محمدرضا صیادی؛ مهدی قربانی؛ محمد جعفری؛ حمید رضا کشتکار؛ لیلا عوض پور
چکیده
هدف این مقاله شناسایی عوامل مؤثر بر زنجیره تأمین گیاهان دارویی در منطقه ندوشن با استفاده از رویکرد «گلیزری» است. از نظر هدف، این پژوهش کاربردی و از نظر روش، کیفی است. بنیاد روش تحقیق بر نظریه داده بنیاد و رویکرد گلیزری (رویکرد پدیدارشناسی) بنا شده است. همچنین با توجه به ماهیت داده‌ها، روشی اکتشافی با تکیه بر فلسفه استقرایی در ...
بیشتر
هدف این مقاله شناسایی عوامل مؤثر بر زنجیره تأمین گیاهان دارویی در منطقه ندوشن با استفاده از رویکرد «گلیزری» است. از نظر هدف، این پژوهش کاربردی و از نظر روش، کیفی است. بنیاد روش تحقیق بر نظریه داده بنیاد و رویکرد گلیزری (رویکرد پدیدارشناسی) بنا شده است. همچنین با توجه به ماهیت داده‌ها، روشی اکتشافی با تکیه بر فلسفه استقرایی در پیش گرفته شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل افراد باتجربه محلی، مدیران و کارشناسان حوزۀ زنجیره تأمین گیاهان دارویی با حداقل پنج سال سابقه کاری مرتبط است. مشارکت‌کنندگان از طریق نمونه‌گیری هدفمند و با در نظر گرفتن ملاک‌های قضاوت نظری انتخاب شده‌اند. برای جمع آوری داده های پژوهش، مصاحبه های عمیق و برنامه ریزی شده ای با ۳۰ نفر از افراد مرتبط با این حوزه انجام شد. این افراد شامل ۱۵ نفر از کشاورزان محلی، ۱۰ نفر از پژوهشگران و کارشناسان و ۵ نفر از واسطه های این زنجیره تامین بودند. برای تحلیل اطلاعات به دست آمده و پیدا کردن عوامل کلیدی تاثیرگذار بر زنجیره تامین، از رویکرد نظریه داده بنیاد استفاده شد. این بررسی به شناسایی ۹ کد کلیدی و ۴۱ کد محوری منجر شد. بر اساس این یافته ها، عوامل تاثیرگذار بر زنجیره تامین گیاهان دارویی شامل آب و هوا، مناسب بودن منطقه برای کشت این گیاهان، سرمایه اولیه مورد نیاز، شرایط نگهداری، حمایت نهادهای مربوطه، سیاست گذاری ها، مدیریت تولید و برداشت گیاهان دارویی، مدیریت فرآوری آنها و استفاده از روش های سالم در بهره وری است. بنابراین، تضمین یک زنجیره تامین پایدار و کارآمد برای حفظ کیفیت، در دسترس بودن و قیمت مناسب گیاهان دارویی، امری حیاتی است.
مایده امیدی نوبیجار؛ حسین بارانی؛ محمد رحیم فروزه؛ احمد عابدی سروستانی
چکیده
از گذشته‌های دور انسان‌ها برای سلامت جسمی و روحی خود به گیاهان و حیوانات وابسته بوده و به‌تدریج در این مسیر دانش ارزشمندی را به وجود آورده‌اند. امروزه افزایش عوارض استفاده از داروهای شیمیایی، نیاز مبرم به مطالعات پایه برای بررسی ترکیبات جدید را ضروری می‌نماید و همچنین با خطر زوال دانش بومی، اهمیت مستندسازی آن بیش‌ازپیش پررنگ ...
