نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اسماعیل شیدای کرکج ¹
• جواد معتمدی ²
• فاطمه علیلو ³
• حمید سیروسی ³

¹ فارغ التحصیل دکترای علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.

² استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ایران.

³ دانشجوی دکترای علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.

چکیده

مدیریت چرا یکی از موارد اساسی در مدیریت اکوسیستم­های مرتعی بوده و هدف از آن استفاده بهینه از مناطق تحت چرا به‌منظور دستیابی به بازده مطلوب و حفظ پایداری اکوسیستم­های مرتعی است. برای ارزیابی پاسخ پوشش گیاهی به چرا در مراتع ییلاقی چهارباغ استان گلستان در پنج منطقه مختلف چرایی، تراکم گیاهی، درصد تاج پوشش گیاهی و خصوصیات عملکردی اندازه­گیری شد. به‌این‌ترتیب با استفاده از روش آماری و با توجه به اندازه تاج پوشش گیاهان غالب منطقه، در حدود 20 پلات با اندازه یک مترمربعی و بهره­گیری از روش سیستماتیک- تصادفی جهت نمونه­برداری برای هر سایت در نظر گرفته شد و میزان درصد تاج پوشش گونه­ها و تراکم گیاهی (تعداد در واحد سطح) در داخل هر پلات یادداشت گردید. با استفاده از تجزیه واریانس و آزمون دانکن میانگین پارامترهای مورد بررسی تجزیه و تحلیل شد و با استفاده از روش آنالیز خوشه­ای و ضریب جاکارد ترکیب پوشش گیاهی از نظر شباهت در شدت­های مختلف چرا مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که شدت چرا تأثیر معنی­داری روی پوشش گیاهی منطقه دارد. به‌طوری‌که با افزایش شدت چرا از تراکم گونه­های مطلوب کاسته و بر تراکم گونه­های نامطلوب افزوده می­شود. منطقه قرق دارای بیشترین مقدار تراکم گونه‌های مطلوب مرتعی است. برخی خصوصیات عملکردی نظیر چندساله­ها، همی کریپتوفیت­ها، کاموفیت­ها، گندمیان و گیاهان کم‌شونده به‌طور معنی­داری با افزایش چرا کاهش پیدا کردند. بیشترین افزایش مربوط به فرم رویشی گندمیان با میزان تراکم 8/9 و کلاس خوشخوراکی I با میزان تراکم 8/22 بوده که مربوط به منطقه قرق است. در مورد گروه­های عملکردی نیز فرم رویشی گندمیان با میانگین تاج پوشش 65/19 درصد بیشترین افزایش را در منطقه قرق داراست. سایت­های آبشخور و حریم آغل، قرق و کلید از نظر ترکیب پوشش گیاهی به هم مشابه­اند. به‌طورکلی می­توان نتیجه­گیری نمود که افزایش شدت چرا در منطقه مورد مطالعه باعث ایجاد تغییرات منفی در پوشش گیاهی گردیده و این تغییرات در مناطق چرایی آبشخور، حریم آغل و روستا کاملاً مشهود است. لذا استفاده از روش­های مدیریت چرا در منطقه جهت بهبود شاخص­های پوشش گیاهی و سوق دادن پوشش گیاهی به سمت تعادل توصیه می­گردد.

کلیدواژه‌ها

• مدیریت چرا
• تراکم
• درصد تاج پوشش گیاهی
• مراتع ییلاقی چهارباغ

عنوان مقاله [English]

Role of Livestock Management on Vegetation Properties in Summer Rangelands of Chahr Bagh, Golestan

نویسندگان [English]

• esmaeil sheida karkaj ¹
• javad motamedi ²
• fateme alilu ³
• hamid sirusi ³

¹ Ph.D. Graduated in Rangeland Sciences, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources

² Assistant Professor, Faculty of Natural Resources

³ PhD student, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources

چکیده [English]

Grazing management is one of the basic elements in managing rangeland ecosystems. Proper use of grazing lands in order to achieve optimal efficiency and maintain the sustainability of rangeland ecosystems is the purpose of grazing management. In order to evaluate the response of vegetation to grazing in summer rangelands of Chahar Bagh region of Golestan province, vegetation density, vegetation cover and functional properties were measured at five different grazing sites. Thus, using the statistics method of samples and regarding the size of the dominant plants canopy, 20 plots 1*1 meter by using a systematic- random method was considered in order to do sampling in each site and the density, and vegetation cover  were recorded within each plot. Finally, parameters were analyzed using Duncan test and analysis of variance and the vegetation compositions of sites were compared using cluster analysis and Jaccard's coefficient of similarity. Results showed that the grazing intensity have significant effect on the vegetation. As grazing intensity increased, the density of desirable species decreased and density of undesirable species increased. So, the enclosure site had the highest desirable species density. Moreover, some functional types such as perennials, Hemicryptophytes, Chamephytes, grasses and decreaser plants significantly reduce with increasing grazing intensity. The greatest increase belongs to grasses with density of 9.8 and class I of palatability with density of 22.8 in enclosure site. Between functional groups, grass life form had the greatest increases in enclosure site with the cover of 19.65 percent. According to results of clustering and similarity index, pen surrounding and watering sites had similar vegetation composition. Enclosure and key area also had similar composition. In general, it can be concluded that increase in grazing intensity has caused negative changes in vegetation in study sites and the changes in watering area, village vicinity and pen area clearly observed. So, using of the management methods in order to improve vegetation indices and pushing it toward balance is recommended.

کلیدواژه‌ها [English]

• Grazing management
• Density
• Canopy cover
• Summer Rangelands
• Chahar Bagh