نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• معصومه موقری رودپشتی ¹
• لیلا خلاصی ²
• امین ذرتی پور ¹
• فرشته یزدان پناه ³

¹ استادیار گروه مهندسی طبیعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، اهواز، ایران.

² دکتری مرتعداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

³ دانش‌آموختۀ کارشناسی، گروه مهندسی طبیعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، اهواز، ایران.

چکیده

این پژوهش در اطراف چاه نفتی زوئیر خوزستان با هدف بررسی غلظت فلزات سنگین (سرب، مس، روی، کادمیوم) در خاک و دو گیاه
Alhagi camelorumو Cornulaca monacanthaو همچنین بررسی پتانسیل گیاه پالایی فلزات سنگین در دو گیاه مذکور صورت گرفت. بدین منظور سه پلات با ابعاد 10 * 10 متر در دو جهت باد غالب و خلاف جهت باد غالب منطقه در سه فاصله از چاه نفتی مستقر گردید. پلات اول در نزدیکی حوضچۀ مواد نفتی و پلات­های دوم و سوم با فاصلۀ 500 متری از پلات قبلی مستقر شد. در هر پلات از گیاه مورد مطالعه با سه تکرار به تفکیک اندام هوایی و ریشه نمونه­برداری انجام گردید. همچنین در پای هر گیاه دو نمونه خاک از عمق­های 0-30 سانتی­متر و 30-60 سانتی­متر و همچنین دو نمونه از دو عمق ذکر شده بین دو پایۀ گیاه برداشت گردید. برای تعیین پتانسیل گیاه­پالایی گیاهان مذکور از شاخص­های فاکتور انتقال (TF)، فاکتور تجمع بیولوژیکی (BCF) و ضریب تجمع بیولوژیکی (BAC) استفاده گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده­ها آزمون­های آماری T-test، آنالیز واریانس و برای مقایسۀ میانگین­ها از آزمون دانکن از نرم­افزار آماری SPSS نسخۀ 16 استفاده شد. نتایج نشان داد که در مورد خاک میزان ترسیب فلزات سرب، مس و روی در جهت باد نسبت به خلاف جهت باد با اختلاف معنی­داری بیشتر است، در حالی­که در مورد غلظت این عناصر در گیاه، اختلاف معنی­داری در جهت باد و خلاف جهت باد وجود نداشت. این در حالی است که در مورد فلز کادمیوم دقیقاً عکس این حالت مصداق داشت. غلظت فلزات مورد مطالعه هم در خاک­ و هم در گیاهانی که از فواصل مختلف برداشت شده بودند دارای تفاوت معنی­داری در سطح یک درصد بودند. دو فلز سرب و روی دارای اختلاف معنی­دار از نظر میزان حضور در خاک سطحی و عمقی بودند در حالی­که این معنی­داری در مورد فلزات کادمیوم و مس و همچنین در خاک پای بوته­ها و بین بوته­ها وجود نداشت. میزان جذب فلزات سنگین در دو گونۀ مورد مطالعه تفاوت معنی­داری را نشان نداد در حالی­که این اختلاف در بین اندام­های هوایی و زیرزمینی معنی­دار بود. کادمیوم و مس در اندام زیرزمینی و سرب و روی در اندام هوایی دارای بیشترین غلظت جذب بودند. بررسی فاکتورهای تجمع و انتقال نشان داد که گیاه Cornulaca monacantha برای عناصر سرب، روی و کادمیوم و گیاه Alhagi camelorumبرای دو عنصر سرب و روی دارای ضریب (TF > ۱) بوده، بنابراین می­توان از آن­ها برای پالایش خاک­های آلوده به این عناصر استفاده کرد. مقادیر  BAC و BCF برای هر دو گونۀ مورد مطالعه کمتر از یک بود.

کلیدواژه‌ها

• گیاه پالایی
• فاکتور انتقال (TF)
• فاکتور تجمع بیولوژیکی (BCF)
• ضریب تجمع بیولوژیکی (BAC)
• خوزستان

عنوان مقاله [English]

Investigation of some heavy metals concentration in the soil and various organs of rangeland plants, Alhagi camelorum and Cornulaca monacantha (Case study: Zoeir oil well, Khuzestan province)

نویسندگان [English]

• maasoumeh movaghari ¹
• Leila Khalasi ²
• Amin Zoratipoor ¹
• fereshteh yazdanpanah ³

¹ Agricultural sciences and natural resources university of khouzestan

² Gorgan University of Agricultural Sciences & Natural Resources

³ nature engineering

چکیده [English]

This study was carried out around Zooir oil well in Khouzestan to investigate the concentration of heavy metals (Pb, Cu, Zn, Cd) in soil and two species of plants (Alhagi camelorum and Cornulaca monacantha), two directions of dominant wind and opposite direction of dominant wind and three distances from oil well. The results showed that the concentration of lead, copper and zinc of soil in the wind direction was significantly higher than the opposite wind direction, whereas in the concentration of these elements in the plant, there was no significant effect. This is exactly opposite in the case of cadmium metal. The concentrations of the studied metals in both soil and plants collected from different distances were significantly different at 1% level. The two lead and zinc metals have significant differences in the surface and deep soils, but these were no significant for the cadmium and copper metals as well as in the soils under and between the plants. Heavy metal uptake was no significant effect in the two studied species, but this difference was significant between the shoots and roots. Cadmium and copper have the highest concentration in roots. Lead and zinc have the highest concentration in aerial parts. Evaluation of accumulation and transport factors showed that lead, zinc and cadmium in Cornulaca mocnaantha and lead and zinc in Alhagi camelorum had TF> 1 coefficients, so they could be used to refine soils polluted with these elements. BAC and BCF values for both species were less than one.

کلیدواژه‌ها [English]

• Phytoremediation
• Transfer Factor (TF)
• Bio-Concentration Factor (BCF)
• Biological Accumulation Coefficient (BAC)
• Khuzestan