محمد طهمورث؛ داوود نیک کامی
چکیده
پدیده‌های فرسایش و رسوب دو پدیده اجتناب ناپذیر حوزه‌های آبخیز بوده که تابع عوامل پیچیده‌ای هستند. مشخص نمودن این عوامل و شناخت اثر آنها بر فرسایش و رسوب، به برنامه‌ریزی‌های بهتر برای کاهش خسارات ناشی از فرسایش و رسوب در یک حوضه کمک شایانی خواهد نمود. در این تحقیق برای مشخص کردن عوامل موثر بر رسوبدهی، حوزه آبخیز دریاچه ارومیه به ...
بیشتر
پدیده‌های فرسایش و رسوب دو پدیده اجتناب ناپذیر حوزه‌های آبخیز بوده که تابع عوامل پیچیده‌ای هستند. مشخص نمودن این عوامل و شناخت اثر آنها بر فرسایش و رسوب، به برنامه‌ریزی‌های بهتر برای کاهش خسارات ناشی از فرسایش و رسوب در یک حوضه کمک شایانی خواهد نمود. در این تحقیق برای مشخص کردن عوامل موثر بر رسوبدهی، حوزه آبخیز دریاچه ارومیه به عنوان حوضه مورد مطالعه انتخاب شد. پس از مشخص کردن 30 ویژگی موثر بر رسوبدهی زیرحوضه‌های منطقه مطالعاتی، شامل خصوصیات هیدرولوژیکی، فیزیوگرافیکی، ژئومرفولوژیکی، زمین شناسی و خاک، اقلیمی، کاربری اراضی و پوشش گیاهی به عنوان متغیرهای مسـتقل، مقـادیر رسـوب تولیدی در هر زیرحوضه نیز به عنوان متغیر وابسته مشخص گردید. با اسـتفاده از روش‌های تجزیـه و تحلیـل عـاملی، تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA)، تحلیل خوشه‌ای و ایجـاد رگرسـیون چندمتغیره به روش گام به گام بین متغیرهای مستقل انتخابی و متغیر وابسته بـا اسـتفاده از نـرم افـزار SPSS، مناسـب‌تـرین رابطـه آمـاری بـین رسـوبدهی زیرحوضه‌ها و مشخصات حوزه آبخیز مطالعاتی به‌دست آمد. با توجه به مدل رگرسیونی انتخابی مشخص می-شود که مقدار رسوبدهی در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه به پنج عامـل مسـاحت اراضی کشاورزی (دیم، آبی و باغات)، مساحت زیرحوضه‌ها، مجموع مسـاحت سـازندهای حساس به فرسایش و کواترنر، دبی متوسط سالیانه و ضریب فرم حوضه بستگی دارد که ایـن پنج عامل 89 درصد تغییرات تولید رسوب زیرحوضه‌های انتخابی را کنترل می‌کنند. به طور کلی، عوامل موثر بر فرسایش و رسوب حوزه آبخیز دریاچه ارومیه را می‌توان به سه گروه عوامل انسانی و تغییر کاربری اراضی، زمین‌شناسی و فیزیوگرافی تقسیم‌بندی نمود.
شیوا عیوضی؛ ساسان بابایی کفاکی؛ محمد جعفری؛ محمد طهمورث
چکیده
آب، خاک، مرتع، جنگل و... ودیعه ارزشمند الهی در نزد مردمان هر جامعه و ثروت ملی آن جامعه محسوب می‌گردد که نه تنها باید در حفظ و حراست از این سرمایه‌های ملی سعی وافر نمود، بلکه می‌بایست با اتخاذ سیاست‌های بهره‌برداری اصولی، فنی و احیایی، این گرانبهاترین چشمه‌های حیات را به نسل‌های آینده منتقل کرد. با افزایش توان فنآوریها در بهره ...
بیشتر
آب، خاک، مرتع، جنگل و... ودیعه ارزشمند الهی در نزد مردمان هر جامعه و ثروت ملی آن جامعه محسوب می‌گردد که نه تنها باید در حفظ و حراست از این سرمایه‌های ملی سعی وافر نمود، بلکه می‌بایست با اتخاذ سیاست‌های بهره‌برداری اصولی، فنی و احیایی، این گرانبهاترین چشمه‌های حیات را به نسل‌های آینده منتقل کرد. با افزایش توان فنآوریها در بهره برداری از منابع طبیعی، تعادل محیط-زیست در چند قرن اخیر به زیان طبیعت بر هم خورده که شرایطی اسفبار و گاه جبران ناپذیری بوجود آورده و از آن به عنوان بحران منابع طبیعی و محیط زیست یاد می‌شود. امروزه جامعه بین الملل راه حل این معضل را محافظت از محیط‌زیست می داند و در این راه، مایل است بداند که چگونه می‌تواند از تعالیم دینی در این امر مهم کمک گیرد. تحقیق مذکور با روش توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ گویی به این سوال است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که برای رهایی از بحران زیست‌محیطی کنونی باید به اصول اخلاقی و متون دینی بویژه اسلام مراجعه کنیم، زیرا مبنای پیدایش بحران در منابع طبیعی تجدیدشونده، بحران اخلاق در میان انسان هاست و توجه به ارزش‌های بنیادی دین مبین اسلام به دلیل برخورداری از پشتوانه الهی و اخلاقی، نقشی اساسی در پایداری و حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی تجدید‌پذیر ایفا می نماید.
