ایوب مرادی؛ علی نجفی نژاد؛ مجید اونق؛ چوقی بایرام کمکی؛ مهرانگیز فولادی منصوری
چکیده
شیوههای بهرهبرداری اراضی، تخریب مناطق جنگلی و مرتعی، رهاسازی اراضی و توسعۀ مناطق مسکونی از جمله عواملی هستند که بر شدت جریان آب، شدت فرسایش و تولید رسوب اثر میگذارند. به همین دلیل آگاهی ازمیزان اثر تغییرات کاربری اراضی بر روی دبی و بار معلق یک ضرورت اجتنابناپذیر است. در مطالعۀ حاضر برای بررسی این اثرات از مدل نیمه توزیعی ...
بیشتر
شیوههای بهرهبرداری اراضی، تخریب مناطق جنگلی و مرتعی، رهاسازی اراضی و توسعۀ مناطق مسکونی از جمله عواملی هستند که بر شدت جریان آب، شدت فرسایش و تولید رسوب اثر میگذارند. به همین دلیل آگاهی ازمیزان اثر تغییرات کاربری اراضی بر روی دبی و بار معلق یک ضرورت اجتنابناپذیر است. در مطالعۀ حاضر برای بررسی این اثرات از مدل نیمه توزیعی SWAT در آبخیز گالیکش استان گلستان به مساحت تقریبی 39 هزار هکتار استفاده شد. مدل مذکور برای شبیهسازی، واسنجی و اعتبارسنجی و در نهایت بهینهسازی پارامترهای مؤثر بر دبی و بار معلق در یک دورۀ 27 ساله مورد استفاده قرار گرفت. نقشههای کاربری اراضی از سه تصویر ماهوارۀ لندست سالهای 1987، 2000 و 2013 تهیه شدند. در این مطالعه از روش SUFI2 برای واسنجی و اعتبارسنجی مدل استفاده شد. معیار ناش- ساتکلیف (NS) به عنوان تابع هدف در مرحلۀ واسنجی (1990- 2007) برای دبی و بار معلق به ترتیب 63/0 و 61/0 بهدست آمد که با توجه به دامنههای تفسیری مورد استفاده در تحقیقات گذشته، قابل قبول ارزیابی شد. برای بررسی اثر تغییرات کاربری اراضی بر مقدار رواناب و رسوب تمام ورودیهای مدل به غیر از کاربری اراضی ثابت فرض شد و نتایج نشان داد که تغییرات کاربری اراضی از سال 1987 تا 2013 موجب افزایش ارتفاع رواناب سطحی به میزان 40/1 میلیمتر و افزایش غلظت رسوب به میزان 2 تن در هکتار در سال شده است.
صدیقه محمدی؛ علی سلاجقه؛ حسن احمدی؛ جمال قدوسی؛ علی کیانی راد
چکیده
رسوب معلق بزرگترین منبع آلودهکنندۀ غیرنقطهای و عامل اصلی تخریب کیفیت آبهای سطحی است. چون مدلهای هیدرولیکی انتقال رسوب قادر به پیشبینی بار معلق رودخانه نیستند، منحنیهای سنجه رسوب به عنوان معمولترین روشهای هیدرولوژیکی برآورد بار رسوبی معلق رودخانهها کاربرد وسیعی دارند. از آنجایی که معادلات رگرسیونی منحنی ...
