مریم عباسی کسبی؛ بختیار فتاحی؛ رضا عرفانزاده؛ آنا شر
چکیده
مطالعه بانک بذر خاک در یک منطقه با آشکار ساختن ترکیب گیاهی که در حال حاضر در پوشش رو-زمینی حضور ندارند، تصویر جامع‌تری از از تنوع زیستی آن منطقه ارائه میدهد. تحقیق حاضر به منظور بررسی پوشش رو-زمینی و بانک بذر نواحی کران رود رودخانه گیان در شهرستان نهاوند، استان همدان انجام شد. پنج سایت نمونهبرداری در امتداد رودخانه مشخص شد. در هر ...
بیشتر
مطالعه بانک بذر خاک در یک منطقه با آشکار ساختن ترکیب گیاهی که در حال حاضر در پوشش رو-زمینی حضور ندارند، تصویر جامع‌تری از از تنوع زیستی آن منطقه ارائه میدهد. تحقیق حاضر به منظور بررسی پوشش رو-زمینی و بانک بذر نواحی کران رود رودخانه گیان در شهرستان نهاوند، استان همدان انجام شد. پنج سایت نمونهبرداری در امتداد رودخانه مشخص شد. در هر سایت یک ترانسکت عمود بر جریان رودخانه و در طول هر ترانسکت حداقل 6 پلات 1 متر مربعی (در هر طرف رودخانه سه عدد) مستقر شد. نمونهبرداری از خاک از دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی‌متر در10 نقطه به طور تصادفی از هر پلات انجام گرفت. نمونه خاک‌ها در گلخانه کشت شدند و به محض رویش شناسایی شدند. سپس شاخص های تنوع گونهای برای پوشش رو-زمینی و بانک بذر خاک در هر پلات محاسبه شد. هر یک از فاکتورهای فوق در بازه‌های فاصله‌ای 10-0، 20-10 و 30-20 متری از مرکز رودخانه به روش آنالیز واریانس یکطرفه (ANOVA) مورد مقایسه قرار گرفتند. برای بررسی تشابه ترکیب گونهای پوشش رو-زمینی و بانک بذر خاک نواحی کران‌رود از شاخص سورنسون استفاده شد. نتایج نشان داد که بالاترین تنوع گونهای مربوط به بانک بذر خاک در عمق 0-5 سانتی متر در فاصله 20-10 متری بوده است که دلیل آن غالب بودن گیاهان یکساله Cyperus difformis بود. درصد تشابه پوشش رو-زمینی نواحی کران‌رود و بانک بذر عمق اول و عمق دوم (7-20) درصد که تشابه خیلی پایینی بود که دلیل آن شستشوی بذور توسط جریانات رودخانه و جابه‌جایی بذور توسط چرای دام است. این مطالعه نشان داد احیاء پوشش گیاهی کران رود رودخانه با توجه به بانک بذر خاک امکان پذیر است.
رضا عرفانزاده؛ محمد جعفری؛ میثاق قاسمپور
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی تاثیر گونه همیشه سبز مای‌مرز (Juniperus sabina) و برگ‌ریز زرشک (Berberis integerrima) بر برخی ویژگی‌های خاک مراتع رویشگاه آن-ها انجام شد. در خردادماه، همزمان با رشد غالب گیاهان در مراتع البرز میانی، از هر گونه 10پایه انتخاب و نمونه‌های خاک از زیر تاج آنها از دو عمق صفر تا10 و 20-10 سانتی‌متر با مته برداشت شد و سپس ویژگی‌های فیزیکی ...
بیشتر
این پژوهش با هدف بررسی تاثیر گونه همیشه سبز مای‌مرز (Juniperus sabina) و برگ‌ریز زرشک (Berberis integerrima) بر برخی ویژگی‌های خاک مراتع رویشگاه آن-ها انجام شد. در خردادماه، همزمان با رشد غالب گیاهان در مراتع البرز میانی، از هر گونه 10پایه انتخاب و نمونه‌های خاک از زیر تاج آنها از دو عمق صفر تا10 و 20-10 سانتی‌متر با مته برداشت شد و سپس ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک در آزمایشگاه اندازه‌گیری گردید. به منظور بررسی تفاوت یا عدم تفاوت این ویژگی‌‌ها در ارتباط با نوع گونه و عمق خاک، تجزیه واریانس دو طرفه اعمال گردید. همچنین از تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون مقایسه میانگین LSD برای مقایسه ویژگی‌های خاک در هر یک از عمق‌های ذکر شده بصورت جداگانه برای هر گونه استفاده شد. نتایج تاثیر متفاوت گونههای چوبی برویژگیهای کیفی خاک را نشان داد. در عمق سطحی بیشترین مقدار ماده آلی کل (62/4درصد) و پایداری خاکدانه (08/36درصد) به طور معنی دار در زیر گونه J. sabina مشاهده گردید در حالی که بیشترین مقدار نیتروژن کل در زیر گونه B. integerrima (53/0درصد) مشاهده شد. در عمق پایینی بیشترین مقدار ماده آلی کل (19/5درصد) به طور معنی دار در زیر گونه J. sabina مشاهده شد. بیشترین مقدار تنفس میکروبی در هر دو عمق مربوط به توده علفی بود. تغییرات سایر ویژگی‌های خاک بین دو گونه چوبی و توده علفی معنیدار نبود. به طور کل نتایج این تحقیق حاکی از تاثیر متفاوت گونههای مختلف چوبی بر خاک مراتع میباشد که در فعالیت-های اصلاح و توسعه بایستی مد نظر قرار بگیرد.