محسن اسدالهی؛ محمد جعفری؛ وحید سیاره؛ علی اسمعیلی؛ محمد طهمورث
چکیده
فرسایش بادی یکی از جنبه‌های مهم تخریب اراضی در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود، به‌طوری‌که حدود ۲۰ درصد مساحت اراضی دنیا را تحت تأثیر خود قرار داده است. باد با جابجایی تپه‌های ماسه‌ای فرایند بیابان‌زایی را تشدید می‌کند؛ بنابراین تثبیت و جلوگیری از آنها ضروری است. راهکار مبارزه با این پدیده کاهش سرعت باد یا افزایش پوشش سطحی ...
بیشتر
فرسایش بادی یکی از جنبه‌های مهم تخریب اراضی در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود، به‌طوری‌که حدود ۲۰ درصد مساحت اراضی دنیا را تحت تأثیر خود قرار داده است. باد با جابجایی تپه‌های ماسه‌ای فرایند بیابان‌زایی را تشدید می‌کند؛ بنابراین تثبیت و جلوگیری از آنها ضروری است. راهکار مبارزه با این پدیده کاهش سرعت باد یا افزایش پوشش سطحی و بالا بردن مقاومت خاک در برابر بادهای فرساینده می‌باشد. استفاده از انواع مالچ‌ها یا خاک پوشش‌ها یکی از روش‌هایی است که به شکل گسترده به‌منظور تثبیت ماسه‌های روان به کار می‌رود. بدین منظور تحقیقی در ایستگاه پژوهشی مرکز تحقیقات بین المللی همزیستی با بیابان شهرستان کاشان انجام شد؛ که هدف اصلی از این طرح بررسی اثر تیمار مالچ بیوپلیمر در سه غلظت (۱۵%، ۳۰% و ۶۰%)، بر روی رطوبت سه عمق ماسه (عمق اول ۵-۰ سانتی‌متر، عمق دوم ۱۰-۵ سانتی‌متر و عمق سوم ۲۰-۱۰ سانتی‌متر) و بررسی این مالچ نسبت به حالت عدم وجود مالچ بر روی ماسه است؛ که نتایج نشان از نگهداشت رطوبت در ماسه های مالچ پاشی شده نسبت به تیمار شاهد داشتند و ازنظر آماری اختلاف معنی داری بین رطوبت عمق های مختلف ماسه مالچ پاشی شده نسبت به تیمار شاهد وجود داشت و در بین سه عمق اول، دوم و سوم، عمق اول بیشترین افزایش نگهداشت رطوبت را نسبت به شاهد داشت.
محمد جعفری؛ محمد طهمورث؛ محسن نقیلو
چکیده
هدف از این تحقیق بررسی روابط پوشش گیاهی با خصوصیات محیطی، به‌ویژه خصوصیات خاک، و تعیین مهم‌ترین خصوصیات خاکی مؤثر در تغییرات کمّی گیاهی در تیپ‌های مختلف است. منطقة مورد مطالعه در مراتع ساوجبلاغ در غرب استان تهران واقع شده است. پس از بازدید صحرایی، چهار تیپ پوشش گیاهی شاخص انتخاب شد و در هر تیپ به روش تصادفی– سیستماتیک از خاک ...
