نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• غلامرضا راهی ¹
• عطالله کاویان ²
• کریم سلیمانی ³
• حمیدرضا پورقاسمی ⁴

¹ دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه ساری، ایران.

² دانشیار دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

³ استاد دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه ساری، ایران.

⁴ استادیار دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه شیراز، ایران.

چکیده

فرسایش خندقی در مناطق مختلف جهان به ویژه مناطق خشک و نیمه­خشک مسئول و علت تخریب اراضی و خاک می­باشد. ایجادخندق­ها واکنشی است به تغییر شرایط ژئومورفولوژی محیط که تحت دامنۀ وسیعی از شرایط محیط با آستانه­های مختلف ارتباط دارد. رابطۀ مساحت-شیب (S=aA^-b) به عنوان آستانۀ ­ژئومرفیک پیش­بینی فرسایش خندقی بسیار مورد استفاده قرار می­گیرد. هدف از این پژوهش تعیین نقش کاربری اراضی بر شرایط آستانۀ فعالیت خندق­ها به منظور ارائۀ مدل کاربری پیش­بینی فعالیت آن­ها است. تعداد140خندق در حوزۀ آبخیز دره کره انتخاب و پس از برداشت­های میدانی و تهیۀ پایگاه داده در GIS رابطۀ آستانه­ای در کاربری­های اراضی مختلف به دست آورده شد. نتایج نشان داد که مقدار توان (b) رابطۀ ۲۳۳ /۰- تا۲۰۵/۰- است و برای کاربری کشاورزی رابطۀ مذکور برابر باS=5.74A^-0.205 و برای کاربری مرتعی برابر با S=10.65A^-0.233 است. در این دو معادله توان­ها به هم نزدیک ولی ضریب آستانه متفاوت است. مقادیر توان مبین این است که فرآیندهای مربوط به رواناب و کنش ناشی از هرزاب مسئول توسعۀ خندق­ها است. به طوری­که با افزایش مساحت و رواناب ناشی از آن افزایش می­یابد و رخ داد خندق­ها در شیب کمتری قابل اتفاق خواهد بود. همچنین کم­تر بودن مقدار آستانه در کاربری اراضی کشاورزی مبین این است که با تغییر کاربری رخ داد خندق­ها با مقدار دو برابر بیشتر اتفاق خواهد افتاد. این مسئله از یک­سو به افزایش رواناب در اراضی کشاورزی و از سوی دیگر کاهش مقاومت خاک ناشی از عملیات خاکورزی و کاهش پوشش ناشی از دورۀ آیش و بایر ماندن این اراضی در برخی سال­ها می­باشد. در نهایت بر اساس رابطۀ آستانه­ای اراضی حساس به فرسایش خندق تعیین و مورد ارزیابی قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

• خندق
• آستانۀ توپوگرافی
• کاربری اراضی
• شیب- مساحت

عنوان مقاله [English]

Effect of topographic threshold conditions for gully head development in different use (Case study: Boushehr province)

نویسندگان [English]

• Gholm Reaza Rahi ¹
• A Kaviyan ²
• K Soleimani ³
• H Pourghasemi ⁴

¹ Boushehr

² Natural Resources Faculty, University of Sari, sari, I.R. Iran

³ Natural Resources Faculty, University of Sari, sari, I.R. Iran

⁴ Shiraz

چکیده [English]

Creating a gully is a reaction to the geomorphologic conditions, this type of erosion extends over a wide range of environments, and the threshold of topography is related to the slope and drainage level and Controls the position and expansion of gullies in different uses. The slop-area equation as a relationship between the slope and the upstream area of the watershed in any area will in part help predict gully erosion. The above relationship has been influenced by several factors including environmental conditions (climate, lithology, soil type), the type of land use, and the type of effective mechanisms for the creation and expansion of the gully (surface flow, sub-surface flow, dissolation, and piping), and the type of method used for extraction of slope - area is located. And this is the simplest formula used by two parameters to predict gully erosion. The results show that the value of the relationship between -0.233 and -0.205 was obtained. The equation for agricultural use was equal to Y = 5.7426X-0.205and for the pasture use equal to Y = 10.653X-0.233. In this equation, the power can be close but the coefficient of the equation is different. Gully erosion of the whole hinterland (farmland, agriculture) is expanding. The threshold of topography indicates a negative relationship between land area and slop in different kind of agricultural and rangeland. By reducing the slope, more area is needed for the development and expansion of the gully, and most of the gully is due to surface runoff.

کلیدواژه‌ها [English]

• Gully erosion
• Threshold
• Topography
• Land Use
• Area-Slop