مسلم یزدانی؛ رضا عرفانزاده؛ اصغر مصلح ارانی
چکیده
مطالعۀ اثر گونههای بوتهای بر تولید، تنوع و غنای علفیهای زیراشکوب بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک جهت مدیریت مطلوب این اکوسیستمها ضروری است. بدین منظور مراتع منطقۀ چنارناز شهرستان خاتم واقع در استان یزد انتخاب و سپس با استقرار پلاتهای 5/0 × 5/0 متر، نمونهبرداری پوشش گیاهی در 15 سایت از زیر تاج سه گونة چوبی Daphne mezerum، ...
بیشتر
مطالعۀ اثر گونههای بوتهای بر تولید، تنوع و غنای علفیهای زیراشکوب بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک جهت مدیریت مطلوب این اکوسیستمها ضروری است. بدین منظور مراتع منطقۀ چنارناز شهرستان خاتم واقع در استان یزد انتخاب و سپس با استقرار پلاتهای 5/0 × 5/0 متر، نمونهبرداری پوشش گیاهی در 15 سایت از زیر تاج سه گونة چوبی Daphne mezerum، Amygdalus scoparia و Ebenus stellata که در شرایط یکسان توپوگرافی در کنار یکدیگر رشد کرده بودند، انجام شد. در هر پلات، درصد پوشش گونههای گیاهی تخمین زده شد و تولید به روش قطع و توزین بهدست آمد. همچنین شاخصهای تنوع و غنای گونهای با معرفی درصد پوشش گونههای زیراشکوب به نرم افزار Pastاحتساب شد. نتایج نشان داد بیشترین مقدار تنوع شانونوینر و سیمپسون در زیراشکوب A. scoparia (به ترتیب معادل 07/2 و 80/0) و کمترین مقدار در زیر اشکوب E. stellata (به ترتیب برابر10/1 و 55/0) بهدست آمد. همچنین بیشترین مقدار غنا (منهنینگ و مارگالف) در زیراشکوب گونههای A .scopariaو D. mezerum با میانگین (90/4 و 43/3) و (25/4 و 12/3) بهدست آمد، در حالیکه بیشترین مقدار تولید در زیراشکوب E. stellata (76/64 گرم بر متر مربع) مشاهده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که گونههای چوبی مختلف اثرات مطلوب اما متفاوت بر گونههای علفی زیراشکوب دارند بهطوریکه گونههای A. scopariaو D. mezerum تأثیر معنیداری در افزایش شاخصهای تنوع گیاهی و گونة E. stellata نقش مؤثری در افزایش تولید گیاهان زیراشکوب خود داشت؛ بنابراین بر حفظ همۀ گونههای چوبی در منطقه تأکید میگردد.
علیرستم خانی زاده؛ رضا عرفانزاده؛ رضا سیاه منصور
چکیده
هدف این مطالعه کمّی‌سازی واکنش ریختی گونههای Bromus tomentellus، Hordeum bulbosum و Agropyron trichophorum به چرای مداوم گوسفند در مراتع نیمهخشک لرستان بود. در دو منطقۀ قرق و چرا شده، در مجموع اقدام به استقرار 4 ترانسکت 200 متری شد و در طول هر یک از این ترانسکت‌ها 10 نقطۀ تصادفی انتخاب و در هر نقطه نزدیکترین گیاه مورد مطالعه در نظر گرفته شد. خصوصیات ریختی ...
