تکتم ایمانی؛ مهدی دلقندی؛ صمد امامقلی زاده؛ زهرا گنجی نوروزی
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 469-481
چکیده
ارزیابی مخاطرات سیلاب موضوع مهمی است که میتواند منجر به کاهش خسارات سیل گردد. مدلسازی بارش-رواناب نقش کلیدی در مدیریت منابع آب و همچنین جلوگیری از مخاطرات سیل بازی می‌کند. اما استفاده از مدل‌های هیدرولوژیکی به منظور شبیه‌سازی رواناب نیازمند واسنجی پارامترهای مختلف می‌باشند. از این رو، در مطالعه حاضر مدل WMS11.0 جهت شبیه‌سازی دبی ...
بیشتر
ارزیابی مخاطرات سیلاب موضوع مهمی است که میتواند منجر به کاهش خسارات سیل گردد. مدلسازی بارش-رواناب نقش کلیدی در مدیریت منابع آب و همچنین جلوگیری از مخاطرات سیل بازی می‌کند. اما استفاده از مدل‌های هیدرولوژیکی به منظور شبیه‌سازی رواناب نیازمند واسنجی پارامترهای مختلف می‌باشند. از این رو، در مطالعه حاضر مدل WMS11.0 جهت شبیه‌سازی دبی اوج و حجم سیلابهای حوضه بابلرود مورد ارزیابی قرار گرفت. برای واسنجی و اعتبارسنجی مدل به ترتیب از 3 و 2 رخداد بارش استفاده شد. سپس باران طرح منطقه مورد مطالعه، با دوره بازگشت‌های مختلف (2، 5، 10، 25، 50، 100 و 500 ساله) تعیین و سیلاب ناشی از این بارش‌ها شبیه‌سازی گردید. نتایج نشان داد که مدل WMS می تواند با دقت خوبی دبی اوج (با خطای حدود 5 درصد) و حجم سیلاب (با خطای کمتر از 26 درصد) را برآورد کند. اما مدل قادر نبود شکل هیدروگراف را با دقت خیلی خوبی شبیه‌سازی نماید. همچنین مشخص شد که دبی اوج و حجم سیلاب ناشی از بارشهای طرح 2 تا 500 ساله، به ترتیب بین 50 تا 300 مترمکعب بر ثانیه و 6/6 تا 4/32 میلیون مترمکعب متغیر میباشد.
علی آذره؛ الهام رفیعی ساردوئی
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 483-500
چکیده
هدف این پژوهش، بررسی تغییرات کاربری اراضی در گذشته و پیش بینی کاربری اراضی در آینده با استفاده از مدل‌ساز تغییر زمین (LCM) در حوزه آبخیز هلیل رود می باشد. آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی با به‌کارگیری تصاویر ماهواره لندست، سنجنده‌هایTM (تصویر سال 1370)، ETM+ (تصویر سال 1382) و OLI (تصویر سال 1399) انجام گرفت. مدلسازی نیروی انتقال با روش شبکه عصبی ...
بیشتر
هدف این پژوهش، بررسی تغییرات کاربری اراضی در گذشته و پیش بینی کاربری اراضی در آینده با استفاده از مدل‌ساز تغییر زمین (LCM) در حوزه آبخیز هلیل رود می باشد. آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی با به‌کارگیری تصاویر ماهواره لندست، سنجنده‌هایTM (تصویر سال 1370)، ETM+ (تصویر سال 1382) و OLI (تصویر سال 1399) انجام گرفت. مدلسازی نیروی انتقال با روش شبکه عصبی پرسپترون چند لایه و هشت متغیر ارتفاع، شیب، جهت، فاصله از جاده، فاصله از رودخانه، فاصله از اراضی کشاورزی، فاصله از شهر، شاخص تفاضل پوشش گیاهی (NDVI) انجام گرفت. جهت پیش‌بینی تغییرات کاربری اراضی در دوره آتی، از زنجیره‌ی مارکوف استفاده گردید. نتایج ارزیابی دوره‌های واسنجی با استفاده از آماره‌ی کاپا نشان داد که دوره‌ی واسنجی 1370 تا 1399 بالاترین صحت را جهت پیش‌بینی تغییرات کابری اراضی سال 1420 داشت. نتایج تغییرات کاربری اراضی حاکی از آن است که بیشترین افزایش مساحت مربوط به اراضی کشاورزی به میزان 7/293 کیلومتر مربع و بیشترین کاهش مساحت مربوط به اراضی مرتعی به میزان 6/382 کیلومتر مربع بوده است. همچنین مساحت اراضی بایر، باغی و مسکونی افزایش یافته و اراضی سنگلاخی بدون تغییر بوده‌اند. تخریب اراضی مرتعی بیشتر در راستای تبدیل این اراضی به اراضی کشاورزی، باغی و مسکونی بوده‌است. همچنین نتایج حاصل از پیش‌بینی نقشه کاربری آینده 1420با استفاده از مدل‌ساز تغییر زمین نشان داد که در دوره‌ی زمانی 1420-1399، مساحت اراضی مرتعی به میزان 1/201 کیلومتر مربع کاهش و مساحت اراضی کشاورزی، مسکونی، باغی و بایر به ترتیب به میزان 01/158، 38/22، 2/20 و 53/0 کیلومتر مربع افزایش خواهد یافت.
