نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید علیرضا حسینی ¹
• حسن خسروی ²
• حمید غلامی ³
• یحیی اسماعیل‌پور ⁴
• آرتمی سردا ⁵

¹ دانشجوی دکتری بیابان‌زدایی، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان،‌ ایران.

² دانشیار دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

³ دانشیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، ایران.

⁴ استادیار دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان،‌ ایران.

⁵ استاد گروه فرسایش خاک، دانشگاه والنسیا - اسپانیا.

چکیده

تغییر کاربری اراضی و تغییر پوشش زمین، از مهم‌ترین مباحث زیست محیطی مورد توجه در دنیا می­باشند. چنین تغییراتی معمولاً در اثر عوامل طبیعی و فعالیت­های انسانی ایجاد می­شود. مناطق ساحلی در جهان از اهمیت اکولوژیکی، اقتصادی و سیاسی زیادی برخوردارند. در پژوهش حاضر روند تغییرات کاربری اراضی مناطق ساحلی جنوب ایران شامل سه استان سیستان بلوچستان، هرمزگان، بوشهر طی دورۀ 31 ساله (1367 – 1398) مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا از تصاویر ماهواره­ای لندست، سنجنده­های TM، ETM⁺ و OLI و از روش حداکثر احتمال نیز برای طبقه­بندی تصاویر ماهواره­ای استفاده گردید. همچنین جهت اثرگذاری طبقات کاربری اراضی بر روند تخریب سرزمین از شاخص­های پوشش گیاهی (SAVI) و شاخص شوری (SI1)  استفاده شد. نتایج روند تغییرات کاربری اراضی نشان داد که تغییرات طبقات کاربری مناطق انسان ساخت و اراضی شور به عنوان پویا­ترین طبقات کاربری به ترتیب، روند افزایشی 72/2 و 14/1 درصد را دنبال می­کند. یافته‌های تحلیل رگرسیونی چند متغیره نشان داد، سه متغیر پوشش گیاهی، اراضی شور و مناطق انسان ساخت و چهار متغیر پوشش گیاهی، اراضی شور، مناطق انسان ساخت و ماسه­زار به ترتیب 3/22 و 8/37 درصد تغییرات متغیر وابسته شاخص‌های پوشش گیاهی و شوری را تبیین می­کنند. بنابراین در بیش از 60 درصد تغییرات، دیگر متغیرهای محیطی اثر گذار می­باشند. از این رو با توجه به نتایج به­دست آمده از مساحت طبقات کاربری و تحلیل رگرسیونی و روند متوسط تغییرات­SAVI  و SI1 که در آن، طبقۀ کاربری پوشش گیاهی و SAVI روند کاهشی و طبقۀ اراضی شور و SI1 روند افزایشی را نشان می­دهد، می­توان نتیجه گرفت که تغییرات کاربری اراضی پدیده­ای است که خدمات اکوسیستم را تغییر می­دهد که تقریباً اثرات آن غیرقابل جبران و برگشت ناپذیر می­باشد. این نتیجه‌ای جز بهم خوردن تعادل اکوسیستم و تشدید روند تخریب سرزمین در مناطق ساحلی به همراه نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

• تخریب سرزمین
• کاربری اراضی
• مدل رگرسیونی
• SAVI
• SI1
• خلیج فارس

عنوان مقاله [English]

Analysis of Landuse Changes on Land Degradation and Desertification in Coastal Regions of Southern Iran

نویسندگان [English]

• Sayyed Alireza Hosseini ¹
• Hassan Khosravi ²
• Hamid Gholami ³
• Yahya Esmaeilpour ⁴
• Artemi Cerda ⁵

¹ PhD student in Desertification, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Hormozgan Universit

² Associate Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran

³ Associate Professor, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Hormozgan University

⁴ Assistant Professor, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Hormozgan University

⁵ Professor, Department of Soil Erosion, University of Valencia - Spain

چکیده [English]

In this study, land use change trend in coastal areas of south of Iran, including Sistan Baluchestan, Hormozgan, Bushehr were studied during 31 years (1988-2019). Landsat satellite images including TM, ETM +, OLI were used for this purpose. The maximum likelihood method was also used to classify satellite images. Vegetation indices (SAVI) and salinity index (SI1) were used to influence land use classes on land degradation and desertification. The results of land use change trend showed that Changes in land use classes of man-made areas and saline lands as the most dynamic land use classes followed an increasing trend of 2.72% and 1.14%, respectively. The results of multivariate regression analysis showed that three vegetation, saline and man-made variables, and four vegetation, saline, man-made and sandy areas explain 22.3% and 37.8% of the dependent variables of vegetation and salinity indices, respectively. Therefore, in more than 60% of changes, other environmental variables are affected. Hence, with respect to the results of land use area and regression analysis and the mean trend of SAVI and SI1 changes, where vegetation and SAVI classes show decreasing trend and saline land and SI1 classes have increasing trend, it can be concluded that land use changes is phenomena that changes ecosystem services with almost irreversible impacts. This will have nothing to do with disturbing the ecosystem balance and intensifying land degradation in coastal areas.

کلیدواژه‌ها [English]

• Land Degradation
• Land Use
• Regression Model
• SAVI
• SI1
• Persian Gulf