بیشتر
از گذشته‌های دور انسان‌ها برای سلامت جسمی و روحی خود به گیاهان و حیوانات وابسته بوده و به‌تدریج در این مسیر دانش ارزشمندی را به وجود آورده‌اند. امروزه افزایش عوارض استفاده از داروهای شیمیایی، نیاز مبرم به مطالعات پایه برای بررسی ترکیبات جدید را ضروری می‌نماید و همچنین با خطر زوال دانش بومی، اهمیت مستندسازی آن بیش‌ازپیش پررنگ شده است. هدف این پژوهش ثبت دانش دامداران آشنا با درمانهای سنتی متکی بر طبیعت بود که با کمک روش مردم‌نگاری در قالب مشاهده‌ی مستقیم، مشارکتی و مصاحبه‌ی نیمه‌ساختارمند در جامعه‌ی روستایی و عشایری شرق استان گیلان انجام شد. نتایج در چهار بخش گیاهان دارویی و خوراکی، تولیدات حیوانی، مواد معدنی و سایر تدابیر طبقه‌بندی شد. دامداران این منطقه از 52 گیاهان دارویی موجود در دشت و کوهستان که متعلق به 28 خانواده است برای درمان انواع بیماری‌های گوارشی، تنفسی، عفونی، کلیوی، قلبی، زخم‌ها و شکستگی‌ها بهره می‌برند. مهم‌ترین تولیدات حیوانی، شیر و فرآورده‌های آن برای بیماری‌های گوارشی و پوست و مو است و مواد معدنی مانند خاک کوهستان برای درمان بیماری‌های کلیوی و زخم‌ها استفاده می‌شود. تجزیه‌وتحلیل کمی اهمیت زیادی در مطالعات درمانهای سنتی دارد و کشف ترکیبات فعال زیستی ناشناخته را در آزمایش‌های بالینی توصیه می‌کند. شـناخت و مستندسازی روش‌های درمانی بومی و انتقال آن به نسل‌های بعـدی باعث افزایش مرجعیت علمی، ثبت میراث غنی پزشکی و یک منبع درمانی سودمند است.
رضا یاری؛ مسلم رستم پور؛ سیده محبوبه میرمیران
چکیده
برآورد ارزش غذایی علوفه یک جنبه اصلی مدیریت دامدر مراتع محسوب می‌شود. باتوجه به اینکه گیاهان دارویی سهم عمدهای در ترکیب پوشش گیاهی مراتع دارند، بنابراین این پژوهش با هدف تعیین ارزش غذایی 9 گونه گیاه دارویی در دو مرحله رشد رویشی و گلدهی در مراتع استان خراسانرضوی در ...
بیشتر
برآورد ارزش غذایی علوفه یک جنبه اصلی مدیریت دامدر مراتع محسوب می‌شود. باتوجه به اینکه گیاهان دارویی سهم عمدهای در ترکیب پوشش گیاهی مراتع دارند، بنابراین این پژوهش با هدف تعیین ارزش غذایی 9 گونه گیاه دارویی در دو مرحله رشد رویشی و گلدهی در مراتع استان خراسانرضوی در سال 1401 اجرا شد. در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ، 3 ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺑﺮای ﻫﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﺣﺪاﻗﻞ 10 پایه گیاهیﻗﻄﻊ ﺷﺪ. پس از خشکشدن ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ در ﻫﻮای آزاد ﺧﺸک درصدپروتئین خام (CP) ، دیواره سلولی منهایهمیسلولز(ADF) ، دیواره سلولی (NDF) ، درصد هضم‌پذیری ماده‌خشک (DMD)و انرژی متابولیسم (ME) برای گونههای موردمطالعه تعیین شد.به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاًتصادفی (CRD) با دو عامل گونه در 9 سطح و مرحله در 2 سطح (رویشی و گلدهی) از تحلیل واریانس دوطرفه (ANOVA) استفاده شد. نتایج نشان داد که تمامی صفات مورد مطالعه تحت تاثیر برهمکنش گونه گیاهی و مرحله فنولوژیکی قرار گرفتند. افزایش طول رشد از مرحله رویشی به گلدهی در بیشتر گونه‌ها سبب کاهش پروتئین خام، درصد هضم پذیری ماده خشک و انرژی متابولیسمی و افزایش درصدد یواره سلولی منهایهمیسلولز شد. بیشترین میزان پروتئین خام و میزان هضم‌پذیری ماده-خشک در گونهRu.scutatus در مرحله رویشی مشاهده شد. در این بررسی میزان پروتئین، قابلیت هضم‌پذیری و انرژی متابولیسمی در مقادیر بالاتر از حد بحرانی در مرحله رویشی و در گونههایThymus kotschyanus، Rumex scutatusو Ferula haussknechtii مشاهده شد. بنابراین اواخر دوره رویشی همزمان با کاهش اسانس در این گونه‌ها را می‌توان به عنوان زمان مناسب برای چرای دام در این گونه‌ها در نظر گرفت.