بیشتر
هدف این مطالعه کمّی‌سازی واکنش ریختی گونههای Bromus tomentellus، Hordeum bulbosum و Agropyron trichophorum به چرای مداوم گوسفند در مراتع نیمهخشک لرستان بود. در دو منطقۀ قرق و چرا شده، در مجموع اقدام به استقرار 4 ترانسکت 200 متری شد و در طول هر یک از این ترانسکت‌ها 10 نقطۀ تصادفی انتخاب و در هر نقطه نزدیکترین گیاه مورد مطالعه در نظر گرفته شد. خصوصیات ریختی شامل ارتفاع، فاصله میان‌گره، طول و وزن ریشه، تولید و زی توده اندازه‌گیری شدند. پس از بررسی نرمال بودن دادهها، میانگین‌ها با استفاده از آزمون t-test غیر زوجی بین منطقۀ قرق و چرا شده مقایسه شدند. اثر چرای‌دام بر ارتفاع، فاصلۀ میان‌گره ساقه، طول و وزن ریشه، تولید و زی‌توده H. bulbosum و A. trichophorumمعنیدار شد. بهطوریکه میانگین وزن ذی‌توده H. bulbosumدر منطقۀ قرق 1/117 گرم و در چرا شده 1/16 گرم بود و ارتفاع A. trichophorum به ترتیب در قرق 1/525 میلی‌متر و در منطقۀ چرا 7/334 میلی‌متر بهدست آمد. چرای‌دام بر ارتفاع و فاصلۀ میان‌گره B. tomentellusتأثیرمعنی‌داری نداشت (05/0p>). چرای دام باعث افزایش معنیدار طول ریشه به اندازۀ 35/58 میلی متر در B. tomentellusگردید. بهطور کلی نتایجاین تحقیق نشان داد که گونههای مختلف گیاهی در مواجهه با چرای مداوم با به‌‌‌سنجی در مصرف منابع واکنش‌های مختلفی بسته به نوع گونه از خود نشان میدهند. شناسایی تغییرات ریختی در گونههای شاخص کمک شایانی به مدیریت چرایی پایدار در مراتع مینماید.
پریسا نیکنام؛ رضا عرفانزاده؛ حسن قلیچ نیا
چکیده
این مطالعه با هدف بررسی اثر گیاه بالشتکی اسپرس خاردار (Onobrychis cornuta) بر پراکنش مکانی بانک بذر خاک در مراتع کوهستانی حوزۀ واز استان مازندران انجام شد. بدین منظور، 20 پایه از اسپرس خاردار به تصادف انتخاب شدند. در چهار موقعیت هر پایه (لبه در شیب رو به بالا، لبه در شیب رو به پایین، مرکز و بیرون بهعنوان منطقۀ شاهد)، نمونۀ خاک از عمق 5-0 و 10-5 سانتی‌متر ...
بیشتر
این مطالعه با هدف بررسی اثر گیاه بالشتکی اسپرس خاردار (Onobrychis cornuta) بر پراکنش مکانی بانک بذر خاک در مراتع کوهستانی حوزۀ واز استان مازندران انجام شد. بدین منظور، 20 پایه از اسپرس خاردار به تصادف انتخاب شدند. در چهار موقعیت هر پایه (لبه در شیب رو به بالا، لبه در شیب رو به پایین، مرکز و بیرون بهعنوان منطقۀ شاهد)، نمونۀ خاک از عمق 5-0 و 10-5 سانتی‌متر برداشت شد. سپس بذور جوانه‌زدۀ داخل نمونه‌های خاک در شرایط طبیعی گلخانه شناسایی و تراکم بانک بذر خاک در مترمربع و غنای گونهای محاسبه شدند. برای مقایسۀ اثر موقعیت مکانی لکۀ بالشتکی، عمق و اثر متقابل آنها بر خصوصیات بانک بذر خاک از آزمونهای تجزیۀ واریانس دو طرفه و t جفتی استفاده شد. نتایج نشان داد که اثر موقعیت و عمق بر تراکم درسطح 01/0 معنیدار بود. همچنین تراکم بانک بذر در موقعیت‌های لبۀ شیب رو به بالا و مرکز (به ترتیب با میانگین 5437 و 5/4099 بذر در مترمربع) بهطور معنیداری بیشتر از تراکم در موقعیت‌های لبۀ شیب رو پایین و بیرون (به ترتیب با میانگین، 5/2685 و 8/2413 بذر در مترمربع) بود. همچنین غنای گونهای در موقعیت‌های لبۀ شیب رو به بالا و مرکز (به ترتیب با میانگین 7/9 و 5/9) بهطور معنیداری بیشتر از غنای گونهای دو موقعیت دیگر بود. تراکم و غنای گونهای بانک بذر خاک عمق سطحی خاک بهطور معنیداری بیشتر از عمق پایینی بود. این تحقیق تأثیر معنیدار تاج‌پوشش گیاهان بالشتکی در افزایش تراکم و غنای بانک بذر خاک را ثابت کرد.
رضا امیدی پور؛ رضا عرفانزاده؛ مرزبان فرامرزی
چکیده
چرای شدید دام یکی از مخربترین عوامل در عرصۀ مراتع نیمهخشک کشور است که باعث کاهش تنوع و از بین رفتن برخی از گیاهان حساس به چرا میگردد. از طرف دیگر با توجه به تغییرپذیری الگوی پراکنش گونههای گیاهی در مقیاس‌های مختلف، لزوم استفاده از مقیاس در ارزیابیهای تنوع ضروی است. بنابراین این تحقیق با استفاده از روش تقسیمبندی افزایشی ...
