سید حسن کابلی؛ حسین آذرنیوند؛ علی اکبر مهرابی؛ حسین ارزانی؛ سید مهدی حشمت الواعظین
چکیده
یکی از شیوه‌های مرسوم تحقیق دربارة شناخت موضوع یا تصمیم‌گیری در جوامع توجه به آرای افراد جامعه است. هدف از این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد مرتع با توجه به دیدگاه‌های جامعة مرتع‌دار مراتع قشلاقی استان سمنان است. در این راستا، عوامل مؤثر بر عملکرد مرتع به عوامل انسانی (اقتصادی و اجتماعی) و طبیعی (شرایط توپوگرافی، ویژگی‌های اقلیمی، ...
بیشتر
یکی از شیوه‌های مرسوم تحقیق دربارة شناخت موضوع یا تصمیم‌گیری در جوامع توجه به آرای افراد جامعه است. هدف از این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد مرتع با توجه به دیدگاه‌های جامعة مرتع‌دار مراتع قشلاقی استان سمنان است. در این راستا، عوامل مؤثر بر عملکرد مرتع به عوامل انسانی (اقتصادی و اجتماعی) و طبیعی (شرایط توپوگرافی، ویژگی‌های اقلیمی، زمینشناسی و خاک) به منزلة معیار اصلی تقسیم شد. زیرمعیارها بر اساس مصاحبه، تجربیات و مرور منابع تعیین شد. پرسشنامة تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) تدوین شد و ارزش وزنی معیارها و زیرمعیارها بر اساس مصاحبه با سی نفر از مرتعداران تعیین شد. پرسشنامهها با استفاده از نرمافزارExpert choiceتحلیل شد. بر اساس نتایج، میزان و فصل بارندگی و شیوة مالکیت از مهمترین عوامل تعیینکننده بودند. در مجموع، عوامل طبیعی اثر بیشتری در عملکرد مراتع داشت. اولویت عوامل طبیعی نسبت به عوامل انسانی برابر با 8/2 و بردار ویژة عوامل طبیعی 74/0 در برابر 26/0 بود. جامعة تحقیق در تشخیص اثر عوامل طبیعی، نسبت به آثار عوامل انسانی، اختلافنظر بیشتری داشت.
مهدی قربانی؛ حسین آذرنیوند؛ علی اکبر مهرابی؛ سوسن باستانی؛ محمد جعفری؛ هوشنگ نایبی
چکیده
از چندین دهه گذشته، ابعاد انسانی در تصدی گری منابع طبیعی با تاکید بر ساختار شبکههای اجتماعی درگیر در فرآیند مدیریت مشارکتی منابع طبیعی مورد تاکید قرار گرفته است. تحلیل شبکه، ابزاری کارآمد در سنجش انسجام نهادی و اجتماعی در شبکه مدیریتی مرتع بوده و قادر است فرآیند تصمیم گیری بین نهادی را بهبود بخشیده و هماهنگی بین نهادهای کلیدی را ...
بیشتر
از چندین دهه گذشته، ابعاد انسانی در تصدی گری منابع طبیعی با تاکید بر ساختار شبکههای اجتماعی درگیر در فرآیند مدیریت مشارکتی منابع طبیعی مورد تاکید قرار گرفته است. تحلیل شبکه، ابزاری کارآمد در سنجش انسجام نهادی و اجتماعی در شبکه مدیریتی مرتع بوده و قادر است فرآیند تصمیم گیری بین نهادی را بهبود بخشیده و هماهنگی بین نهادهای کلیدی را تقویت نماید. در این تحقیق پیوندهای اعتماد و مشارکت بین نهادها و بهره برداران مرتبط با مرتع در منطقه طالقان در فرآیند مدیریت مشارکتی مرتع با رویکرد تحلیل شبکه اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. روش مورد استفاده در این تحقیق روش کمی تحلیل شبکه بوده که شاخص های کمی در سطح کلان شبکه اندازه گیری شده اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که دو نهاد اداره دامپزشکی و شورای روستا با توجه به دارا بودن تراکم بالای پیوندهای اعتماد و مشارکت با بهره برداران مرتع، میتوانند نقش کلیدی در سیاست گذاری مرتع ایفا نمایند. همچنین دو شبکه اعتماد و مشارکت بین اداره دامپزشکی و بهره برداران مرتع پایداری بیشتری نسبت به سایر نهادها داشته ولی به طور کلی شبکه اعتماد و مشارکت بین کلیه نهادها و بهره برداران از پایداری کمی برخوردار است. نتایج آماری نشان دهنده همبستگی 70 درصدی بین دو شبکه اعتماد و مشارکت بین نهادها و بهره برداران مرتع است. بر این اساس روش تحلیل شبکه اجتماعی قادر است مدیران و برنامه ریزان منابع طبیعی را در شناخت چالشهای پیش روی عملیاتی نمودن مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و سیاست گذاری جهت بر طرف نمودن این چالشها یاری نماید.