زکیه دستوری؛ محمد فرزام
چکیده
آنغوزه از گیاهان دارویی مهم در مراتع استپی ایران است. به کارگیری راهکارهای موثر در استقرار آن میتواند برای احیای مراتع و اقتصاد مردم بومی آن مفید باشد. با توجه به اینکه تنش خشکی یکی از محدودیت های اساسی در استقرار گیاهان مناطق خشک و نیمه خشک است، در این پژوهش تاثیر انواع تیمارهای حفظ رطوبت خاک و جوانه زنی بذر برای کمک به سبز شدن بذر ...
بیشتر
آنغوزه از گیاهان دارویی مهم در مراتع استپی ایران است. به کارگیری راهکارهای موثر در استقرار آن میتواند برای احیای مراتع و اقتصاد مردم بومی آن مفید باشد. با توجه به اینکه تنش خشکی یکی از محدودیت های اساسی در استقرار گیاهان مناطق خشک و نیمه خشک است، در این پژوهش تاثیر انواع تیمارهای حفظ رطوبت خاک و جوانه زنی بذر برای کمک به سبز شدن بذر و استقرار نهال آنغوزه در حوزه آبخیز زوجی کاخک واقع در جنوب استان خراسان رضوی، شهرستان گناباد، بررسی شد. آزمایش شامل تیمارهای حفظ رطوبت (حفاظ سنگ، سوپر جاذب، سنگ و سوپر جاذب) و شاهد، و کرت‌های فرعی شامل نوع تیمار بذر (سرمادهی شده یا شاهد) بود که در 30 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. تیمارهای سوپرجاذب + سنگ چین و سنگ چین موجب کاهش دما و افزایش رطوبت خاک شدند. تیمارهای حفظ رطوبت دارای تعداد نهال سبز شده و استقرار یافته و همچنین ارتفاع نهال بیشتری نسبت به شاهد بودند. از بین تیمارهای حفظ رطوبت نیز تیمارهای سوپرجاذب + سنگ چین و سنگ چین به ویژه در تیمار سرمادهی شده عملکرد بهتری داشتند. با توجه به نتایج آزمایش، توصیه می‌شود برای بهبود تولید و بهره‌وری آنغوزه به ویژه در مواقع خشکسالی از راهکارهای حفظ رطوبت مانند سوپرجاذب‌ها و یا مالچ سنگ بهره لازم برده شود و همچنین برای غلبه بر خواب بذر آنغوزه و افزایش میزان جوانه‌زنی آن تیمار سرمادهی مورد توجه قرار گیرد.
محسن سبزی نوجه ده؛ مینا امانی؛ مهدی یونسی حمزه خانلو؛ لیلا بدری؛ امید فتحی زاده؛ اسماعیل شیدای کرکج
چکیده
در دهه‌های اخیر جوامع علمی دنیا، توجه ویژه‌ای به دانش بومی و محلی گیاهان دارویی داشته است تا جایی که علم اتنوبوتانی توسعه یافته است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی گیاهان دارویی مراتع شهرستان مشکین‌شهر و فرهنگ استفاده سنتی از آنها جهت معالجه بیماری‌ها ...