بیشتر
رسوب معلق بزرگترین منبع آلودهکنندۀ غیرنقطهای و عامل اصلی تخریب کیفیت آبهای سطحی است. چون مدلهای هیدرولیکی انتقال رسوب قادر به پیشبینی بار معلق رودخانه نیستند، منحنیهای سنجه رسوب به عنوان معمولترین روشهای هیدرولوژیکی برآورد بار رسوبی معلق رودخانهها کاربرد وسیعی دارند. از آنجایی که معادلات رگرسیونی منحنی سنجه به علت تبدیل لگاریتمی آمار دبی جریان و رسوب معلق دارای اریب زیاد هستند، ضرایب اصلاحی جهت حذف اثر تبدیل لگاریتمی و اریب ناشی از برونیابی در ایستگاههای هیدرومتری واقع در سرشاخهها و رودخانههای اصلی حوزۀ آبخیز سفیدرود، در 20 ایستگاه، استفاده شد. پس از مقایسۀ 9 روش برآورد منحنی سنجه شامل روشهای یکخطی، یکخطی با ضرایب اصلاحی CF1، CF2، FAO، روش دوخطی، روش حد وسط دستهها، حدوسط با ضرایب اصلاحی CF1، CF2 و FAO با استفاده از دو معیار RMSE و NASH نتایج نشان داد که روش حد وسط و روش حد وسط با ضرایب اصلاحی CF2 و CF1 در مقایسه با سایر روشهای منحنی سنجه، بیشترین برازشها (از نظر فراوانی) را به ایستگاههای حوضۀ سفید رود دارا هستند. در کل میتوان نتیجه گرفت که ضرایب اصلاحی CF1 و CF2 در اغلب ایستگاهها به دلیل جبران کمتخمینی روشهای منحنی سنجه، موجب افزایش کارایی مدل شدهاند. نمودار تغییرات رسوبدهی (بهدست آمده از توابع منتخب) به ازاء مساحت نشان داد که این تابع نمودار دارای نمای کمی بیشتر از واحد است که ناشی از افزایش رسوبدهی به ازاء افزایش واحد مساحت است. طبق نتایج این تحقیق سالانه حدود 30 میلیون تن رسوب معلق وارد مخزن سد سفیدرود میشود.
مسعود عشقی زاده؛ محمد تقی دستورانی؛ علی طالبی
چکیده
چکیده در این تحقیق تأثیر عملیات بیولوژیکی و قرق بر بار رسوبی سطح دامنه‌ها در دو زیرحوضة نمونه و شاهد حوضة زوجی کاخک بررسی شد. این دو زیرحوضه از نظر شرایط فیزیکی یکسان‌اند. زیرحوضة نمونه از سال 1376 تحت قرق و اجرای عملیات مختلف بیولوژیکی، بیومکانیکی و مکانیکی است؛ در حالی که زیرحوضة شاهد به صورت دست‌نخورده و تحت بهرهبرداری طبیعی است. ...
بیشتر
چکیده در این تحقیق تأثیر عملیات بیولوژیکی و قرق بر بار رسوبی سطح دامنه‌ها در دو زیرحوضة نمونه و شاهد حوضة زوجی کاخک بررسی شد. این دو زیرحوضه از نظر شرایط فیزیکی یکسان‌اند. زیرحوضة نمونه از سال 1376 تحت قرق و اجرای عملیات مختلف بیولوژیکی، بیومکانیکی و مکانیکی است؛ در حالی که زیرحوضة شاهد به صورت دست‌نخورده و تحت بهرهبرداری طبیعی است. برای تعیین میزان تأثیر عملیات بیولوژیکی و مدیریتی بر تولید رسوب، بار معلق حاصل از سطح دامنه‌ها از طریق 18 پلات فرسایشی مستقر در دو زیرحوضه طی رگبارهای وقوعیافته در سالهای 1390 و 1391 با استفاده از آزمون t مستقل و تحلیل واریانس با اندازهگیریهای مکرر در نرمافزار Spss تجزیه و تحلیل شد. بر اساس نتایج مقایسههای صورتگرفته، مقادیر بار معلق دو زیرحوضه در سطح 1 درصد و مقادیر ارتفاع رواناب در سطح 5 درصد تفاوتِ معنیداری دارند. همچنین، نتایج بهدستآمده همبستگی بین ارتفاع رواناب و رسوب را در زیرحوضة شاهد 94 درصد و در زیرحوضة نمونه 62 درصد نشان داد. شیب خط تغییرات بین ارتفاع رواناب و رسوب در زیرحوضة شاهد 3/5 برابر زیرحوضة نمونه است. این نتایج بهخوبی نقش مستقیم اجرای طرحهای بیولوژیک و قرق را در کاهش بار حوضهای نشان داد.