بیشتر
چرای شدید دام یکی از مخربترین عوامل در عرصۀ مراتع نیمهخشک کشور است که باعث کاهش تنوع و از بین رفتن برخی از گیاهان حساس به چرا میگردد. از طرف دیگر با توجه به تغییرپذیری الگوی پراکنش گونههای گیاهی در مقیاس‌های مختلف، لزوم استفاده از مقیاس در ارزیابیهای تنوع ضروی است. بنابراین این تحقیق با استفاده از روش تقسیمبندی افزایشی به بررسی تأثیر چرای دام روی مؤلفههای تنوع در مقیاس‌های گوناگون در مراتع غرب کشور در ایلام میپردازد. بدین منظور نمونهبرداری از 40 پلات 4 مترمربعی در 8 سایت مرتعی شامل 4 سایت قرق و چهار سایت در حال چرا انجام گرفت. بر اساس روش تقسیمبندی افزایشی کل تنوع به مؤلفههای افزایشی درون و بین نمونهها (پلات و سایت) تقسیمبندی گردید. نتایج نشان داد که تنوع بین سایت (بتا2) دارای بیشترین سهم از تنوع کل بود که نشان دهندۀ تفاوت در ترکیب بین سایتها و اهمیت این مقیاس برای امور حفاظتی است. همچنین اعمال قرق سبب افزایش تنوع گونهای در سطح پلات (آلفا 1 و بتا1) گردید، در حالی که سبب کاهش تنوع گونهای در مقیاس سایت (تنوع بین سایتها یا بتا2) شد. بنابراین الزاماً قرق کردن مراتع منجر به افزایش تنوع بهویژه در سطوح وسیعتر نخواهد شد. همچنین قرق دراز مدت میتواند منجر به افزایش یکنواختی و افزایش رقابت بین گیاهان شده و در نهایت تنوع گونهای را کاهش دهد.
لیلا عوض پور؛ مهدی قربانی؛ رضا عرفانزاده
چکیده
سرمایه اجتماعی تمام الزاماتی را که برای مدیریت مشارکتی ضرورت دارد در خود جای میدهد. به همین جهت ارزیابی سرمایه اجتماعی در فعالیتهای مدیریت مشارکتی اجتماع محور حائز اهمیت است. همچنین شناخت و آگاهی از کنشگران کلیدی در سطح جوامع محلی در راستای مدیریت مشارکتی اکوسیستمهای طبیعی یکی از اقدامات ضروری میباشد. این افراد میتوانند ...
بیشتر
سرمایه اجتماعی تمام الزاماتی را که برای مدیریت مشارکتی ضرورت دارد در خود جای میدهد. به همین جهت ارزیابی سرمایه اجتماعی در فعالیتهای مدیریت مشارکتی اجتماع محور حائز اهمیت است. همچنین شناخت و آگاهی از کنشگران کلیدی در سطح جوامع محلی در راستای مدیریت مشارکتی اکوسیستمهای طبیعی یکی از اقدامات ضروری میباشد. این افراد میتوانند به منزلۀ رهبران محلی و قدرتهای اجتماعی در ساماندهی مدیریت مشارکتی اکوسیتمهای طبیعی به عنوان بازوهای اجرایی باشند. در این تحقیق سعی شده است از طریق روش تحلیل شبکه و شاخصهای سطح کلان و خرد شبکه بهرهبرداران مرتع سامان عرفی حقالخواجه در شهرستان میامی استان سمنان، میزان سرمایه اجتماعی شبکه سنجش و همچنین قدرتهای اجتماعی و رهبران محلی مؤثر در مدیریت مشارکتی مرتع مشخص شوند. نتایج حاکی از آن است که میزان سرمایۀ اجتماعی در بین بهرهبرداران در پیوند اعتماد متوسط و در پیوند مشارکت در حد ضعیف است. پایداری روابط و تعادل شبکه نیز ضعیف و پیوندهای اعتماد و مشارکت در بین افراد در حد مطلوبی نهادینه نشده است. همچنین سرعت پایین گردش پیوند اعتماد و مشارکت و عدم اتحاد در بین بهرهبرداران از دیگر چالش‌های مهم در ساماندهی مدیریت مشارکتی مرتع در این منطقه است. همچنین بر اساس نتایج بدست آمده، کنشگران Gh-Gh و Es-Sa قدرت کلیدی در بین بهرهبرداران مرتع روستای حقالخواجه شناخته شدند. این افراد به دلیل اقتدار و نفوذ اجتماعی بالا میتوانند نقش مهمی در مدیریت مشارکتی مرتع ایفا کنند و میتوان از آنها به منزلۀ پلهای ارتباطی بین نهادهای دولتی و سایر بهرهبرداران در توسعه پایدار روستایی استفاده کرد.