بیشتر
در دهه‌های اخیر جوامع علمی دنیا، توجه ویژه‌ای به دانش بومی و محلی گیاهان دارویی داشته است تا جایی که علم اتنوبوتانی توسعه یافته است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی گیاهان دارویی مراتع شهرستان مشکین‌شهر و فرهنگ استفاده سنتی از آنها جهت معالجه بیماری‌ها به مرحله اجرا درآمد. برای این منظور پس از شناسایی گیاهان منطقه به طور همزمان نام محلی، خواص دارویی، نحوه استفاده و سایر اطلاعات مربوط به گونه‌ها گردآوری شد. در این مطالعه اطلاعات مربوط به 25 خانواده و 55 گونه دارویی از منطقه مشکین‌شهر جمع‌آوری و شناسایی شد. خانواده‌های Lamiaceae، Asteraceae و Fabaceae بیشترین تعداد گونههای گیاهی را دارا بودند. بیشترین مصرف دارویی گیاهان این منطقه در درمان بیماری‌های دستگاه گوارشی، بیماری‌های عفونی و ضد التهاب و درد می‌باشد. بیشترین گونههای گیاهی در درمان بیماری‌های دستگاه گوارش استفاده می‌شدند (50 درصد) که 64 درصد افراد آگاه به این موضوع اشاره کردند. کم کاربردترین گونههای دارویی هم مربوط به بیماری‌های قارچی و انگلی (8 درصد) بودند. وجود گونههای دارویی متنوع در شهرستان مشکین‌شهر و اقبال روزافزون مردم به استفاده از گیاهان دارویی این نوید را می‌دهد که می‌توان با توسعه طرحهای اشتغال‌زایی بر مبنای کشت و کار گیاهان دارویی سازگار با شرایط اکولوژیکی منطقه، گام مهمی در راستای اقتصاد مقاومتی برداشت.
مرتضی صابری؛ وحید کریمیان؛ مجید خزایی
چکیده
این تحقیق به منظور بررسی اثر آللوپاتیک عصاره اندام هوایی و زیرزمینی اکالیپتوس بر مراحل جوانه‌زنی و رشد گیاهچه‌ی گونههای Cassia angustifolia Vahl. ، Datura stramonium L. و Hibiscus sabdariffa L. انجام گرفت. ابتدا عصاره استخراج شده از اندام‌های هوایی و زیرزمینی گونه مذکور تهیه شد و از این عصاره با افزودن آب مقطر غلظت‌های۰ (شاهد)، ۲۵، ۵۰ ، ۷۵ و ۱۰۰ درصد به دست ...
بیشتر
این تحقیق به منظور بررسی اثر آللوپاتیک عصاره اندام هوایی و زیرزمینی اکالیپتوس بر مراحل جوانه‌زنی و رشد گیاهچه‌ی گونههای Cassia angustifolia Vahl. ، Datura stramonium L. و Hibiscus sabdariffa L. انجام گرفت. ابتدا عصاره استخراج شده از اندام‌های هوایی و زیرزمینی گونه مذکور تهیه شد و از این عصاره با افزودن آب مقطر غلظت‌های۰ (شاهد)، ۲۵، ۵۰ ، ۷۵ و ۱۰۰ درصد به دست آمد. سپس در قالب طرح کاملا تصادفی اثر چهار تیمار مذکور و آب مقطر به عنوان شاهد در چهار تکرار بر جوانه‌زنی بذر و رشد اولیه گونههای مذکور بررسی شد. نتایج نشان داد که در هر سه گونه مورد بررسی بین صفات اندازهگیری شده درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه، طول ساقه‌چه، طول گیاهچه و شاخص بنیه‌بذر، تفاوت معنی‌دار در سطح یک درصد وجود دارد. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که افزایش غلظت عصاره آللوپاتیک اکالیپتوس باعث کاهش جوانه‌زنی و رشد اولیه گیاهچه‌ها به طور معنی‌داری در هر سه گونه شد. بیشترین درصد و سرعت جوانه‌زنی مربوط به گونه چای ترش (۶۰ ٪ و ۵/۳) در غلظت صفر (شاهد) بدست آمد. همچنین در گونه تاتوره فقط تا غلظت ۲۵ درصد (۲۰ ٪) شاهد جوانه‌زنی بودیم و در غلظت‌های ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ درصد جوانه‌زنی صفر بود. با توجه به نتایج، گیاه دارویی تاتوره حساسیت بیشتری به اثر آللوپاتیک اکالیپتوس نسبت به دو گونه دیگر دارد. بطور کلی پیشنهاد می-شود در منطقه مورد مطالعه تا حد امکان از کشت اکالیپتوس به عنوان بادشکن توام با گونههای دارویی، سنای هندی، چای ترش و تاتوره مورد استفاده قرار نگیرد.
