نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• بهاره جبالبارزی ¹
• غلامرضا زهتابیان ²
• علی طویلی ³
• حسن خسروی ⁴

¹ دانشجوی دکترای مدیریت مناطق بیابانی، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

² استاد دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

³ دانشیار دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران

⁴ دانشیار دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

چکیده

ازجمله گیاهان سازگار با مناطق خشک و نیمه‌خشک، گونه‎های مختلف جنس تاغ هست که به دلیل برخورداری از شرایط مناسب ساختاری و سیستم ریشه‎ای عمیق و مناسب، قادر به استفاده از منابع آب زیرزمینی هستند؛ لذا درک و پذیرش تأثیر تاغ بر منابع آبی محدود موجود در این مناطق به مدیریت بهتر منابع آبی و اکوسیستم‌های طبیعی کمک خواهد کرد. هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر جنگل‎های دست‎کاشت تاغ بر منابع آب زیرزمینی در دشت جعفریۀ قم می‌باشد. به‎منظور دست‎یابی به این هدف، ابتدا با استفاده از تصاویر ماهواره‎ای و بهره‎گیری از نرم‌افزار JMicroVision، تعداد پایه‌های تاغ موجود در این جنگل‎ها مورد شمارش قرارگرفت. سپس با استفاده از حداقل نیاز آبی سالانۀ هر پایه تاغ که بر اساس مطالعات لایسیمتری به‎دست آمده است، تعداد پایه‎های تاغ مازاد بر بارندگی منطقه و نیاز آبی آن‎ها محاسبه گردید. سپس با استفاده از نرم‎افزار GMS 8.3 و کدMODFLOW  ، وضعیت تراز سطح آب زیرزمینی دشت جعفریه مدل‌سازی گردید. بر اساس نتایج این پژوهش می‎توان گفت که تعداد 3746291 تاغ در دشت جعفریه وجود دارد که میزان تخلیۀ آب زیرزمینی توسط تاغ‌زارها برابر 194/56 میلیون مترمکعب برآورد گردید. نتایج حاصل از بررسی تراز آبخوان حاکی از آن بود که افت تراز آب زیرزمینی سالانه به‌طور متوسط 46/0 متر در دورۀ اول مطالعاتی (1380-1371) و 93/0 متر در دورۀ دوم (1391-1381) مطالعاتی بوده است. به عبارتی افت تراز آب زیرزمینی در دورۀ دوم 02/2 برابر دورۀ اول می‌باشد که این امر نشان‎دهندۀ افت شدید تراز آب زیرزمینی در دهۀ اخیر که کاشت تاغ صورت گرفته است، می‌باشد. هر چند اثرات مثبت تاغ‌کاری‌های موجود در رابطه با کاهش خسارات طوفان‌های گرد و غبار و ریزگردها در مقابل مصرف این حجم آبی را نباید نادیده گرفت.

کلیدواژه‌ها

• تاغ‌کاری
• جعفریه
• MODFLOW
• آب زیرزمینی
• JMicroVision

عنوان مقاله [English]

Investigation of the effect of Haloxylon planted on groundwater resources (Case study: Jafarieh plain Qom)

نویسندگان [English]

• Bahareh Jebalbarezi ¹
• Gholamreza Zehtabian ²
• ِAli Tavili ³
• Hassan Khosravi ⁴

¹ M.Sc. Expert in Desert Management Area, Faculty of Natural Resources, University of Tehran

²

³ University of tehran

⁴ Associate Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran

چکیده [English]

Investigation of the effect of plant community on limited water resources of deserts is an important issue in water resources management. Different species of Haloxylon are compatible with desert condition and can use groundwater resources due to deep roots and proper structural condition. The purpose of this study was investigation of the effect of Haloxylon planted forests on groundwater resources in Jafarieh plain. For doing the study, at first the number of Haloxylon plants was determined in these forests using satellite images and JMicroVision software. Then using minimum water requirement of each plant, estimated with lysimeter, the number of surplus plants was determined based on their water requirement and rainfall of the region. Then groundwater level status was determined using GMS 8.3 software and MODFLOW model. The results showed that the number of Haloxylon plants in the study area was equal to 3746291 and the amount of groundwater evacuation by these plants was equal to 56.194 Mm3. The reduction of groundwater table was about 0.46 meter in the first study period (1992-2001) and 0.93 meter in the second study period (2002-2012) so that the reduction of groundwater level in the second study period was about 2 times bigger than the first study. This results showed that severe reduction of groundwater table has happened in recent decade because of planting Haloxylon. However the positive effects of these forests on reducing damages of dust storms should not be ignored.

کلیدواژه‌ها [English]

• Haloxylon planting
• Jafarieh plain
• MODFLOW
• Groundwater
• JMicroVision