بیشتر
هدف از این تحقیق بررسی روابط پوشش گیاهی با خصوصیات محیطی، به‌ویژه خصوصیات خاک، و تعیین مهم‌ترین خصوصیات خاکی مؤثر در تغییرات کمّی گیاهی در تیپ‌های مختلف است. منطقة مورد مطالعه در مراتع ساوجبلاغ در غرب استان تهران واقع شده است. پس از بازدید صحرایی، چهار تیپ پوشش گیاهی شاخص انتخاب شد و در هر تیپ به روش تصادفی– سیستماتیک از خاک و پوشش گیاهی نمونه‌برداری شد. پارامترهای نمونه‌برداری از پوشش شامل درصد تاج پوشش و تراکم گیاهان موجود در منطقه است. به تفکیک مرز افقها از دو عمق 0 ـ 10 و 10 ـ 30 سانتی‌متری خاک نمونه‌برداری شد. از فاکتورهای خاکیْ بافت درصد آهک، هدایت الکتریکی، مادة آلی، درصد سنگریزه، نیتروژن، فسفر، و پتاسیم تبادلی اندازه‌گیری شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده از روش‌های آماری تجزیة واریانس، رگرسیون چندمتغیره، و تجزیة مؤلفه‌های اصلی به کمک نرم‌افزار SPSS استفاده شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد عوامل خاکی در تغییرات پوشش گیاهی تأثیر عمده‌ای دارد؛ هرچند این تأثیرات صد در صد نیست؛ به طوری که در تیپ‌های مورد مطالعه مادة آلی، درصد شن، و هدایت الکتریکی به‌ترتیب بیشترین رابطه را با گونه‌های گیاهی مورد مطالعه داشتند. نتایج تجزیة مؤلفه‌های اصلی با نتایج آنالیز واریانس تقریباً مشابه است و به طور کلی چهار گروه اکولوژیکی تفکیک شد.
اباذر اسمعلی؛ حسن احمدی؛ محمد طهمورث
چکیده
در مطالعات فرسایش خاکْ نحوة ارزیابی خطر فرسایش و پهنه‌بندی اراضی به درجات با شدت‌های مختلف فرسایش از طریق مدل‌سازی اهمیت فراوانی دارد. در این تحقیق، مدل منطقه‌ای ارائه‌شده برای ارزیابی رفتار و خطر فرسایش آبی و نیز برآورد فرسایش و رسوب منطبق با ویژگیهای منطقة تحقیق ارزیابی شد. این مدل نخست در حوزة آبخیز بالغلی‌چای، در مجاورت ...
بیشتر
در مطالعات فرسایش خاکْ نحوة ارزیابی خطر فرسایش و پهنه‌بندی اراضی به درجات با شدت‌های مختلف فرسایش از طریق مدل‌سازی اهمیت فراوانی دارد. در این تحقیق، مدل منطقه‌ای ارائه‌شده برای ارزیابی رفتار و خطر فرسایش آبی و نیز برآورد فرسایش و رسوب منطبق با ویژگیهای منطقة تحقیق ارزیابی شد. این مدل نخست در حوزة آبخیز بالغلی‌چای، در مجاورت منطقة تحقیق، ارائه شد. مدل‌سازی فرسایش و تولید رسوب منطقه با الگوگرفتن از مدل MPSIAC به انجام رسید و در فرمول‌بندی مدل جدید از هشت عامل مؤثر در فرسایش آبی منطقه استفاده شد. این عوامل عبارت‌اند از: حساسیت به فرسایش سازند زمین‌شناسی، فرسایش‌پذیری خاک، فرسایندگی باران، فرسایندگی رواناب، پستی و بلندی، تراکم آبراهه‌ها، شاخص تفاوت پوشش گیاهی (NDVI)، و وضعیت زمینی فرسایش. در مدل ارائه‌شده، از مجموع امتیازات عوامل هشتگانه مقدار M به‌دست می‌آید که با استفاده از رابطة نمایی آن با مقدار رسوب، در نهایت، مقدار فرسایش و رسوب تولیدی منطقه محاسبه می‌شود. مقدار متوسط رسوب ویژة برآوردشده با استفاده از مدل ارائه‌شده برای حوزة آبخیز نیر 29/70 تن بر کیلومتر مربع در سال است. مقایسة این مقدار رسوب برآوردشده با مقدار اندازه‌گیری‌شدة آن در ایستگاه هیدرومتری نیر نشان‌دهندة وجود اختلاف 11/7 تن بر کیلومتر مربع در سال است، که در واقع بیشتر برآورد شده است. بنابراین، درصد خطای مدل در منطقة مطالعاتی 25/11+ درصد است.
محسن نقیلو؛ محمد جعفری؛ محمد طهمورث؛ اصغر کهندل؛ فریناز همدانیان
دوره 63، شماره 1 ، خرداد 1389، ، صفحه 119-11
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی روابط پوشش گیاهی با ویژگیهای خاک و تعیین مهم‌ترین عامل خاکی موثر در تغییرات نوع و کمیت پوشش گیاهی در منطقه مورد بررسی می‌باشد. منطقه مورد بررسی در نزدیکی روستای نجم آباد واقع در غرب استان تهران و جنوب شرق شهر هشتگرد قرار دارد. پس از بازدید صحرایی، تیپ‌های گیاهی شاخص کل منطقه گزینش و در منطقه معرف هر تیپ به ...
