نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سعید پورحیدری ¹
• حسن احمدی ²
• ابوالفضل معینی ³
• سادات فیض نیا ⁴
• محمد جعفری ²

¹ دانشجوی دکتری، گروه جنگل، مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

² استاد گروه جنگل، مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

³ استادیار گروه جنگل، مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

⁴ استاد دانشکدۀ منابع طبیعی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

چکیده

مارن‌ها به­دلیل ترکیبات فیزیکی و شیمیایی و عدم استقرار پوشش گیاهی در بستر آن­ها و در نتیجه مواد آلی کم از حساس‌ترین سازندها به فرسایش محسوب می‌شوند، به­طوری­که که با جدا شدن ذرات خاک و حمل آن به مناطق پایین دست منجر به ایجاد اشکال مختلف فرسایش می‌گردد. منطقۀ مورد مطالعه به دلیل خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مارن‌ها موجب ایجاد انواع اشکال فرسایشی در حوضه گردیده که به دنبال آن جریانات گل آلود حاصل از فرسایش پذیری و رسوب­زایی آن­ها مناطق شهری پایین دست را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این تحقیق تعداد 35 نمونۀ خاک از واحدهای کاری جهت مشخص شدن ویژگی‌‌های فیزیکی و شیمیایی و همچنین بررسی میزان تلفات خاک با استفاده از دستگاه شبیه ساز باران به همراه 5 نمونه از واحدهای مارنی شاخص منطقه برای انجام آزمایش‌های کانی‌شناسی تهیه و به آزمایشگاه انتقال داده شد. جهت بررسی فرسایش پذیری مواد منفصل از روش K در معادلۀ جهانی فرسایش استفاده شد، که طبق این روش بیشترین مقدار k مربوط به اشکال بدلند با ضریب 70 درصد و کمترین آن مربوط به فرسایش سطحی و بارانی با ضریب 25 درصد می‌باشد. همچنین با توجه به اینکه تعداد 4 واحد کاری دارای مواد متصل بودند جهت بررسی فرسایش پذیری آن­ها نیز از روش سلبی استفاده شد، به­طوری­که که بر اساس آن متوسط امتیاز واحدهای کاری دارای این نوع مواد برابر 24/ 27 و همگی حساس نسبت به فرسایش می‌باشند و بر اساس نتایج تجزیۀ آماری SPSSاز نظر توزیع فراوانی نوع فرسایش، بیشترین نوع فرسایش مربوط به فرسایش سطحی و بارانی با 6/17 درصد است، همچنین میزان هدایت الکتریکی، نسبت جذب سدیم، درصد سدیم تبادلی و کلر با فرسایش لغزشی و پتاسیم با فرسایش بدلند رابطۀ مستقیم دارد و با کربن آلی رابطۀ معکوس دارد، در واقع کربن آلی نیز با پوشش گیاهی رابطۀ مستقیمی دارد، به­طوری­که مواد آلی باعث افزایش پوشش گیاهی و پوشش گیاهی نیز منجر به آبشویی سدیم و پتاسیم و در نتیجه بر میزان هدایت الکتریکی و نسبت جذب سدیم تأثیر مستقیم دارد.

کلیدواژه‌ها

• اشکال فرسایشی
• خصوصیات فیزیکی
• خصوصیات شیمیایی
• فرسایش
• مارن

عنوان مقاله [English]

Investigating the effect of Marl's physical and chemical properties on the amount and forms of erosion (Case study: Aoun Ibn Ali – Tabriz' s Sorkhab)

نویسندگان [English]

• Saeed Pourheadari ¹
• Hassan Ahmadi ²
• ِAbolfazl Moeini ³
• Sadat Feiznia ⁴
• Mohammad Jafari ²

¹ PHD, Department of Forest, Range and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad university, Tehran, Iran.

² Professor, Department of Forest, Range and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad university, Tehran, Iran

³ Assistant Professor, Department of Forest, Range and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad university, Tehran, Iran.

⁴ Professor Department of Forest, Range and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad university, Tehran, Iran

چکیده [English]

Due to physical and chemical composition and lack of vegetation cover and therefore less organic matter, Marlons formations are the most sensitive formations to erosion, so that by removing the particles of the soil and transporting their to the lower regions, cause different forms of erosions. Due to the physical and chemical properties of marls, the study area has caused various types of erosion in the basin and downstream urban areas has been affected followed by mudflows resulting from their erosion and sedimentation. In this research, 35 soil samples were taken from the different work units to determine the physical and chemical characteristics and also to study the soil losses using a rain simulator. Along to this, 5 samples from particular marl units of the area was taken and transferred to the laboratory for mineralogical experiments. The K method in the global erosion equation was used to evaluate the degradability of detached materials that according to this method, the highest value of k is related to forms with a coefficient of 70%, and the least of which is the surface and rainfall erosion form with a coefficient of 25%. Also, due to the fact that there were 4 units of work with attached materials, the stripy method was used to evaluate their erodibility.

کلیدواژه‌ها [English]

• Chemical properties
• Erosion
• Erosion forms
• Marl
• Physical properties