گلاله غفاری؛ حسن احمدی؛ امید بهمنی؛ علی اکبر نظری سامانی
چکیده
در ایران به دلیل فقدان سابقة طولانی در اجرای طرحهای حفاظت خاک و آبخیزداری، این اقدامات به صورت کمّی ارزیابی نشده و روشهای مشخصی بدین منظور ارائه نشده است. در این تحقیق تلاش شده است اثر عملیاتِ آبخیزداریِ اجراشده در سال 1379 در حوضة آبخیز کن بر میزان فرسایش و رسوب بررسی و موفقیت یا شکست طرح و علل آن روشن شود. بدین منظور، پس از ...
بیشتر
در ایران به دلیل فقدان سابقة طولانی در اجرای طرحهای حفاظت خاک و آبخیزداری، این اقدامات به صورت کمّی ارزیابی نشده و روشهای مشخصی بدین منظور ارائه نشده است. در این تحقیق تلاش شده است اثر عملیاتِ آبخیزداریِ اجراشده در سال 1379 در حوضة آبخیز کن بر میزان فرسایش و رسوب بررسی و موفقیت یا شکست طرح و علل آن روشن شود. بدین منظور، پس از تهیة آمار و اطلاعات مورد نیاز، متوسط بار معلق در دورة قبل (1347 ـ 1379) و بعد از اجرای طرح (1380 ـ 1387) با روش منحنی سنجة رسوب به طریق روش حد وسط دستهها محاسبه شد. همچنین، فرسایش و رسوبدهی حوضه با استفاده از مدل MPSIAC محاسبه شد و نقشة فرسایش و رسوبدهی ویژه برای دورة بعد از اجرای عملیات با استفاده از نرمافزار Arc Map تهیه شد و در نهایت، دربارة میزان کارایی و تأثیر این عملیات بر میزان فرسایش و رسوبدهی حوضه داوری شد. نتایج مطالعات نشان داد که بر اثر اجرای این طرح، متوسط بار معلق از 47892 تن در سال در طول دورة آماری قبل از اجرای طرح به 22365 تن در سال در طول دورة آماری هشت‌ساله بعد از اجرای طرح و فرسایش و رسوبدهی از 66758 تن به 50549 تن رسیده است؛ این امر حاکی از اثر مثبت طرح بر کاهش میزان بار معلق و عدم ایفای نقش مؤثر در کاهش میزان فرسایش بوده است؛ بهگونهای که میزان فرسایش در سطح حوضه تغییر چشمگیری نداشته است. دلایل عمدة کارایی پایین طرح بر کاهش میزان فرسایش عبارت‌اند از: عدم اجرای عملیات بیولوژیک مناسب در سطح حوضه (اجرای کمتر از 25 درصد از حجم عملیات پیشنهادشده)؛ تمرکز عملیات بر اجرای عملیات مکانیکی؛ ضعف در نظارت و ارزیابی پروژه در طی همة مراحل اجرای آن؛ رعایت‌نکردن استانداردها و نکات فنی مانند منطبق‌نبودنِ مکان سازه‌های ساختهشده و مکانهای پیشنهادشده؛ رعایت‌نکردنِ استانداردهای لازم در ساخت سازهها و نامناسب‌بودن ابعاد سازهها؛ و تخریب کف بند در سازه‌های سنگی ملاتی.
علی سلاجقه؛ علی فتح آبادی
دوره 62، شماره 2 ، مهر 1388، ، صفحه 271-282
چکیده
برآورد بار معلق رودخانه یک امر مهم در طراحی سازه‌های آبی, مسائل زیست محیطی و کیفیت آب رودخانهها می‌باشد. یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای برآورد بار معلق رودخانه منحنی سنجه رسوب می‌باشد،ْ در منحنی سنجه رسوب یک رابطه رگرسیونی که به‌طور معمول از نوع توانی می‌باشد بین دبی آب و رسوب بر قرار میشود. با توجه به عدم قطعیت‌ها و غیر ...
