نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• خالد اوسطی ¹
• حامد جنیدی ¹
• ناهید عزیزی ²

¹ استادیار دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران و عضو گروه پژوهشی مطالعات محیطی دریاچۀ زریبار، پژوهشکدۀ کردستان، سنندج، ایران.

² فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد مرتعداری از گروه مهندسی مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

چکیده

پیش‌بینی عملکرد گونه­های مرتعی، یکی از ابزارهای کارا در برنامه­ریزی و سیاست‌گذاری منابع طبیعی هر کشور اسـت. متغیرهای آب و هوایی از جمله بارش و دما، نقش مهمی در پیش‌بینی تولید گونه­های مرتعی دارند. در این تحقیق، به منظور تعیین اثرات خشکسالی بر تولید گونه­های گیاهی شاخص مراتع قوشه استان سمنان، اندازه­گیری تولید گونه­های شاخص منطقه در 30 پلات دو متر مربعی واقع بر دو ترانسکت به روش قطع و توزین و در یک دورۀ ده ساله (بین سال­های آبی 85-1384 تا 94-1393) انجام شد. در مرحلۀ بعد، ضمن محاسبۀ چندین شاخص خشکسالی و بررسی ارتباط بین مقادیر تولید گونه­های مرتعی و مقادیر شاخص­های خشکسالی، مدل پیش‌بینی تولید در منطقۀ مورد بررسی براساس مقادیر شاخص­های خشکسالی مد نظر قرا گرفت. براساس مقادیر شاخص­های خشکسالی SIAP، PNPI و Z - Score، در دورۀ ده ساله مورد بررسی، چندین دورۀ ترسالی و خشکسالی حادث شده است. بررسی روابط بین مقادیر تولید و شاخص­های خشکسالی نشان داد که بهترین مدل خطی یک متغیرۀ ارائه شده برای تولید کل، مربوط به شاخص­های SIAP و Z – Score با 1/0= RRMSE بود که 53 درصد تغییرات تولید را در سطح اعتماد 95 درصد توجیه نمودند. اثر دوره­های خشکسالی و ترسالی بر مقادیر و تولید گونه­های مورد بررسی متفاوت بوده است، به­طوری­که نوسانات سالانۀ تولید برای گونه‌های یکساله بسیار شدید (بین 1 تا 11 درصد تولید کل سالانه) و برای گونه­های چندساله و درختچه­ای بسیار ناچیز بوده است. حساسیت گونه­ها به نوسانات سالانۀ بارش و دوره­های خشکسالی، ارتباط نزدیکی با ساختار و عمق ریشه­دوانی گونه­ها دارد. با توجه به نتایج این تحقیق، گونه­های Zygophyllum eurypterum، Stipa barbata و Ephedra intermedia و Artemisia sieberi به عنوان گونه­های پیشنهادی در اصلاح و احیاء مراتع مورد مطالعه توصیه می­شوند.

کلیدواژه‌ها

• بارش
• تولید مراتع
• رگرسیون خطی یک متغیره
• شاخص‌های خشکسالی
• SIAP‌
• Z-Score

عنوان مقاله [English]

Determination of the relationship between variability of rangeland species forage yield and drought, to forecast forage production using meteorological drought indices

نویسندگان [English]

• Khaled Osati ¹
• Hamed Joneidi ¹
• Nahid Azizi ²

¹ 1- Assistant Professor, Faculty of Natural Resources, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran 2- Board Member of Department of Zrebar Lake Environmental Research, Kurdistan Studies Institute, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran

² MSc Alumni in Range Management, Dept. of Range and Watershed Management, Faculty of Natural Resources, University of Kurdistan

چکیده [English]

Prediction of rangeland species forage yield is one of the most effective tools for planning and policymaking of natural resources in each country. Climate variables (precipitation and temperature) play an important role in forecasting rangeland species production. In the present study, the forages yields of some typical species in Ghoosheh rangeland, Semnan, measured using cutting and weighing method. It was evaluated in 30 plots with an area of two square meter, distributed along with two transect lines, for a 10-year period (water year 2005-2006 to 2014-2015), to determine the effects of drought on the forages yield of typical species in the studied areas. In the next step, several drought indices were calculated. The relationship between forages yield of rangeland species and drought indices values investigated to model forages production of study areas via drought indices. According to the values of drought indices SIAP, PNPI and Z-Score, several drought and wet-year periods occurred during the assessed 10-year. The relationship between forages production and drought indices confirmed that the best simple linear regression model for estimating total forages production of studied area was introduced by SIAP and Z-Score indices (RRMSE = 0.1) explaining 53% of production changes at 95% confidence level. The effects of drought and wet-year periods varied among different species so as to the annual production varied greatly for annual species (between 1 and 11% of total annual forages yield) and slightly for perennials and shrubs.

کلیدواژه‌ها [English]

• precipitation
• drought indices
• rangeland production
• simple linear regression
• SIAP
• Z-score