ناهید مشتاق؛ رضا جعفری؛ سعید سلطانی؛ نفیسه رمضانی
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 501-511
چکیده
مطالعه حاضر با هدف ارزیابی کارایی دو الگوریتم آرتیس و سوبرینا در استخراج دمای سطح زمین از باند مادون قرمز حرارتی تصویر TM سال 2009 در منطقه دامنه استان اصفهان صورت گرفت و صحت نقشه‌های دمایی حاصله از تصویر زمین مرجع شده با داده‌های دمای سطح زمین که در 10 ایستگاه هواشناسی جمع آوری شده بود با استفاده از آنالیز رگرسیون خطی ارزیابی گردید. ...
بیشتر
مطالعه حاضر با هدف ارزیابی کارایی دو الگوریتم آرتیس و سوبرینا در استخراج دمای سطح زمین از باند مادون قرمز حرارتی تصویر TM سال 2009 در منطقه دامنه استان اصفهان صورت گرفت و صحت نقشه‌های دمایی حاصله از تصویر زمین مرجع شده با داده‌های دمای سطح زمین که در 10 ایستگاه هواشناسی جمع آوری شده بود با استفاده از آنالیز رگرسیون خطی ارزیابی گردید. نتایج نشان داد که هر دو الگوریتم قابلیت پهنهبندی توزیع مکانی دمای سطح زمین در منطقه مطالعاتی را دارند و همبستگی بالای میان این دو روش مؤید این امر بود (R>0.97)، ولی الگوریتم آرتیس نسبت به سوبرینا کارایی بهتری را نشان داد. این الگوریتم بیش از 72% از تغییرات دمای سطح زمین که توسط ایستگاه‌های زمین ثبت شده بود را بخوبی نشان داد. مطابق این روش، اراضی بدون پوشش گیاهی و مناطق با پوشش گیاهی بالا در زمینهای کشاورزی و مراتع بترتیب بالاترین (328 کلوین) و کمترین (291 کلوین) دمای سطح زمین در منطقه را داشتند. نتایج مطالعه بیانگر آن بود که با کاهش پوشش گیاهی مقادیر دمایی افزایش مییابد، بنابراین، اطلاعات دمایی بدست آمده از داده‌های سنجش از دور با پوشش وسیع مکانی خود میتواند نقش کلیدی در مدیریت اکوسیستمها بازی کند.
احمد حجاریان
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 513-527
چکیده
هدف از این مقاله بررسی موانع و چالش های اکوتوریسم مرتعی از دیدگاه کارشناسان و ذینفعان با استفاده از روش دلفی و تحلیل عاملی تاییدی می باشد.تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی می باشد و رویکردی کیفی کمی دارد. جامعه آماری پژوهش شامل دو گروه است. گروه اول شامل صاحبنظران و گروه دوم ذینفعان ...
بیشتر
هدف از این مقاله بررسی موانع و چالش های اکوتوریسم مرتعی از دیدگاه کارشناسان و ذینفعان با استفاده از روش دلفی و تحلیل عاملی تاییدی می باشد.تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی می باشد و رویکردی کیفی کمی دارد. جامعه آماری پژوهش شامل دو گروه است. گروه اول شامل صاحبنظران و گروه دوم ذینفعان بودند. حجم نمونه برای گروه اول با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی یا زنجیره ای 28 نفر انتخاب شدند و گروه دوم بر اساس آمار حاصل حدود 1000 نفر در نواحی روستایی استان اصفهان می باشد که بر اساس فرمول کوکران 276 نفر تعیین شد.تجزیه و تحلیل دادها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 23 انجام گردید. به منظور شناسایی چالش های موجود اکوتوریسم مرتعی جوامع روستایی استان اصفهان از فن دلفی استفاده شد. نتایج در بخش کیفی تحقیق بیانگر آن بود که مهم ترین چالش های موجود فراروی اکوتوریسم مرتعی عوامل ساختاری و مدیریتی، سیاست گذاری، عوامل مالی و اقتصادی ، فردی –شخصیتی، پژوهش و اطلاع رسانی می باشد. در بخش کمی با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی در قالب 5 عامل وجود دارد که به ترتیب عبارتند از: عوامل مالی و اقتصادی، عوامل مدیرتی و ساختاری، ضعف قوانین و سیاستگذاری جامع، پژوهش و اطلاع رسانی و عوامل فردی و شخصیتی که 73/78 درصد از واریانس کل را تبیین می نماید.