مینا باشماغی؛ رضا عرفانزاده؛ مهدی عابدی
چکیده
در این مطالعه تغییرات بانک بذر خاک در دو پوشش گندمی و درختچهای آتشسوزی شده که بیانگر شدتهای مختلف آتش (کم‌وزیاد) بود، بررسی شد. نمونهبرداری خاک از سایت شارلق واقع در پارک ملی گلستان انجام شد؛ بنابراین تعداد 10 نمونه خاک شامل 5 درختچه و نیز 5 قطعه پوشش گندمی در سایت کنترل و نیز تعداد 5 درختچه و 5 قطعه پوشش گندمی سوخته بهعنوان ...
بیشتر
در این مطالعه تغییرات بانک بذر خاک در دو پوشش گندمی و درختچهای آتشسوزی شده که بیانگر شدتهای مختلف آتش (کم‌وزیاد) بود، بررسی شد. نمونهبرداری خاک از سایت شارلق واقع در پارک ملی گلستان انجام شد؛ بنابراین تعداد 10 نمونه خاک شامل 5 درختچه و نیز 5 قطعه پوشش گندمی در سایت کنترل و نیز تعداد 5 درختچه و 5 قطعه پوشش گندمی سوخته بهعنوان شدت کم‌وزیاد در سایت آتشسوزی انتخاب شد. جوانهزنی بذور به روش کشت گلخانهای صورت گرفت. جهت تجزیه‌وتحلیل دادهها از آزمون GLMM و جهت مقایسه تیمارها از آزمون «تی غیر جفتی» در نرم‌افزار R استفاده شد. اگرچه نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که میانگین تعداد بذور جوانهزده در سایت آتش‌گرفته (5/74) بهطور کل نسبت به سایت کنترل (3/132) تفاوت معنیداری نداشتند، اما نتایج بیانگر تأثیر معنیدار آتش‌بر گروههای کارکردی بود. تعداد نونهال پهن برگان یکساله درشدت کم آتش افزایش (1785 به 3543) و درشدت زیاد آتش کاهش داشت (5000 به 1471). تعداد نونهال گندمیان چندساله نیز درشدت کم آتش کاهش چشمگیری از خود نشان داد (7114 به 842) درحالی‌که درشدت زیاد آتش تفاوت معنیداری مشاهده نشد (928 به 1871). شدت آتشسوزی در تمامی گروههای کارکردی به‌جز پهن برگان یکساله تأثیر معنیداری بر غنای گونهای بانک بذر خاک داشت. نتایج این تحقیق بیانگر این است که در مطالعات آتشسوزی صرفاً با بررسی اثر آتشسوزی نمی‌توان تصویری دقیق از اثر آن به دست آورد و با بررسی شدت آتشسوزی و سطح آن میتوان اثر آتشسوزی و نیز پاسخ‌های متفاوت گونههای گیاهی و یا گروههای کارکردی را تحلیل نمود
لیلا زندی؛ رضا عرفانزاده؛ حامد جنیدی
چکیده
این پژوهش به‌منظور تعیین اثر تغییر کاربری جوامع مرتعی به کاربری زراعی و باغی بر مهمترین شاخصهای کیفی خاک از قبیل کربن آلی کل خاک و ماده آلی ذرهای در میکرو و ماکرو خاکدانه در حوزه صلوات آباد سنندج انجام شد. خردادماه 1393 همزمان با رشد غالب گیاهان با پیمایش صحرایی، یک مرتع، دو نخودزار، دو گندمزار و دو باغ بهعنوان محدوده ...
بیشتر
این پژوهش به‌منظور تعیین اثر تغییر کاربری جوامع مرتعی به کاربری زراعی و باغی بر مهمترین شاخصهای کیفی خاک از قبیل کربن آلی کل خاک و ماده آلی ذرهای در میکرو و ماکرو خاکدانه در حوزه صلوات آباد سنندج انجام شد. خردادماه 1393 همزمان با رشد غالب گیاهان با پیمایش صحرایی، یک مرتع، دو نخودزار، دو گندمزار و دو باغ بهعنوان محدوده مطالعاتی انتخاب شدند. برای این منظور، نمونهبرداری از خاک به شکل تصادفی- سیستماتیک صورت گرفت و درمجموع 42 نمونه خاک جمعآوری شد. سپس با استفاده از الکهای 2 و 25/0 میلیمتری ماکرو و میکرو خاکدانهها تفکیک شدند. دو فاکتور مهم و کیفی خاک شامل ماده آلی ذرهای و کربن آلی کل موجود در ماکرو و میکرو خاکدانهها به تفکیک اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که تبدیل مرتع به کاربریهای نخودزار، گندمزار و باغ باعث کاهش معنیدار ماده آلی ذرهای و کربن آلی کل میکروخاکدانه میگردد درحالی‌که در ماکروخاکدانهها، تبدیل مرتع به نخودزار و گندمزار باعث کاهش دو فاکتور مورد اندازه‌گیری گردید و تبدیل مرتع به باغ اثر معنیداری بر دو فاکتور خاک نداشت. چنانچه بخواهد تغییر کاربری از مرتع به اراضی کشاورزی صورت گیرد، باغ پیشنهاد میگردد.
