حمید رضا سعیدی گراغانی؛ حسین ارزانی؛ حسین آذرنیوند؛ مهدی قربانی
چکیده
نگرش مردم نسبت به تأثیر پروژه‌های مدیریت منابع طبیعی بر معیشت آنها می‌تواند در پایداری این پروژه‌ها نقش بسزایی داشته باشد. این مقاله با هدف کلی بررسی نگرش بهره‌برداران نسبت به تأثیر طرح‌های مرتعداری و آبخیزداری بر سرمایه‌های معیشت پایدار خانوارهای عشایری در منطقه ساردوئیه شهرستان جیرفت انجام گرفته است. در این راستا پنج سامان ...
بیشتر
نگرش مردم نسبت به تأثیر پروژه‌های مدیریت منابع طبیعی بر معیشت آنها می‌تواند در پایداری این پروژه‌ها نقش بسزایی داشته باشد. این مقاله با هدف کلی بررسی نگرش بهره‌برداران نسبت به تأثیر طرح‌های مرتعداری و آبخیزداری بر سرمایه‌های معیشت پایدار خانوارهای عشایری در منطقه ساردوئیه شهرستان جیرفت انجام گرفته است. در این راستا پنج سامان عرفی که طرح‌های مرتعداری و آبخیزداری در آنها انجام شده انتخاب شدند. نمونه‌گیری به روش تصادفی ساده بوده و تعداد نمونه نیز با استفاده از جدول کرجسی و مورگان 48 بهره‌بردار تعیین شد. داده‌ها از طریق گروه‌های متمرکز و مصاحبه‌های ساختار یافته از طریق پرسشنامه‌ای که روایی و پایایی آن در حد قابل قبولی بدست آمده بود جمع‌آوری شدند. فرم‌ها و پرسشنامه‌های تکمیل شده پس از بازبینی اولیه و بررسی دقت و صحت اطلاعات آماده تجزیه و تحلیل شد. برای پردازش و استخراج داده‌های کمی وکیفی از نرم افزار SPSS18و با بکارگیری روش‌های آماری متناسب با سطح سنجش متغیرها استفاده گردید. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد بین عوامل سرمایه طبیعی- اکولوژیکی، انسانی- فنی و اجتماعی با معیشت پایدار بهره‌برداران رابطه معنی‌داری وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندگانه توأم نیز نشان داد که مجموعاَ 83 درصد از واریانس معیشت پایدار بهره‌برداران توسط سه متغیر سرمایه طبیعی و اکولوژیکی، سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی و فنی تعیین می‌شود. همچنین یافته‌های این مطالعه نشان داد که از میان شاخص‌های سه عامل مؤثر بر معیشت پایدار بهره‌برداران بیشترین ضریب رگرسیونی استاندارد مربوط به شاخص سرمایه طبیعی و اکولوژیکی است.
قدرت اله حیدری؛ حمید رضا سعیدی گراغانی
چکیده
ارزیابی تنوع و غنای گونهای به درک صحیحِ کارکرد اکوسیستم، حفظ و حراست ذخایر ژنی، بررسی و کنترل تغییرات محیطی، و موفقیت یا عدم موفقیت برنامههای مدیریت منابع طبیعی کمک میکند. چرای بی‌رویه و بدون برنامة دام یکی از شایعترین و شاید مهم‌ترین عامل تخریب مراتع و کاهش تنوع و غنای گونهای است. با توجه به نقش و اهمیت چرای دام در تغییرات ...
