محسن آرمین؛ سید علی صالح ولایتی نژاد؛ وجیهه قربان نیا خیبری؛ فاطمه طاعت پور؛ مرتضی بهزادفر
چکیده
این تحقیق در دو حوزه آبخیز دشت‌روم در شهرستان بویراحمد و حوزه آبخیز کره در شهرستان دنا با استفاده از مدل IntErO انجام شد. پس از جمع‌آوری اطلاعات پایه، 26 متغیر ورودی با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی، خاک‌شناسی، زمین‌شناسی، کاربری اراضی و داده‌های اقلیمی استخراج و محاسبه شدند. نتایج نشان داد که حداکثر جریان خروجی از حوزه آبخیز کره ...
بیشتر
این تحقیق در دو حوزه آبخیز دشت‌روم در شهرستان بویراحمد و حوزه آبخیز کره در شهرستان دنا با استفاده از مدل IntErO انجام شد. پس از جمع‌آوری اطلاعات پایه، 26 متغیر ورودی با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی، خاک‌شناسی، زمین‌شناسی، کاربری اراضی و داده‌های اقلیمی استخراج و محاسبه شدند. نتایج نشان داد که حداکثر جریان خروجی از حوزه آبخیز کره و دشت‌روم در دوره بازگشت 100 ساله به ترتیب 235 و 179 متر مکعب بر ثانیه است. به عبارتی دیگر، میزان تولید رواناب در حوضه کره تقریباً 3/1 برابر جریان خروجی از حوضه دشت‌روم است و مقدار فرسایش حوزه آبخیز دشت‌روم و کره به ترتیب 22/105166 و 58/71402 مترمکعب خاک در سال است. با توجه به نسب تحویل رسوب 195/0 در حوضه دشت‌روم و 487/0 در حوضه کره، مقدار خاک فرسایش یافته انتقالی به خروجی حوضه‌ها (تولید رسوب) به ترتیب 32/20521 و 46/34800 متر مکعب در سال برآورد شد. ضریب شدت فرسایش در حوضه دشت‌روم 338/0 و در نتیجه بر اساس درجات شدت فرسایش مدل، شدت فرایند فرسایش در این حوضه کم و فرسایش غالب منطقه هم از نوع عمیق است و در حوضه کره نیز 403/0 و در نتیجه شدت فرایند فرسایش در این حوضه متوسط و فرسایش غالب منطقه هم از نوع سطحی است. میزان تولید رسوب در واحد سطح در حوضه دشت‌روم 53/133 و در حوضه کره 347 مترمعکب در سال است.
محسن آرمین؛ محمد رسول رجبی؛ فاطمه برزگری بنادکوکی
چکیده
فرسایش خاک و تلفات عناصر غذایی و مواد آلی متعاقب آن اثرات مستقیم و غیر مستقیمی از کاهش تولید و سودبخشی تا آلودگیهای فیزیکی و شیمیایی منابع آب دارد. یکی از مهمترین پیامدهای فرسایش هم برای محیط منشأ آن و هم برای چرخههای اقتصادی کاهش حاصلخیزی خاک است. تلفات حاصلخیزی خاک معمولاً با تجزیه و تحلیل رسوبات منتقل شده در رواناب ناشی ...