ایمان اسلامی؛ علی اکبر مهرابی؛ غلامرضا زهتابیان؛ محمدرضا اختصاصی؛ محمدعلی زارع چاهوکی
دوره 63، شماره 3 ، آذر 1389، ، صفحه 287-305
چکیده
استان یزد به دلیل پیشینه تاریخی و فرهنگی خود همواره از گذشته به داشتن مردمی پرتلاش و سخت‌کوش معروف بوده است. تجلی مضاعف همت این مردم، در استحصال آب دیده می‌شود. در استان یزد پیشینه مباحثی چون سنجش و اندازه‌گیری آب، مالکیت و سهام آب کشاورزی به گذشته‌ای دور بر‌می‌‌گردد، که در طول زمان دستخوش تغییراتی در نوع و شکل آن شده است. هدف ...
بیشتر
استان یزد به دلیل پیشینه تاریخی و فرهنگی خود همواره از گذشته به داشتن مردمی پرتلاش و سخت‌کوش معروف بوده است. تجلی مضاعف همت این مردم، در استحصال آب دیده می‌شود. در استان یزد پیشینه مباحثی چون سنجش و اندازه‌گیری آب، مالکیت و سهام آب کشاورزی به گذشته‌ای دور بر‌می‌‌گردد، که در طول زمان دستخوش تغییراتی در نوع و شکل آن شده است. هدف از این نوشتار، ضمن مروری کوتاه در گذشته تاریخی شیوه مدیریت و بهره‌برداری آب با محوریت میراب، بررسی سیر تحول مالکیت، تغییرات مدار آبیاری در گذر زمان و تغییرات قیمت آب میباشد. روش تحقیق از نوع تک‌نگاری (مونوگرافی) و مکان مورد تحقیق روستای چرخاب یزد میباشد. مدار آبیاری روستا در چهار مرحله تغییر یافته، تا شکل نهایی گردش آب از 16 روز به 21 روز و 20 ساعت در حال حاضر رسیده است. هم‌اکنون 53 نفر حقابه‌دار از چاه موجود بهره‌برداری می‌نمایند. در این تحقیق با توجه به طبقه‌بندی صورت‌گرفته، کسانی که حقابه آنان در یک دور آبیاری کمتر از یک ساعت بود (خرده مالکان) بیشترین فراوانی را معادل 6/33 درصد را تشکیل دادند. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد، با وجود تحولات اجتماعی صورت گرفته در عرصه توزیع حقابه بین بهره‌برداران، کماکان مالکان سعی می‌کنند تا همواره سهم بیشتری به خود اختصاص دهند و با کسب قدرت اجتماعی، نقش مهمی در جامعه روستایی ایفا نمایند. بررسی تغییرات 50 ساله‌ی قیمت? جاری آب نشان می‌دهد، این قیمت از نرخ تورم عمومی جامعه، پیروی نکرده است. در این بررسی نرخ افزایش قیمت آب جاری (نرخ رشد)، 12/0 درصد بدست آمد.
