measures including strengths, weaknesses, and opportunities and threats. For this purpose, the SWOT analysis was used to analyze the affecting factors on the exploitation of rangelands. Identified factors using the questionnaire set based on Likert spectrum items and AHP analysis were prioritized and compared by the pastorals and experts. The results of the comparison indicate that prioritize of the strengths, weaknesses, opportunities and threats is different between experts and stakeholders, and in some cases there is a considerable distance between experts and pastorals. The factors related to the strengths, weaknesses, opportunities and the threats had priority the adaptation of animal species and plant cover-weight with weight 0.117, weighing experienced pastorals resignation with weight 0.026, increase scientific studies on rangeland in research centers, the Department of Natural Resources with weight 0.185 and weighting fluctuations in livestock markets with weight 0.076 respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

• Rangelands
• Exploitation
• Experts
• AHP
• SWOT