محسن سبزی نوجه ده؛ مینا امانی؛ مهدی یونسی حمزه خانلو؛ لیلا بدری؛ امید فتحی زاده؛ اسماعیل شیدای کرکج
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 529-542
چکیده
در دهه‌های اخیر جوامع علمی دنیا، توجه ویژه‌ای به دانش بومی و محلی گیاهان دارویی داشته است تا جایی که علم اتنوبوتانی توسعه یافته است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی گیاهان دارویی مراتع شهرستان مشکین‌شهر و فرهنگ استفاده سنتی از آنها جهت معالجه بیماری‌ها ...
بیشتر
در دهه‌های اخیر جوامع علمی دنیا، توجه ویژه‌ای به دانش بومی و محلی گیاهان دارویی داشته است تا جایی که علم اتنوبوتانی توسعه یافته است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی گیاهان دارویی مراتع شهرستان مشکین‌شهر و فرهنگ استفاده سنتی از آنها جهت معالجه بیماری‌ها به مرحله اجرا درآمد. برای این منظور پس از شناسایی گیاهان منطقه به طور همزمان نام محلی، خواص دارویی، نحوه استفاده و سایر اطلاعات مربوط به گونهها گردآوری شد. در این مطالعه اطلاعات مربوط به 25 خانواده و 55 گونه دارویی از منطقه مشکین‌شهر جمع‌آوری و شناسایی شد. خانواده‌های Lamiaceae، Asteraceae و Fabaceae بیشترین تعداد گونههای گیاهی را دارا بودند. بیشترین مصرف دارویی گیاهان این منطقه در درمان بیماری‌های دستگاه گوارشی، بیماری‌های عفونی و ضد التهاب و درد میباشد. بیشترین گونههای گیاهی در درمان بیماری‌های دستگاه گوارش استفاده می‌شدند (50 درصد) که 64 درصد افراد آگاه به این موضوع اشاره کردند. کم کاربردترین گونههای دارویی هم مربوط به بیماری‌های قارچی و انگلی (8 درصد) بودند. وجود گونههای دارویی متنوع در شهرستان مشکین‌شهر و اقبال روزافزون مردم به استفاده از گیاهان دارویی این نوید را می‌دهد که می‌توان با توسعه طرحهای اشتغال‌زایی بر مبنای کشت و کار گیاهان دارویی سازگار با شرایط اکولوژیکی منطقه، گام مهمی در راستای اقتصاد مقاومتی برداشت.
حمزه سعیدیان؛ حمیدرضا مرادی؛ سادات فیض نیا؛ نادر بهرامی فر
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 543-556
چکیده
بارش اسیدی یکی از عوارض زندگی صنعتی است که از نظر جغرافیائی در سال‌های اخیر گسترش وسیعی پیدا کرده و مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته است . این بارش‌ها اثرات قابل توجهی بر اکوسیستم‌‌های مختلف کره زمین دارند. در این تحقیق به منظور بررسی حساسیت به رواناب و تولید رسوب نهشته های سازند گچساران به بارش اسیدی و تغییر غلظت آن، بخشی از ...
بیشتر
بارش اسیدی یکی از عوارض زندگی صنعتی است که از نظر جغرافیائی در سال‌های اخیر گسترش وسیعی پیدا کرده و مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته است . این بارش‌ها اثرات قابل توجهی بر اکوسیستم‌‌های مختلف کره زمین دارند. در این تحقیق به منظور بررسی حساسیت به رواناب و تولید رسوب نهشته های سازند گچساران به بارش اسیدی و تغییر غلظت آن، بخشی از حوزه آبخیزکوه گچ در شهرستان ایذه با مساحت 1202 هکتار انتخاب گردید. این تحقیق به منظور تعیین رواناب و رسوب تولیدی در 8 نقطه و با 3 بار تکرار در سازند گچساران در شدت های مختلف 1 و 25/1 میلیمتر در دقیقه و در غلظت های آب مقطر و اسیدیته 4 و 5 در چهار جهت شمالی، جنوبی، شرقی و غربی به کمک دستگاه باران ساز کامفورست انجام شد. به منظور انجام و تحلیلهای آماری از نرم افزارهای SPSS و EXCEL استفاده گردید. بیشترین میزان رواناب و رسوب در سازند گچساران در شدت های 1 و 25/1 میلی متر در دقیقه مربوط به بارش با اسیدیته 4 می باشد. بارش با اسیدیته 5 نیز رواناب و رسوب بیشتری نسبت به بارش با آب مقطر نشان داد. نفوذ پذیری نیز در غلظت های مختلف بارش اختلاف معنی داری را نشان داد. بیشترین حساسیت به فرسایش و تولید رسوب به بارش اسیدی را نیز دامنه های شرقی از خود نشان دادند.