بیشتر
فرسایش خاک و تلفات عناصر غذایی و مواد آلی متعاقب آن اثرات مستقیم و غیر مستقیمی از کاهش تولید و سودبخشی تا آلودگیهای فیزیکی و شیمیایی منابع آب دارد. یکی از مهمترین پیامدهای فرسایش هم برای محیط منشأ آن و هم برای چرخههای اقتصادی کاهش حاصلخیزی خاک است. تلفات حاصلخیزی خاک معمولاً با تجزیه و تحلیل رسوبات منتقل شده در رواناب ناشی از باران طبیعی یا شبیهسازی شده در پلاتهای آزمایشی مطالعه میشود اما در این تحقیق تلفات حاصلخیزی خاک با تجزیه و تحلیل رسوبات نهشته شده پشت سدهای اصلاحی که با هدف کنترل فرسایش و تثبیت پروفیل طولی در آبراهههای حوزۀ آبخیز صفارود شهرستان رامسر طی سالهای 1373 الی 1388 احداث گردیدهاند، بررسی شد. بدین منظور تلفات خاک با تعیین چندین ویژگی فیزیکو- شیمیایی رسوبات نهشته شده در پشت سدهای اصلاحی منتخب و مقایسۀ آنها با همان ویژگیهای خاک منشأ بررسی شد. در بخش تجزیه و تحلیل ویژگیهای فیزیکو- شیمیایی خاک، نتایج نشان داد که اغلب خاکهای مورد مطالعه دارای بافت شنی، غیر شور، خنثی، آهکی و غیرسدیمی هستند. بر اساس تقسیمبندی مقدار ماده آلی، تقریباً 60 درصد از خاکهای مورد مطالعه دارای ساختمان ضعیف و پایداری ساختمانی کمی هستند و غالباً در کلاس متوسط فرسایشپذیری خاک قرار دارند. در بخش تلفات حاصلحیزی خاک، نتایج نشان داد که فرسایش نه فقط منجر به از دست رفتن اجزاء معدنی جامد خاک میشود بلکه همچنین منجر به تلفات مواد آلی و مواد مغذی شیمیایی خاک میشود. تغییر در خصوصیات خاک در نتیجۀ فرسایش خاک اساساً به دلیل کاهش عمق مؤثر بر سطح حاصلخیزی تأثیر میگذارد. یک کاهش معنیداری در مقدار کرین و نیتروژن و همۀ عناصر ماکرو و ریزمغذیها ایجاد میشود. تلفات کربن، ازت، فسفر، پتاسیم، سدیم و مجموع کلسیم و منیزیم در منطقۀ مورد مطالعه به ترتیب به میزان 26/6588، 78/1921، 71/19، 53/6، 89/19 و 13/503 گرم در هکتار در سال است که این میزان تلفات تهدیدی جدی برای فرایندها و فعالیتهای مرتبط با حاصلخیزی خاک از جمله توسعۀ پوشش گیاهی در منطقه است.
محسن آرمین؛ حسن روحی پور؛ حسن احمدی؛ علی سلاجقه؛ محمد حسین مهدیان؛ وجیهه قربان نیا خیبری
چکیده
پایداری خاکدانه‌ها کی از خصوصیات اصلی مؤثر بر فرسایشپذیری و ویژگیهای اصلی هیدرولیکی و فیزیکی خاک است. آگاهی از مؤلفههای خاک کنترل‌کننده پایداری خاکدانه‌ها برای حفظ ساختمان خاک بسیار مهم است. همچنین شناسایی خصوصیات بحرانی خاک مؤثر بر پایداری خاکدانه‌ها در حوزه آبخیزی که فرسایش خاک ناشی از الگوهای طبیعی پایداری خاکدانه‌ها ...
بیشتر
پایداری خاکدانه‌ها کی از خصوصیات اصلی مؤثر بر فرسایشپذیری و ویژگیهای اصلی هیدرولیکی و فیزیکی خاک است. آگاهی از مؤلفههای خاک کنترل‌کننده پایداری خاکدانه‌ها برای حفظ ساختمان خاک بسیار مهم است. همچنین شناسایی خصوصیات بحرانی خاک مؤثر بر پایداری خاکدانه‌ها در حوزه آبخیزی که فرسایش خاک ناشی از الگوهای طبیعی پایداری خاکدانه‌ها است، پایه و اساس استراتژیهای حفاظتی است. هدف این مطالعه که در خاکهای سطحی طالقان انجام شده، بررسی رابطه بین پایداری خاکدانه‌ها و برخی از خصوصیات خاک است. در این تحقیق، واحدهای کاری بر اساس همگنی در شیب دامنه، جهت جغرافیایی و سنگشناسی حاصل شدهاند، سپس با تکیه‌بر نتایج مطالعات زمینآماری در مقیاس واحدهای همگن کاری در بخشی از خاکهای حوزه آبخیز طالقان به وسعت 3260 هکتار، 84 نقطه به‌عنوان نقاط نمونهبرداری خاک انتخاب شدهاند. شاخصهای پایداری مورد استفاده میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها و پایداری مرطوب خاکدانه‌ها هستند. همبستگی بین میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها و خصوصیات خاک با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون استخراج شده و بر اساس معنیداری آماری آنها ارزیابی شده است. سپس بر اساس نتایج همبستگی و با استفاده از روش رگرسیون گام‌به‌گام اقدام به توسعه مدلهای پیشبینی پایداری خاکدانه‌ها شد. نتایج حاکی از غیرقابل انتظار بودن همبستگی بین خصوصیات خاک و پایداری خاکدانه‌ها است به طوریکه همبستگی بین پایداری خاکدانه‌ها با درصد آهک، رس و رطوبت اشباع منفی است درحالی‌که با درصد شن ریز و شن خیلی ریز مثبت است. بنابراین بهبود پایداری خاکدانه‌ها و کنترل فرسایش خاک در حوزه آبخیز طالقان درگرو مدیریت این خصوصیات خاک و انجام پروژههای حفاظت خاک در جهت تعدیل و بهینه کردن آنها است.