مهدی قربانی؛ علی اکبر مهرابی؛ محمدرضا ثروتی؛ علی اکبر نظری‌سامانی
دوره 63، شماره 1 ، خرداد 1389، ، صفحه 75-88
چکیده
امروزه رشد جمعیت از یک سو و محدودیت منابع از سوی دیگر دست اندرکاران امر گسترش را با شگفتی مواجه ساخته است. تغییرات جمعیتی سبب تغییر فعالیت‌های اقتصادی شده و نقطه آغاز تغییرات کاربری اراضی به‌شمار می‌رود. در واقع بهره‌برداری بی رویه، تغییرات نادرست کاربری اراضی و دست اندازی بشر به عرصه‌های منابع طبیعی، روزبه روز بر بر هم زدن تعادل‌های ...
بیشتر
امروزه رشد جمعیت از یک سو و محدودیت منابع از سوی دیگر دست اندرکاران امر گسترش را با شگفتی مواجه ساخته است. تغییرات جمعیتی سبب تغییر فعالیت‌های اقتصادی شده و نقطه آغاز تغییرات کاربری اراضی به‌شمار می‌رود. در واقع بهره‌برداری بی رویه، تغییرات نادرست کاربری اراضی و دست اندازی بشر به عرصه‌های منابع طبیعی، روزبه روز بر بر هم زدن تعادل‌های منطقه‌ای می‌افزاید. در دهه‌های اخیر شاهد تغییر کاربری اراضی در حوزه آبخیز طالقان هستیم. تحت اثر عوامل مختلفی پدیده تغییر کاربری اراضی شکل گرفته است به طور مثال در اراضی رهاشده، سطوحی از مراتع به مناطق مسکونی و ویلاسازی تبدیل شده‌اند. منطقه طالقان به دلیل نزدیکی به مرکز جمعیتی تهران و شرایط ییلاقی از یک سده پیش محل رفت وآمد شمار زیادی از افراد برای بهره‌مندی از آب و هوای مناسب منطقه بوده است.. یکی از عوامل مهم نیز تغییراتی است که در شمار جمعیت طالقان رخ داده است به‌گونه‌ای که بر پایه آمار جمعیتی می‌توان گفت جمعیت روستاهای طالقان به شدت کاهش یافته است. همان‌طور که در دیگر مناطق ایران شاهد تغییر کاربری اراضی به‌ویژه مراتع هستیم، این موضوع در منطقه طالقان نیز قابل دیدن است. این نوشتار سعی دارد ارتباط بین تغییرات جمعیت را با تغییرات کاربری اراضی منطقه مورد بررسی و همچنین تعیین تغییرات کاربری اراضی را در طی یک دوره 15 ساله بررسی نماید برای تعیین تغییرات کاربری زمین از سامانه اطلاعات جغرافیایی و دورکاوی و روشهای آماری به صورت توامان و نیز ماهواره لندست سنجنده‌های TMوETM+ مربوط به سال‌های 1366 و1380 بهره‌گیری شده است. همچنین آمار جمعیتی در این 2 سال تهیه شد و ضریب رشد جمعیت محاسبه شد. با توجه به نتایج بدست آمده نرخ اراضی رها شده در منطقه مورد بررسی مثبت بوده در واقع افزایش یافته و از گته ده، ناریان، نویز علیا، دیزان، جوستان، گراب، اورازان، نسا بالا، مهران، خچیره و دارپی. بنابراین شمار زیادی از افراد در طول این چند سال مهاجرت کرده و جمعیت کاهش یافته و به دنبال این روند گستره زیادی از مراتع (88/37 درصد) که در گذشته به دیمزار تبدیل شده بودند هم‌اکنون به صورت اراضی رهاشده در منطقه نمایان شده‌اند. در روستای گته ده سطح اراضی مرتعی بیشترین کاهش و اراضی رها شده بیشترین افزایش را داشته است. در نهایت می‌توان بیان کرد، بین نرخ رشد جمعیت و سطح اراضی رها شده رابطه منطقی وجود دارد.
