نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• خسرو شهبازی ¹
• علی سلاجقه ²
• محمد جعفری ²
• محمد خسروشاهی ³

¹ عضو هیئت علمی مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور.

² استاد دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

³ دانشیار پژوهشی مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور.

چکیده

فرسایش خندقی، نقش قابل توجهی در تخریب سرزمین به‌ویژه در مناطق نیمه­خشک دارد. از سویی آستانه‏های توپوگرافی فرسایش خندقی، شدیداً متأثر از تغییر کاربری اراضی و تخریب پوشش گیاهی است. هدف از این تحقیق، مقایسۀ آستانه­های توپوگرافی فرسایش خندقی در سه کاربری کشاورزی، مرتع متوسط و مرتع فقیر در منطقۀ قصرشیرین استان کرمانشاه بود. روش تحقیق، براساس اندازه‏گیری ویژگی‏های مهم توپوگرافی و ارزیابی رابطۀ شیب- مساحت و نیز اندازه­گیری پوشش سطح زمین بود. نتایج این تحقیق نشان داد که عرض کف، عرض بالایی، عمق و طول شاخۀ فرعی خندق‏ها در مرتع متوسط، به­طور معنی‏داری کمتر از کاربری‏های مرتع فقیر و کشاورزی بود. همچنین ارزیابی آستانۀ توپوگرافی بر ­اساس رابطۀ شیب- مساحت بالادست خندق نشان داد که آستانۀ مساحت حوضۀ بالادست برای تشکیل خندق در کاربری کشاورزی، مرتع متوسط و فقیر به ترتیب 1300، 1689 و 1233 متر مربع بود که در مرتع متوسط، به­طور معنی‏داری به دلیل پوشش گیاهی بیشتر بود. آستانۀ شیب شروع فرسایش خندقی منطقۀ مورد مطالعه در کاربری­های کشاورزی، مرتع (فقیر و متوسط) به ترتیب یک، سه و سه درصد به­دست آمد. سطح اشغال شده توسط خندق در کاربری­های کشاورزی، مرتع متوسط و مرتع فقیر به­ترتیب 4/12، 1/14 و 6/21 درصد بود. حجم خندق­ها در کاربری‏های مرتع متوسط، به­ترتیب 4/3 و 2/2 برابر کمتر از کاربری‏های کشاورزی و مرتع فقیر بود. بنابراین با تخریب مراتع، به‏ویژه تخریب پوشش گیاهی آن آستانه‏های توپوگرافی به­طور معنی‏داری کاهش یافته که کاهش کیفیت خاک، تشدید فرسایش و پیامدهای ‏زیست‏محیطی آن، از جمله انتشار کربن آلی خاک قابل ملاحظه است.

کلیدواژه‌ها

• آستانۀ شیب- مساحت
• کاربری اراضی
• مرتع متوسط
• منطقۀ قصرشیرین

عنوان مقاله [English]

Comparing the topographic thresholds of gully erosion in the agriculture, fair and weak rangelands in the Ghasreshirin, Iran

نویسندگان [English]

• Khosro Shahbazi ¹
• Ali Salagegheh ²
• Mohammad Jaafari ²
• Mohammad Khosroshahi ³

چکیده [English]

Gully erosion affects land degradation, particularly in the semiarid reigns. Topographic thresholds are strongly affected by landuse change and destroy of vegetation. The objective of this study was to evaluate topographic thresholds of gully erosion in different landuse including agriculture (AG), fair rangeland (FR) and weak rangeland (WR) which carried out in Ghasreshirin, Kermanshah, Iran. The topographical parameters were measured in the field and relationship between gully catchment area and slope was analyzed for each landuse. The results revealed that some main topographic characteristics mainly cross-section, width, depth and gully branches length in the FR was significantly lower than in the AG and WR (p<0.05). Furthermore, analysis of gully threshold based on catchment area-slope showed that the critical area for gully formation in AG, FR and WR was 1300, 1689 and 1233 m2, respectively which was significantly lower in FR reducing by vegetation cover. The respective slope threshed was 1, 3 and 3 percent in AG, FR and WR. However, the affected area by gully erosion in AG, FR and WR was 12.4, 14.1 and 21%, respectively. The gully in the agricultural land was more dipper compared with other land uses. The volume of gully channels in FR was 3.4 and 2.2 times less than AG and WR, respectively. It is concluded that rangeland degradation and thereby removing vegetation attribute to severe gully erosion and consequently environmental problems such as soil carbon dioxide emission.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ghasreshirin Region
• Fair Rangeland
• Landuse
• Slope- area Threshed