رضا شاکری؛ مهدی قربانی؛ کامران شایسته
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 557-569
چکیده
مدیریت پایدار سرزمین مستلزم شناسایی دستاندرکاران کلیدی برنامه ریزی کاربری سرزمین میباشد. تحلیل شبکههای اجتماعی یکی از روشهای مناسب برای شناسایی عوامل مهم تغییر در مدیریت است. در این پژوهش برای تحلیل ذیمدخلان مرتبط با حکمرانی مشارکتی سرزمین در حوزه آبخیز تالاب انزلی، بررسی معیارها و شاخصهای سیاستی در سطح شبکه دستاندرکاران سازمانی ...
بیشتر
مدیریت پایدار سرزمین مستلزم شناسایی دستاندرکاران کلیدی برنامه ریزی کاربری سرزمین میباشد. تحلیل شبکههای اجتماعی یکی از روشهای مناسب برای شناسایی عوامل مهم تغییر در مدیریت است. در این پژوهش برای تحلیل ذیمدخلان مرتبط با حکمرانی مشارکتی سرزمین در حوزه آبخیز تالاب انزلی، بررسی معیارها و شاخصهای سیاستی در سطح شبکه دستاندرکاران سازمانی با استفاده از روش تحلیل شبکه اجتماعی در سطح استان گیلان صورت گرفت. در این زمینه 36 دست‌اندرکار سازمانی مرتبط با آمایش مشارکتی سرزمین در استان گیلان مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. در این پژوهش شاخصهای تراکم، اندازه، دوسویگی پیوندها، انتقال‌پذیری، میزان تمرکز و میانگین فاصله ژئودزیک در شبکه روابط در سطح کلان و شاخص مرکز- پیرامون در سطح میانی شبکه و شاخصهای مرکزیت در سطح خرد (کنشگران) شبکه مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج بررسی شاخصهای سطح کلان شبکه، میزان شاخص تراکم شبکه متوسط بوده و با توجه به نتایج حاصله از شاخص دوسویگی و میزان متوسط روابط دوسویه و متقابل در بین دستاندرکاران سازمانی، انسجام و سرمایه سازمانی نیز در این شبکه متوسط ارزیابی میگردد. پایداری و تعادل شبکه تبادل اطلاعات نیز با توجه به شاخص انتقال‌یافتگی کم است. نتایج تحلیل شاخص مرکز- پیرامون در سطح میانی شبکه دستاندرکاران سازمانی نشان دهنده تراکم بالاتر پیوندها و انسجام سازمانی بیشتر در بین سازمان‌های مرکزی در مقایسه با زیرگروه پیرامونی است. همچنین میزان تبادل اطلاعات بین زیرگروه‌های مرکزی و پیرامونی متوسط ارزیابی گردید. بر پایه نتایج شاخصهای مرکزیت موقعیت هندسی هر کنشگر با توجه به معیارهای مورد نظر در شبکه مشخص گردید.
خسرو شهبازی؛ برزو یوسفی
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 571-583
چکیده
کاکتوس علوفه‌ای گیاهی مقاوم با شرایط خشک و نیمه خشک است که در این مناطق می تواند برای تولید علوفه کشت شود. به‌همین‌منظور ارزیابی قابلیت کشت گیاه کاکتوس علوفه‌ای (Opuntia ficus indica L.) در منطقه نفت‌شهر شهرستان قصرشیرین، استان کرمانشاه مد نظر قرار گرفته است. در این تحقیق از تیمارهای مختلف، بدون آبیاری، یک، 15 و 30 روز یک آبیاری در طول دوره ...