بیشتر
هدف از این پژوهش بررسی روابط پوشش گیاهی با ویژگیهای خاک و تعیین مهم‌ترین عامل خاکی موثر در تغییرات نوع و کمیت پوشش گیاهی در منطقه مورد بررسی می‌باشد. منطقه مورد بررسی در نزدیکی روستای نجم آباد واقع در غرب استان تهران و جنوب شرق شهر هشتگرد قرار دارد. پس از بازدید صحرایی، تیپ‌های گیاهی شاخص کل منطقه گزینش و در منطقه معرف هر تیپ به روش سیستماتیک- تصادفی از خاک و پوشش گیاهی نمونه‌برداری شد. اندازه پلات‌های نمونه‌برداری با توجه به نوع و پراکنش گونه‌های گیاهی به روش حداقل سطح تعیین شد و مشخصه‌های درصد تاج پوشش، تراکم و فراوانی گونه‌های گیاهی اندازه‌گیری شد. پس از برداشت داده‌ها پوشش گیاهی در هر پلات با توجه به نوع گیاهان موجود و مرز افقها از دو عمق 0 تا 10 سانتی متر و 10 تا 30 سانتی‌متر نمونه‌برداری خاک انجام شد و در آزمایشگاه ویژگیهای خاک مانند بافت، اسیدیته، درصد کربن آلی و گچ اندازه‌گیری شد. پس از جمع‌آوری داده‌ها به منظور مقایسه ویژگیهای خاک در تیپ‌های گیاهی از روش‌های آماری تجزیه واریانس و روش RDA بهره‌گیری شد. نتایج نشان داد که در منطقه مورد بررسی به غیر از گچ دیگر ویژگی‌ها در تیپ‌های گیاهی مختلف منطقه نجم آباد اختلاف معنی‌دار نداشت. به عبارت دیگر عامل موثر بر تغییرات پوشش گیاهی از بین عوامل بررسی شده در این بررسی میزان گچ خاک بود.
محمد جعفری؛ محمد طهمورث؛ محمد نقیلو
دوره 62، شماره 1 ، خرداد 1388
چکیده
به کارگیری سامانه GIS،یکی از جدیدترین روش های انجام در ارزیابی اراضی و اجرای پروژه‌های آمایش سرزمین است. این بررسی با هدف تعیین کاربری‌های منطبق بر توان طبیعی سرزمین و بهبود مدیریت حوزه‌های آبخیز با بهره‌گیری از ابزار GIS در منطقه طالقان انجام پذیرفت. بر این پایه درآغاز، منابع اکولوژیک و اقتصادی – اجتماعی شناسایی و نقشه سازی شدند، ...
بیشتر
به کارگیری سامانه GIS،یکی از جدیدترین روش های انجام در ارزیابی اراضی و اجرای پروژه‌های آمایش سرزمین است. این بررسی با هدف تعیین کاربری‌های منطبق بر توان طبیعی سرزمین و بهبود مدیریت حوزه‌های آبخیز با بهره‌گیری از ابزار GIS در منطقه طالقان انجام پذیرفت. بر این پایه درآغاز، منابع اکولوژیک و اقتصادی – اجتماعی شناسایی و نقشه سازی شدند، داده‌های بدست آمده رقومی شده و به همراه دیگر داده‌های توصیفی برای ایجاد پایگاه داده‌ها به محیط GISوارد شدند و با تجزیه و تحلیل بیش از 15 لایه اطلاعاتی واحدهای همگن زیست محیطی تعیین شد. سپس با بهره‌گیری از مدل تلفیقی برنامه ریری و مدیریت آبخیز (6 ) و در نظر گرفتن ویژگی های طبیعی و اقتصادی – اجتماعی آبخیز، تعیین اولویت بین کاربری‌های مجاز انجام و کاربری‌های بهینه پیشنهادی معرفی شدند. در پایان نیز دو نقشه آمایش سرزمین و کاربری فعلی اراضی بر همدیگر در محیط GIS همخوانی داده شدند و میزان همخوانی کاربری‌های مناسب و کاربری‌های فعلی و دقت و قابلیت سامانه GIS در تعیین کاربری‌های همخوانی بر توان سرزمین مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده از همخوانی دو نقشه آمایش سرزمین و کاربری فعلی اراضی بر همدیگر، نشان می‌دهد که 17 درصد حوزه مورد بررسی دارای کاربری بهینه و 83 درصد حوزه نیاز به تغییر کاربری دارد. همچنین نتایج بدست آمده نشان‌دهنده توان پایین حوزه آبخیز مورد بررسی برای توسعه روستایی (06/0 درصد از سطح حوزه) و توان بالای آن برای ایجاد و توسعه گردشگری بومی و طبیعی می‌باشد.