مصطفی فیروزروز؛ مهدی قربانی؛ رضا عرفانزاده
چکیده
دانش بومی هر سرزمین چگونگی فهم و نگرش مردم به جهان بوده که نتیجه سالها تجربه نیاکان در بهرهبرداری بهینه از منابع پیرامون انسانها را نشان میدهد. پافشاری بر انتقال فناوری و بیتوجهی به دانش بومی نه‌تنها باعث تخریب رابطه انسان با محیط وی شده است که موجبات بروز خلل در برنامههای توسعه پایدار را نیز فراهم آورده است. این تحقیق ...
بیشتر
دانش بومی هر سرزمین چگونگی فهم و نگرش مردم به جهان بوده که نتیجه سالها تجربه نیاکان در بهرهبرداری بهینه از منابع پیرامون انسانها را نشان میدهد. پافشاری بر انتقال فناوری و بیتوجهی به دانش بومی نه‌تنها باعث تخریب رابطه انسان با محیط وی شده است که موجبات بروز خلل در برنامههای توسعه پایدار را نیز فراهم آورده است. این تحقیق با مرور بخشی از دانش بومی منطقه بر سنتهای محلی در تولید و مدیریت فرآوردههای شیر دامهای گوسفندی مردم روستای تاکُر از توابع بخش بلده، شهرستان نور تأکید مینماید. روش مطالعاتی این تحقیق بر مبنای روشهای پیمایشی است که جهت تولید اطلاعات از روشهای کیفی مشاهده مستقیم، مشاهده مشارکتی و مصاحبه سازمانیافته با گروههای هدف استفاده شده است. نتایج این تحقیق شامل تحلیل دانشبومی گلهداران در مدیریت دام و شناخت ابعاد مختلف دانشبومی در فرآوری و تقسیم مشتقات شیری در قالب تعاونی سنتی "عیارگیری" و "شاخوپی" است. بر اساس نتایج این تحقیق میتوان بیان نمود که گلهداران در روستای مورد مطالعه، جهت مدیریت دام و فرآوری شیر آنها، سازمان اجتماعی را بر اساس آداب‌ورسوم محلی شکل دادهاند. این سازمان نوعی سرمایه اجتماعی برای بهرهبرداران محسوب میشود. درنهایت میتوان بیان نمود پایداری اقتصادی معیشتی بهرهبرداران در این منطقه وابسته به پایداری و تقویت انسجام و سرمایه اجتماعی در شبکه بهرهبرداران مرتع است.
سید حمزه حسینی کهنوج؛ رضا عرفان زاده؛ حسین آذرنیوند
چکیده
این تحقیق با هدف بررسی تأثیر نوع رویشگاه بر خصوصیات بانک بذر خاک (تراکم، تشابه بانک بذر خاک با پوشش روزمینی، تنوع و غنای گونهای) انجام شد؛ بدین صورت که رویشگاه علفزار در بخشِ انتهاییِ حوضة واز (استان مازندران) و رویشگاه جنگلی نیز در پاییندست رویشگاه علفزار (در نزدیکی رویشگاه علفزار) انتخاب شد. سپس، در هر یک از رویشگاهها نمونه‌های ...