محسن آرمین؛ حسن احمدی؛ حسن روحی پور؛ علی سلاجقه؛ محمد حسین مهدیان؛ وجیهه قربان نیا خیبری
چکیده
با توجه به محدودیتهای موجود در تعیین میزان حساسیت خاک به فرسایش آبی یا فرسایشپذیری خاک از طریق آزمونهای میدانی، کاربردِ روشهای آزمایشگاهی روی نمونههای کوچک خاک (کمتر از 100 گرم)، افزون بر ساده‌بودن، نیازمند هزینه و وقت کمتری است. نتایجِ پژوهشهای مختلف در این زمینه بیانگر آن است که از بین روشهای مختلف آزمایشگاهی، ...
بیشتر
با توجه به محدودیتهای موجود در تعیین میزان حساسیت خاک به فرسایش آبی یا فرسایشپذیری خاک از طریق آزمونهای میدانی، کاربردِ روشهای آزمایشگاهی روی نمونههای کوچک خاک (کمتر از 100 گرم)، افزون بر ساده‌بودن، نیازمند هزینه و وقت کمتری است. نتایجِ پژوهشهای مختلف در این زمینه بیانگر آن است که از بین روشهای مختلف آزمایشگاهی، مبنی بر استفاده از خصوصیات خاک، آزمونهای مربوط به ساختمان خاک و پایداری خاکدانه‌ها مؤثرتر است و به آنها بیشتر توجه شده است. در این تحقیق، با تکیه بر مشاهدات و تغییرات ماکروسکوپی در مقیاس واحدهای همگن، در بخشی از خاکهای حوضة آبخیز طالقان، به وسعت 3260 هکتار، 84 نقطه به عنوان نقاط نمونهبرداری خاک انتخاب شد. به منظور تمایز بین مکانیسمهای شکستگی خاکدانه‌ها و ارزیابی رفتار ساختمانی خاکها در شرایط مختلف محیطی، پایداری خاکدانه‌ها با لحاظکردن سه تیمار خیسشدن سریع خاکدانه‌ها، خیسشدن آهستة خاکدانه‌ها و شکستگی ناشی از تکاندادن خاک پس از خیسکردن اولیه و با استفاده از روش لیبیسونایس اندازهگیری شد. اثر اَشکال مختلف فرسایش آبی بر پایداری خاکدانه‌ها نیز با استفاده از شاخص پایداری مرطوب خاکدانه‌ها بررسی شد. نتایج نشان داد مکانیسمهای مختلف شکستگی خاکدانه‌ها اثر معنیداری در میزان شکستگی خاکدانه‌ها دارد. مکانیسم ناپایداری خاکهای طالقان فرایند واریختگی است که در اثر فشار هوای محبوسشده در هنگام خیسشدن سریع خاکدانه‌ها ایجاد میشود و این شرایط هنگام وقوع بارانهای شدید روی خاک خشک رخ میدهد. همچنین، نتایج نشان داد اختلاف معنیداری بین پایداری مرطوب خاکدانه‌ها در اَشکال مختلف فرسایش آبی وجود ندارد.
