نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهرنوش قدیمی ¹
• ساسان زنگنه تبار ²

¹ استادیار ژئومورفولوژی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

² دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

یکی از راهکارهای مهم در مدیریت منابع آب کارست، تهیۀ نقشۀ آسیب­پذیری آبخوان­های کارستی است. هدف از تهیۀ نقشۀ آسیب‌پذیری، فراهم شدن امکان شناسایی منابع آب زیرزمینی در معرض خطر آلوده شدن است. آبخوان کارستی گیلانغرب به عنوان بخشی از زون زاگرس چین­خوردۀ تغذیه کنندۀ سراب گیلانغرب می­باشد. در این پژوهش به منظور ارزیابی آسیب­پذیری آبخوان کارستی گیلانغرب از روش EPIK متشکل از چهار لایۀ E (اپی­کارست)، P (پوشش محافظ)، I (نفوذ) و K (شبکۀ کارست) و روش KDI مبتنی بر لایۀ کاربری اراضی استفاده شده است. پس از اجرای مدل و تهیۀ نقشۀ آسیب­پذیری، مقدار شاخص EPIK بین 12 تا 26 محاسبه شد. توزیع فضایی طبقه­های نقشۀ نهایی آسیب­پذیری حاصل از مدل EPIK نشان می­دهد که 24/14، 56/14، 17/47 و 03/24 درصد از مساحت منطقۀ مورد مطالعه به ترتیب در پهنۀ آسیب­پذیری کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد قرار می­گیرد. مطابق این نقشه حدود 71 درصد از منطقۀ مورد مطالعه، دارای آسیب­پذیری زیاد و خیلی زیاد می­باشد که نشانگر آسیب­پذیری بالای این آبخوان می­باشد. مطابق نتایج روش KDI، 54/7، 49/9، 9/2، 89/77 و 18/2 درصد از منطقۀ مورد مطالعه به ترتیب دارای تأثیرپذیری زیاد، متوسط، کم، خیلی کم و سالم (دست نخورده) است که بیانگر آسیب­پذیری کم آبخوان کارستی گیلانغرب می­باشد. طبق روش EPIK، طبقه با آسیب­پذیری کم منطبق بر دشت­های حاشیۀ ارتفاعات و سازندهای شیلی است که نقش خیلی کمی در آسیب­پذیری آبخوان کارستی دارد. اما همین دشت­های حاشیه­ای طبق روش KDI، بیشترین آسیب­پذیری را دارند چرا که بیشتر تحت دخل و تصرف انسانی قرار گرفته­اند. با ترکیب نتایج این دو روش می­توان دریافت که آبخوان گیلان­غرب دارای حساسیت بالایی نسبت به آلودگی است اما عدم گسترش فعالیت­های انسانی در حوضۀ آبگیر این آبخوان منجر به سالم ماندن منابع آب آن از آلودگی شده است.

کلیدواژه‌ها

• کارست
• آسیب‌پذیری
• آبخوان گیلانغرب
• EPIK
• KDI

عنوان مقاله [English]

vulnerability assessment of Gilangharb karstic aquifer using EPIK and KDI methods.

نویسندگان [English]

• Mehrnoosh Ghadimi ¹
• sasan zangenetabar ²

² phd student

چکیده [English]

One important approach in the management of karst water resources is mapping of karstic aquifers. Vulnerability mapping enables identification of the groundwater resources that are subjected to contamination. The Gilangharb karst aquifer as part of the folded Zagros zone feeds the Gilangharb karstic aquifer. Field visits and examination of chemical properties of the Gilangharb spring all confirm the karstic nature of the study area. In this study, in order to evaluate the vulnerability of the Gilangharb karstic aquifer, the EPIK method consisting of four layers of E (epikarst), P (protective coating), I (penetration) and K (karst network) and also the KDI method based on land use were employed. The former method is one of the inherent vulnerability methods developed especially for the karst areas based on different weight and ranking parameters. After executing the model and preparing the vulnerability map, the EPIK index was calculated between 12 and 26. The spatial distribution of the final vulnerability map classes from the EPIK model shows that 14.24, 14.56, 47.17 and 24.03% of the study area, is located in the low, medium, high and very high vulnerability zones, respectively. According to this map, about 71% of the study area shows high and very high vulnerability indicating high vulnerability of this aquifer. According to the results of the KDI method, 7.54%, 9.49%, 2.9%, 77.89% and 2.18% of the study area had high, medium, low, very low and intact, respectively that shows low vulnerability of the Gilangharb karstic aquifer.

کلیدواژه‌ها [English]

• karst
• vulnerability
• Gilangharb aquifer
• EPIK
• KDI