بیشتر
این تحقیق با هدف بررسی تأثیر نوع رویشگاه بر خصوصیات بانک بذر خاک (تراکم، تشابه بانک بذر خاک با پوشش روزمینی، تنوع و غنای گونهای) انجام شد؛ بدین صورت که رویشگاه علفزار در بخشِ انتهاییِ حوضة واز (استان مازندران) و رویشگاه جنگلی نیز در پاییندست رویشگاه علفزار (در نزدیکی رویشگاه علفزار) انتخاب شد. سپس، در هر یک از رویشگاهها نمونه‌های خاک در هر پلات از دو عمق 0 ـ 5 و 5 ـ 10 سانتی‌متری برداشت شد. نمونهها پس از اعمال تیمار سرما به گلخانه منتقل و کشت شدند. گونههای ظهوریافته هر دو هفته یک بار شناسایی و حذف شدند. همچنین، درصد پوشش گونههای گیاهی موجود در هر پلات در فصل رویش آنها ثبت شد و تشابه بانک بذر با پوشش روزمینی با استفاده از شاخص تشابه سورنسون و تنوع بانک بذر با استفاده از شاخص تنوع شانون- وینر محاسبه شد. در نهایت، خصوصیات بانک بذر خاک با استفاده از آزمون t مستقل بین دو رویشگاه و با استفاده از t جفتی بین دو عمق هر رویشگاه مقایسه شد. نتایج نشان داد نوع رویشگاه تأثیر معنیداری در خصوصیات بانک بذر خاک دارد؛ به طوری که همة خصوصیات مذکور (به‌جز تشابه بانک بذر خاک با پوشش روزمینی عمق 5 ـ 10 سانتی‌متر) در رویشگاه علفزار در هر دو عمق خاک بیشتر از رویشگاه جنگلی بود. بهرغم حضور گونههای چوبی و درختی در پوشش روزمینی، فقط دو گونه از آنها در بانک بذر خاک یافت شد. تراکم، تنوع و غنای گونهایِ کمترِ رویشگاه جنگل در مقایسه با علفزار را میتوان به ورودی بذر کمتر و همچنین وجود لاشبرگ و رطوبت بیشتر در کف رویشگاه جنگلی مربوط دانست که سبب پوسیدگی بذرها قبل از مدفون‌شدن در خاک می‌شوند. همچنین، گونههای معطر حضور درخور توجهی در بانک بذر خاک و پوشش گیاهی روزمینی داشتند.
محرم اشرف زاده؛ رضا عرفانزاده
چکیده
این مطالعه با هدف بررسی تأثیر تاج‌پوشش درخت کنار (Ziziphus spina-christi) در ویژگی‌های بانک بذر (تراکم و تشابه بانک بذر خاک با پوشش روزمینی) در دو منطقه با خاک متفاوت (شور و قلیا، قلیایی) انجام شد. در این مطالعه تعداد 20 پلات در زیر درخت کنار و 20 پلات در فضای باز اطرافِ هر منطقه مستقر گردید. نمونهبرداری خاک از دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی‌متری در هر پلات ...
بیشتر
این مطالعه با هدف بررسی تأثیر تاج‌پوشش درخت کنار (Ziziphus spina-christi) در ویژگی‌های بانک بذر (تراکم و تشابه بانک بذر خاک با پوشش روزمینی) در دو منطقه با خاک متفاوت (شور و قلیا، قلیایی) انجام شد. در این مطالعه تعداد 20 پلات در زیر درخت کنار و 20 پلات در فضای باز اطرافِ هر منطقه مستقر گردید. نمونهبرداری خاک از دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی‌متری در هر پلات صورت گرفت. مقایسة تراکم بانک بذر و تشابه آن با پوشش گیاهی روزمینی هر یک از اعماق خاک زیر تاج‌پوشش درخت کنار با فضای باز اطراف آن در هر منطقه با استفاده از آزمون تی استیودنت با نمونه‌های وابسته انجام شد. برای مقایسة خصوصیات بانک بذر بین دو منطقه (شور و قلیا، قلیایی) از آزمون تی استیودنت با نمونه‌های مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد که در هر دو منطقه تراکم بانک بذر عمق 5-0 سانتی‌متری به طور معنیداری بیشتر از عمق 10-5 سانتی‌متری بود. همچنین، تراکم بانک بذر خاک هر دو عمق منطقة شور و قلیا بیشتر از منطقة قلیایی بود. تشابه بانک بذر خاک با پوشش روزمینی فقط در عمق 5-0 سانتی‌متری زیر تاج‌پوشش بین دو منطقه اختلاف معنیداری داشت. همچنین، تراکم بذور زیر تاج‌پوشش در دو منطقه بیشتر از فضای باز اطراف آن بود. تاج‌پوشش گیاهان چوبی در هر دو منطقه نقش بارزی در حفظ بانک بذر خاک ایفا کرد. حفظ تک‌درختان در مناطق خشک، به عنوان عاملی مؤثر در حفظ بانک بذر، ضروری است.
پریا کمالی؛ رضا عرفانزاده؛ حسن قلیچ نیا
چکیده
این مطالعه با هدف بررسی اثر چرای دام در خصوصیات بانک بذر خاک (تراکم، تنوع، و غنای گونهای) در علفزارهای البرز شمالی (حوزة واز) انجام شد. به منظور برداشت نمونه‌های خاک، 4 ترانسکت عمود بر اضلاع قرق در داخل و خارج مستقر گردید و نمونه‌های خاک از دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی‌متری به وسیلة اوگر برداشت و به گلخانه منتقل گردید و در بستر مناسب ...
