نشریه علمی - پژوهشی مرتع و آبخیزداری
چکیده
فرسایش خندقی، نقش قابل توجهی در تخریب سرزمین به‌ویژه در مناطق نیمهخشک دارد. از سویی آستانههای توپوگرافی فرسایش خندقی، شدیداً متأثر از تغییر کاربری اراضی و تخریب پوشش گیاهی است. هدف از این تحقیق، مقایسۀ آستانههای توپوگرافی فرسایش خندقی در سه کاربری کشاورزی، مرتع متوسط و مرتع فقیر در منطقۀ قصرشیرین استان کرمانشاه بود. روش تحقیق، براساس اندازهگیری ویژگیهای مهم توپوگرافی و ارزیابی رابطۀ شیب- مساحت و نیز اندازهگیری پوشش سطح زمین بود. نتایج این تحقیق نشان داد که عرض کف، عرض بالایی، عمق و طول شاخۀ فرعی خندقها در مرتع متوسط، بهطور معنیداری کمتر از کاربریهای مرتع فقیر و کشاورزی بود. همچنین ارزیابی آستانۀ توپوگرافی بر اساس رابطۀ شیب- مساحت بالادست خندق نشان داد که آستانۀ مساحت حوضۀ بالادست برای تشکیل خندق در کاربری کشاورزی، مرتع متوسط و فقیر به ترتیب 1300، 1689 و 1233 متر مربع بود که در مرتع متوسط، بهطور معنیداری به دلیل پوشش گیاهی بیشتر بود. آستانۀ شیب شروع فرسایش خندقی منطقۀ مورد مطالعه در کاربریهای کشاورزی، مرتع (فقیر و متوسط) به ترتیب یک، سه و سه درصد بهدست آمد. سطح اشغال شده توسط خندق در کاربریهای کشاورزی، مرتع متوسط و مرتع فقیر بهترتیب 4/12، 1/14 و 6/21 درصد بود. حجم خندقها در کاربریهای مرتع متوسط، بهترتیب 4/3 و 2/2 برابر کمتر از کاربریهای کشاورزی و مرتع فقیر بود. بنابراین با تخریب مراتع، به‌ویژه تخریب پوشش گیاهی آن آستانههای توپوگرافی بهطور معنیداری کاهش یافته که کاهش کیفیت خاک، تشدید فرسایش و پیامدهای زیستمحیطی آن، از جمله انتشار کربن آلی خاک قابل ملاحظه است.
کلیدواژه‌ها
)