نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا عبدالعلی زاده ¹
• اردوان قربانی ²
• رئوف مصطفی زاده ³
• مهدی معمری ³

¹ دانشجوی دکتری مرتعداری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.

² دانشیار دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.

³ استادیار دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.

چکیده

گزینش متغیرهای بوم­شناختی مناسب برای درک چگونگی‌ عملکرد‌ و انداز‌ه‌گیری وضعیت مرتع حیاتی ولی به­دلیل تعدد  و پیچیدگی روابط بین اجزاء اکوسیستم، دشوار است. هدف این تحقیق، تسهیل شیوۀ ارزیابی کمی عوامل بوم‌شناختی در تعیین وضعیت مرتع به روش‌های چهار‌فاکتوری و شش‌‌‌فاکتوری با استفاده از برخی متغیرهای ساختاری و عملکردی پوشش گیاهی است. در این مطالعه، ابتدا وضعیت 28 مرتع در شمال استان اردبیل با روش‌های چهار‌فاکتوری و شش‌فاکتوری به‌تفکیک رویشگاه‌های بوته-علفزار و علف-بوته‌زار تعیین و برخی متغیرهای پوشش گیاهی آن­ها اندازگیری کمی شد. سپس امتیازات وضعیت حاصل از دو روش مذکور مقایسه گردید و ضمن بررسی ارتباط بین متغیرهای کمی پوشش­گیاهی با امتیازات وضعیت مرتع، روابط رگرسیونی خطی چند‌متغیره به‌روش گام‌به‌گام استخراج شد. نتایج نشان داد متوسط امتیاز تراز‌شدۀ وضعیت مرتع در روش چهار‌فاکتوری در دو رویشگاه‌ علف-بوته‌زار و بوته-علفزار (به‌ترتیب 69 و 60 امتیاز) بالاتر از روش شش‌فاکتوری (به‌ترتیب 64 و 54 امتیاز) برآورد گردیده است. مقایسات آزمون تی-زوجی امتیاز وضعیت روش‌های چهار و شش‌‌فاکتوری گویای اختلاف معنی‌دار‌ (05/0P≤) بین دو روش است. متغیرهایی همچون تاج پوشش گونه‌های کلاس یک، تاج پوشش کل، تاج پوشش پهن‌برگان، تاج پوشش پهن‌برگان یکساله و تولید دارای بیش‌ترین ارتباط مثبت معنی‌دار‌ (05/0P≤) و متغیرهای تاج پوشش گونه‌های کلاس سه و پوشش سنگ و سنگریزه دارای بیش‌ترین ارتباط منفی معنی‌دار‌ (05/0P≤) با وضعیت مرتع می­باشند. مدل‌های رگرسیونی گویای ارتباط قوی (41/88-50/72= ²R) بین متغیرهای مورد ارزیابی با امتیاز وضعیت مرتع بودند. نتایج اعتبارسنجی مد‌ل‌ها بیانگر قابلیت متغیرهای کمی انتخابی در پیش‌بینی امتیاز وضعیت مراتع بوته-علفزار و علف-بوته‌زار‌ در هر دو روش است و متغیرهای مذکور می‌توانند در ارزیابی کمی وضعیت مرتع مد نظر قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

• ساختار اکوسیستم
• روش چهار‌فاکتوری
• روش شش‌فاکتوری
• عملکرد اکوسیستم
• وضعیت مرتع

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the relationship between the quantitative characteristics of vegetation and rangeland condition in the northern rangelands of in Ardebil province

نویسندگان [English]

• zahra Abdolalizadeh ¹
• Ardavan Ghorbani ²
• Raoof Mostafazadeh ³
• Mehdi Moameri ³

¹ دانشجو

² University of Mohaghegh Ardabili, Iran.

³ Assistant Professor Department of Natural Resources, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

چکیده [English]

The purpose of this research is to facilitate the quantitative evaluation of various ecological factors in determining the rangeland condition by four-factors method and six-factors method using mainly structural variables of vegetation. In this study, the condition of 28 sites located in the northern part of Ardebil province was determined by 4 and 6 factors methods, separately for grassland and shrubland habitats, and some parameters of vegetation were quantitatively measured. The results of condition determination were compared in the two mentioned methods. Finally, using Pearson correlation test, the relationship between variables of vegetation and the scores of rangeland condition were compared and regression relations were extracted. The results indicated that the average score of the rangeland condition in the modified four-factors in both grasslands and shrublands (69 and 60 scores, respectively) was higher than the six-factors method (64 and 54 respectively), and paired t-test comparison showed a significant difference (P≤ 0.05) between the two methods. Also, the results showed that variables such as canopy cover of decreasing specious canopy cover, forbs canopy cover, annual forbs canopy cover and production had the most significant positive relationship (P≤ 0.05), and the variables of invaders and pebble-gravel cover had the highest negative correlation (P≤ 0.05) with rangeland condition. The results of extraction of multivariate linear regression models by step-by-step method showed strong relationship (R2=68.46-88.41) between evaluated variables with condition score. Also, validation analysis of the models indicated the ability of both methods to predict the rangeland condition score.

کلیدواژه‌ها [English]

• ecosystem function
• ecosystem structure
• Four-Factor Method
• rangeland condition
• Six-Factors Method