بیشتر
برآورد بار معلق رودخانه یک امر مهم در طراحی سازه‌های آبی, مسائل زیست محیطی و کیفیت آب رودخانهها می‌باشد. یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای برآورد بار معلق رودخانه منحنی سنجه رسوب می‌باشد،ْ در منحنی سنجه رسوب یک رابطه رگرسیونی که به‌طور معمول از نوع توانی می‌باشد بین دبی آب و رسوب بر قرار میشود. با توجه به عدم قطعیت‌ها و غیر خطی بودن ارتباط بین دبی آب و رسوب, منحنی سنجه رسوب فاقد کارایی لازم برای این امر می‌باشد. در این پژوهش با بهره‌گیری از روشهای هوش مصنوعی (شبکه عصبی مصنوعی و منطق فازی) میزان بار معلق رودخانه کرج در ایستگاه سیرا برآورد شد. در آغاز مدلهای مختلف شبکه عصبی و منطق فازی ساخته شد, که در روش شبکه عصبی شبکه با چهار نرون در لایه مخفی و در منطق فازی سیستم استنتاج فازی ممدانی با چهار تابع عضویت گوسی به عنوان بهترین مدلها شناخته شدند, در نهایت نتایج این پژوهش نشان داد که منطق فازی عملکرد بهتری نسبت به دو روش شبکه عصبی مصنوعی و منحنی سنجه رسوب داشته و بهره‌گیری از آن برای برآورد بار معلق رودخانه پیشنهاد میشود.
بهارک معتمدوزیری؛ حسن احمدی؛ محمد مهدوی؛ فرود شریفی؛ نصرا... جواهری
دوره 62، شماره 2 ، مهر 1388، ، صفحه 283-298
چکیده
یکی از مهم‌ترین مسائل در طراحی سازه‌های آبی، بررسی کیفیت آب، تعیین تاثیر مدیریت حوزه آبخیز وحفاظت زیستگاه ماهیان و تعیین میزان و حجم رسوبات معلق رودخانهها است. برای برآورد بار معلق رودخانهها، به طور معمول از دو روش تجربی و هیدرولوژیکی بهره‌گیری میشود؛ اما به دلیل بیشماری و ضرورت اصلاح روشهای تجربی و نیز به علت برآورد نه چندان ...
بیشتر
یکی از مهم‌ترین مسائل در طراحی سازه‌های آبی، بررسی کیفیت آب، تعیین تاثیر مدیریت حوزه آبخیز وحفاظت زیستگاه ماهیان و تعیین میزان و حجم رسوبات معلق رودخانهها است. برای برآورد بار معلق رودخانهها، به طور معمول از دو روش تجربی و هیدرولوژیکی بهره‌گیری میشود؛ اما به دلیل بیشماری و ضرورت اصلاح روشهای تجربی و نیز به علت برآورد نه چندان دقیق و نبود امکان بررسی تغییرات زمانی رسوبات حمل شده توسط جریان در روشهای هیدرولوژیکی، امروزه بسیاری از پژوهشگران به روشهای نوین مانند منطق فازی روی آورده‌اند. در این پژوهش که در حوزه آبخیز زنجانرود صورت گرفته است، ضمن برآورد رسوب معلق ایستگاه هیدرومتری سرچم با دو روش معمول هیدرولوژیکی USBR و FAO، با بهره‌گیری از مدل طراحی شده در محیط Visual Basic 6.0 بر پایه اصول منطق فازی نیز میزان رسوب معلق ایستگاه یاد شده برآورد شده است. به منظور محاسبه میزان رسوبات حمل شده با بهره‌گیری از روش فازی، از فرآیند خوشه‌سازی فازی –C میانگین هدایت شده که در حقیقت فرآیندی برای شناخت الگوی واقعی مربوط به مشخصه‌های مختلف می‌باشد، بهره‌گیری شده است. نتایج بیانگر این می‌باشد که روش فازی، به علت شناخت دقیق‌تر الگوی انتقال رسوب به‌ویژه در شرایط سیلابی، نسبت به روشهای USBR و FAO برآورد به‌نسبت دقیق‌تری از میزان رسوبات حمل شده ارائه نموده و با مقادیر دیده شده همخوانی بهتری داشته است. علاوه بر این در روش فازی، به دلیل وارد نمودن عامل زمان در محاسبات، امکان بررسی تغییرات زمانی میزان رسوبات حمل شده توسط جریان نیز فراهم شده است.