بیشتر
این مطالعه با هدف بررسی اثر چرای دام در خصوصیات بانک بذر خاک (تراکم، تنوع، و غنای گونهای) در علفزارهای البرز شمالی (حوزة واز) انجام شد. به منظور برداشت نمونه‌های خاک، 4 ترانسکت عمود بر اضلاع قرق در داخل و خارج مستقر گردید و نمونه‌های خاک از دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی‌متری به وسیلة اوگر برداشت و به گلخانه منتقل گردید و در بستر مناسب کشت داده شد. گونههایی که از بانک بذر جوانه میزدند هر 12 روز یک بار شناسایی و حذف می‌شدند. برای بررسی تأثیر چرا و عمق و همچنین اثر متقابل آنها در خصوصیات بانک بذر خاک از GLM (طرح فاکتوریل) استفاده شد. در مواردی که اثر متقابل چرا و عمق معنیدار می‌شد، از آزمون t غیرجفتی برای مقایسة هر یک از خصوصیات بانک بذر در هر یک از عمق‌های خاک بین منطقة چراشده و نشده استفاده شد. همچنین، برای مقایسة هر یک از خصوصیات بذر خاک بین دو عمق از آزمون t جفتی استفاده گردید. نتایج نشان داد قرق طی یک دهه تأثیر معنیداری در خصوصیات بانک بذر خاک گذاشته است و تراکم، تنوع، و غنای گونهایِ بانک بذر خاک در منطقة قرق به طور معنیداری بیشتر از منطقة چراشده بود. همچنین، تمامی خصوصیات بانک بذر عمق سطحی خاک به طور معنیداری بیشتر از عمق پایینی بود. نتایج این تحقیق نشان داد که برای اصلاح و احیای نقاط تخریب‌یافته در این مرتع، که به سبب چرا اتفاق افتاده، میتوان بر بذور مدفون‌‌شده در خاک تکیه نمود.
سید حمزه حسینی کهنوج؛ رضا عرفانزاده؛ پریا کمالی
چکیده
مطالعه و شناخت رژیم غذایی علفخواران و همچنین ارزش رجحانی گونه های مرتعی جهت مدیریت مراتع امری ضروری است. بنابراین ارزش رجحانی چهارده گونه مرتعی در مراتع شهرستان کهنوج در دو مرحله (رشد رویشی و پس از بذردهی) توسط سه کلاسه سنی بز نژاد رایینی (یکساله، سه¬ساله و پنج¬ساله ماده) به روش زمان سنجی اندازه¬گیری شد. نتایج نشان داد دام¬های ...
بیشتر
مطالعه و شناخت رژیم غذایی علفخواران و همچنین ارزش رجحانی گونه های مرتعی جهت مدیریت مراتع امری ضروری است. بنابراین ارزش رجحانی چهارده گونه مرتعی در مراتع شهرستان کهنوج در دو مرحله (رشد رویشی و پس از بذردهی) توسط سه کلاسه سنی بز نژاد رایینی (یکساله، سه¬ساله و پنج¬ساله ماده) به روش زمان سنجی اندازه¬گیری شد. نتایج نشان داد دام¬های مسن¬تر زمان بیشتری را صرف چرای گونه¬های گیاهی کردند و در دوره مورد مطالعه بیشترین ارزش رجحانی مربوط به گونه Stipa capensis و cuneifolia Taverniera و کمترین ارزش رجحانی مربوط به گونه Rhazya stricta بود. مقایسه ارزش رجحانی گونه¬های گیاهی در هر مرحله فنولوژیکی نیز بیانگر تفاوت معنی¬دار ارزش رجحانی گونه¬های گیاهی در هر فصل بود. در شرایطی که گونه¬های یکساله به وفور در مراتع منطقه وجود داشتند (مرحله رشد رویشی) اغلب چرای دام مربوط به گونه¬های یکساله بود اما زمانی که درصد پوشش گونه¬های یکساله از پوشش گیاهی کاهش یافت دام منطقه، بخصوص دام¬های مسن¬تر چرای خود را از گونه¬های درختچه¬ای و بوته¬ای افزایش دادند. بطورکلی می¬توان گفت بز نژاد رایینی صرفاً سرشاخه¬خوار نیست بلکه در صورت نبود گونه¬های علفی، توانایی زیادی را برای تأمین نیازهای غذایی خود از گونه¬های درختچه¬ای و بوته¬ای دارد. پیشنهاد می¬شود در فصولی که علوفه کافی برای چرای دام منطقه وجود ندارد (تابستان)، می توان در کوتاه مدت با علوفه کمکی و در دراز مدت از طریق اصلاح مراتع و گسترش گونه¬های بومی و دارای رجحان پایدار و بالا از قبیل Taverniera cuneifolia جهت تامین علوفه مورد نیاز دام¬ اقدام نمود.