بیشتر
ارزیابی تنوع و غنای گونهای به درک صحیحِ کارکرد اکوسیستم، حفظ و حراست ذخایر ژنی، بررسی و کنترل تغییرات محیطی، و موفقیت یا عدم موفقیت برنامههای مدیریت منابع طبیعی کمک میکند. چرای بی‌رویه و بدون برنامة دام یکی از شایعترین و شاید مهم‌ترین عامل تخریب مراتع و کاهش تنوع و غنای گونهای است. با توجه به نقش و اهمیت چرای دام در تغییرات کمّی و کیفی پوشش گیاهی، تحقیق حاضر به مطالعة اثر شدت چرا در سه سایت مرجع (قرق)، کلید، و بحرانی بر روی تنوع و غنای گونهای با فرمهای رویشی مختلف در مراتع ییلاقی دامنة جنوبی قلة دماوند پرداختـه اسـت. در هر واحد (سایت) نمونهبرداری در طول 3 ترانسکت 150 متری انجام گرفت. در طول هر ترانسکت، 15 پلات با ابعاد یک متر مربع و در فاصلة 10 متری از هم قرار گرفت و در هر پلات نوع و تعداد گونههای گیاهی موجود و درصد و تعداد پایة آنها یادداشت شد. برای ارزیابی شاخص‌های عددی تنوع و غنای گونهای از نرم‌افزار Past استفاده شد و شاخص‌های تنوع سیمپسون، شانون- واینر و غنای منهنیک و مارگالف محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل داده‌ها در محیط نرم‌افزار SPSS18 انجام شد و مقایسة شاخص‌های مختلف تنوع و غنا بین مناطق با شدتهای چرایی مختلف توسط آزمون چنددامنهای دانکن صورت پذیرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با افزایش فشار چرا از تنوع و غنای گونههای فورب و گراس کاسته شد و بوتهایها افزایش یافتند، به گونهای که در منطقة مرجع، فـوربها و گراسها دارای بیشترین و بوتهایها دارای کمترین تنوع و غنا بودند، این در حالی است که به دلیل مدت استفاده و تکرار چرا در منطقة بحرانی گونههای بوتهای دارای بیشترین تنوع و غنا بوده و از تنوع گونههای فورب و گراس بهشدت کاسته شده است. به طور کلی، در منطقة مورد بررسی، با افزایش فشار چرای دام شاهد کاهش تنوع و غنای گونهای هستیم که، به دلیل تأثیرات منفی آن در پایداری اکوسیستم، بهره‌برداران، مدیران، و کارشناسان مرتع باید بدان توجه کنند.
حمید رضا سعیدی گراغانی؛ قدرت اله حیدری؛ حسین بارانی؛ سید زکریا علوی
چکیده
مدیریت پایدار مراتع در اغلب حوزههای آبخیز یا محدودههای عرفی با ساختار نظامهای بهره‌برداری ارتباط دارد. در این تحقیق سعی شده است مشکلات مدیریت پایدار مراتع، از دیدگاه بهره‌برداران و حوزهنشینان، در منطقة ییلاقی دماوند شهرستان آمل ارزیابی شود. بدین منظور، پانزده محدودة عرفی با سه شیوة بهره‌برداری ـ مشاعی، شورایی، ...
بیشتر
مدیریت پایدار مراتع در اغلب حوزههای آبخیز یا محدودههای عرفی با ساختار نظامهای بهره‌برداری ارتباط دارد. در این تحقیق سعی شده است مشکلات مدیریت پایدار مراتع، از دیدگاه بهره‌برداران و حوزهنشینان، در منطقة ییلاقی دماوند شهرستان آمل ارزیابی شود. بدین منظور، پانزده محدودة عرفی با سه شیوة بهره‌برداری ـ مشاعی، شورایی، و افرازی ـ انتخاب شد و، با توجه به اهداف و فرضیات تحقیق، 88 پرسشنامه، از طریق مصاحبة مستقیم با بهره‌برداران منطقه، تکمیل شد. جهت بررسی و ارزیابی مشکلات مدیریت پایدار مراتع در حوزههای آبخیز، با محوریت تأثیر ساختار نظامهای بهره‌برداری، نُه شاخص انتخاب شد و با طیف پنجگزینهای لیکرت، از دیدگاه بهره‌برداران، سنجش شد. یافتـههای پژوهـش نشـان داد نوع حقوق عرفی بهره‌برداران بر مشکلات مدیریت پایدار مراتع اثر معنی‌داری در سطح اطمینان 99 درصد داشت. مقایسة میانگین‌ها نیز نشان داد در شیوة بهره‌برداریِ افرازی مشکلات مدیریت پایدار به طور معنی‌داری کمتر از شیوه‌های بهره‌برداری شورایی و مشاعی است. نتایج نشان می‌دهد با رتبهبندی شاخص‌های مشکلات مدیریت پایدار حوزههای آبخیز، مدت توقف همراه با چرای مفرط دام با میانگین رتبهای 23/9 و تعداد دام بیش از حد با میانگین رتبهای 01/8، به‌ترتیب، تأثیر بیشتری، نسبت به سایر شاخصها، بر مدیریت پایدار حوزههای آبخیز دارند. همچنین، با استفاده از آزمون کروسکال والیس هر یک از شاخص‌های محدودکنندة مدیریت پایدار مراتع در نظـامهای بهره‌برداری، جداگانه، مقایسه و ارزیابی شد. جهت کاهش مشکلات مدیریت پایدار در حوزههای آبخیز، توصیه مـیشود پیش از اجرای پروژه‌های اصلاحی و احیایی، مدیران و کارشناسانْ به شناخت دقیق نظام‌ها، حقوق عرفی، و مطالبات بهره‌برداران و حوزهنشینان همت گمارند.
