نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی اکبر نظری سامانی ¹
• بهناز زرین ²
• شهرام خلیقی سیگارودی ³

¹ دانشیار دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

² کارشناس ارشد آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

³ دانشیار دانشکدۀ منابع طبیعی. دانشگاه تهران.

چکیده

انرژی فرسایندگی باران، فاکتوری مهم و تأثیرگذار بر جداسازی ذرات خاک و انتقال آن­ها می­باشد و نقش مهمی در پتانسیل فرسایش منطقه دارد. شاخص­های متفاوتی به منظور محاسبۀ فرسایندگی باران ارائه شده­اند که بر مبنای ویژگی­های باران از جمله مقدار، شدت، مدت، اندازۀ قطر قطره، انرژی جنبشی و یا ترکیبی از آن­ها می­باشند. همچنین تغییرات زمانی و مانی آن در برآورد مناطق حساس ضروری می­باشد و به منظور مدیریت و حفاظت خاک در حوزه­های آبخیز، آگاهی از میزان فرسایندگی باران در شرایط مختلف اقلیمی و تهیۀ نقشۀ فرسایندگی در هر دوره ضروری می­باشد. در این پژوهش با هدف تعیین تأثیر شرایط متفاوت اقلیمی بر فرسایندگی باران در حوزۀ آبخیز فشند واقع در استان البرز، ابتدا از شاخص SPI به منظور تعیین دوره­های خشکسالی، ترسالی و سال نرمال آبی هر ایستگاه استفاده شد. سپس اقدام به محاسبۀ شاخص EI30 در چهار ایستگاه باران سنج ثبات و محاسبۀ شاخص فورنیه اصلاح شده در یازده ایستگاه باران سنج معمولی و باران سنج ثبات در دوره­های مختلف اقلیمی شد و روابط همبستگی بین EI30  با بارش 24 ساعته، بارش سالانه و فورنیۀ اصلاح شده برقرار شد. از این بین، بهترین رابطه بین شاخص EI30 و بارندگی سالانه با R2 =0.71 انتخاب شد. سپس روش­های مختلف درون­یابی زمین­آماری مورد مقایسه قرار گرفت و نقشه­های پهنه­بندی فرسایندگی باران در دوره­های خشکسالی، ترسالی، سال نرمال آبی و در کل دورۀ آماری 91-79 تهیه شد. نتایج نشان می­دهد، نقشه­های خروجی مطابق با الگوی تغییر­ پذیری اقلیمی نشان­دهندۀ بیشترین میزان فرسایندگی باران در دورۀ ترسالی و کمترین میزان آن در دورۀ خشکسالی می­باشند. البته نتایج نشان دادند که فرسایندگی در فصل تابستان در دورۀ خشک بیشتر از دورۀ تر است و این مسئله به دنبال کاهش پوشش حفاظتی زمین در سال­های خشک خود موجب تشدید فرسایش در سال­های خشک می­شود. در حالی­که تصور عمومی بر این است که به دلیل خشکسالی فرسایش نیز کمتر خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

• تغییرات اقلیمی
• درون‌یابی
• فرسایندگی باران
• فورنیۀ اصلاح شده
• SPI

عنوان مقاله [English]

The Role of Climate Variability on Spatio_temporal of Rainfall Erosivity (A Case Study: Fashand Drainage Basin)

نویسندگان [English]

• Aliakbar Nazari Samani ¹
• Behnaz Zarrin ²
• Shahram Khalighi sigaroudi ³

¹

²

³

چکیده [English]

Rainfall erosivity (RE) energy is an important factor on the soil detachment and transition of them implying an important role on the regional potential region erosion. . In this study SPI index was used in order to determine the climate condition and its consequent effects on RE in Fashand watershed, Elburz province. At first the drought, wet and normal periods were determined for four rain gage station and then, both EI30 and modified Fournier index (MFI) were calculated at each gauge station. The regression analysis was used to investigate the relationship between EI30, MFI and 24-hour rainfall as well as annual rainfall of data-logging rainfall stations. After that through applying the regression equation the EI30 was extrapolated for eleven typical rain gauges over the different climate periods. The best correlation was obtained between EI30 and annual rainfall (R2 = 0.71). The spatial zonation RE maps were extracted through Geostatistical analysis for drought, wet and normal condition . According to the findings the effects of climate variability on the amount of RE are significant. Maximum and minimum RE are related to the wet and dry period respectively. However the RE on the summer season of dry condition is more than the wet condition and such condition together with low vegetation cover related to the drought condition lead to complicated situation. Despite the popular thought that the low RE can be addressed into the drought condition the rainfall pattern affect the erosivity potential and not the amount of precipitation.

کلیدواژه‌ها [English]

• "Rain Erosivity"
• "Interpolation"
• "Continental Change"
• "SPI"
• "Modified Fournier"