الهام فخیمی؛ جواد معتمدی؛ زینب قلی پور قلی پور؛ عزت اله سلیمانی؛ شهباز شمس الدینی
چکیده
ششناخت گیاهان دارویی و ارزیابی اقتصادی بهرهبرداری از آنها، یکی از ملزومات اساسی تهیه طرحهای مرتعداری چندمنظوره است. پژوهش حاضر، با هدف برآورد شاخصهای اقتصادی بهرهبرداری از گیاهان دارویی مورد استفاده در مراتع ییلاقی علی‌آباد موسیری، واقع در کوهرنگ بختیاری، انجام شد. برای این منظور، در سال‌های 1397 تا 1399، ضمن نمونه‌‌برداری ...
بیشتر
ششناخت گیاهان دارویی و ارزیابی اقتصادی بهرهبرداری از آنها، یکی از ملزومات اساسی تهیه طرحهای مرتعداری چندمنظوره است. پژوهش حاضر، با هدف برآورد شاخصهای اقتصادی بهرهبرداری از گیاهان دارویی مورد استفاده در مراتع ییلاقی علی‌آباد موسیری، واقع در کوهرنگ بختیاری، انجام شد. برای این منظور، در سال‌های 1397 تا 1399، ضمن نمونه‌‌برداری از پوشش گیاهی و اندازهگیری مقدار تولید اندام مورد استفاده گیاهان دارویی و مقدار علوفه گونههای مورد چرای دام، شاخصهای اقتصادی با توجه به داده‌های جمع‌آوری شده، محاسبه شد. با توجه به نتایج، درآمد ناخالص بهرهبرداری از گیاهان دارویی شامل؛ موسیر (Allium hirtifolium)، بن سرخ (Allium jesdianum)، تره کوهی (Allium ampeloprasu)، پونه (Mentha longifolia) و آویشن دنایی (Thymus daenensis)، در یک دوره برداشت، 463974/116 میلیون ریال در هکتار، برآورد شد که پس از کسر هزینه‌‌های آشکار و پنهان بهرهبرداری، رانت اقتصادی حاصل از فروش گیاهان دارویی، 054342/40 میلیون ریال در هکتار در سال به‌‌دست آمد. ارزش مورد انتظار هر هکتار از مراتع منطقه از محل بهرهبرداری گیاهان دارویی نیز با در نظر گرفتن نرخ تنزیل 4/5 درصد در شهریورماه 1399، 714547/7 میلیون ریال در هکتار و از محل علوفه مورد چرای دام، 130050/1 میلیون ریال در هکتار برآورد شد که سهم گیاهان دارویی از کل ارزش مورد انتظار حاصل، 87 درصد است. همچنین اشتغال سالانه بهرهبرداری از گیاهان دارویی، در محدوده 300 هکتاری پراکنش گیاهان دارویی، سه نفر در سال، محاسبه شد. در مجموع، بهرهبرداری مبتنی بر اصول اکولوژیک از گیاهان دارویی، میتواند نقش مهمی در اقتصاد و اشتغال محلی ایفا کند.