بیشتر
کاکتوس علوفه‌ای گیاهی مقاوم با شرایط خشک و نیمه خشک است که در این مناطق می تواند برای تولید علوفه کشت شود. به‌همین‌منظور ارزیابی قابلیت کشت گیاه کاکتوس علوفه‌ای (Opuntia ficus indica L.) در منطقه نفت‌شهر شهرستان قصرشیرین، استان کرمانشاه مد نظر قرار گرفته است. در این تحقیق از تیمارهای مختلف، بدون آبیاری، یک، 15 و 30 روز یک آبیاری در طول دوره رشد در سه تکرار به مدت سه سال بر اساس طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی انجام شد. کشت گیاه کاکتوس در نیمه اول آبان و آبیاری از اول خرداد ماه شروع شد. برخی از ویژگی‌های زراعی گیاه مانند تعداد پد، ارتفاع گیاه و ماندگاری تعداد گیاهان مورد اندازهگیری قرار گرفت. مقایسه میانگین‌های نتایج به دست آمده با استفاده از آزمون چند دامنه‌ای دانکن در نرم‌افزار SPSS انجام شد. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که اثر دور آبیاری و اثر متقابل دور آبیاری در زمان اندازهگیری بر تعداد پد و ارتفاع گیاه دارای اثر معنی‌داری در سطح آماری 01/0 داشته است. زنده‌مانی 75، 57، 43 و 38 درصد گیاهان به‌ترتیب با تیمارهای، دور آبیاری 15، 30، یک‌بار و بدون آبیاری به دست آمد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد کاشت کاکتوس در مناطقی با اقلیم خشک بیابانی مانند قصرشیرین، نفت‌شهر و سومار استان کرمانشاه با توجه به سازگاری بالای آن توصیه می‌شود. تولید علوفه خشک کاکتوس علوفه‌ای میتواند برای توسعه دامداری در این مناطق و مناطق مشابه موثر باشد.
مرتضی صابری؛ وحید کریمیان؛ مجید خزایی
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 585-596
چکیده
این تحقیق به منظور بررسی اثر آللوپاتیک عصاره اندام هوایی و زیرزمینی اکالیپتوس بر مراحل جوانه‌زنی و رشد گیاهچه‌ی گونههای Cassia angustifolia Vahl. ، Datura stramonium L. و Hibiscus sabdariffa L. انجام گرفت. ابتدا عصاره استخراج شده از اندام‌های هوایی و زیرزمینی گونه مذکور تهیه شد و از این عصاره با افزودن آب مقطر غلظت‌های۰ (شاهد)، ۲۵، ۵۰ ، ۷۵ و ۱۰۰ درصد به دست ...
بیشتر
این تحقیق به منظور بررسی اثر آللوپاتیک عصاره اندام هوایی و زیرزمینی اکالیپتوس بر مراحل جوانه‌زنی و رشد گیاهچه‌ی گونههای Cassia angustifolia Vahl. ، Datura stramonium L. و Hibiscus sabdariffa L. انجام گرفت. ابتدا عصاره استخراج شده از اندام‌های هوایی و زیرزمینی گونه مذکور تهیه شد و از این عصاره با افزودن آب مقطر غلظت‌های۰ (شاهد)، ۲۵، ۵۰ ، ۷۵ و ۱۰۰ درصد به دست آمد. سپس در قالب طرح کاملا تصادفی اثر چهار تیمار مذکور و آب مقطر به عنوان شاهد در چهار تکرار بر جوانه‌زنی بذر و رشد اولیه گونههای مذکور بررسی شد. نتایج نشان داد که در هر سه گونه مورد بررسی بین صفات اندازهگیری شده درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه، طول ساقه‌چه، طول گیاهچه و شاخص بنیه‌بذر، تفاوت معنی‌دار در سطح یک درصد وجود دارد. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که افزایش غلظت عصاره آللوپاتیک اکالیپتوس باعث کاهش جوانه‌زنی و رشد اولیه گیاهچه‌ها به طور معنی‌داری در هر سه گونه شد. بیشترین درصد و سرعت جوانه‌زنی مربوط به گونه چای ترش (۶۰ ٪ و ۵/۳) در غلظت صفر (شاهد) بدست آمد. همچنین در گونه تاتوره فقط تا غلظت ۲۵ درصد (۲۰ ٪) شاهد جوانه‌زنی بودیم و در غلظت‌های ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ درصد جوانه‌زنی صفر بود. با توجه به نتایج، گیاه دارویی تاتوره حساسیت بیشتری به اثر آللوپاتیک اکالیپتوس نسبت به دو گونه دیگر دارد. بطور کلی پیشنهاد می-شود در منطقه مورد مطالعه تا حد امکان از کشت اکالیپتوس به عنوان بادشکن توام با گونههای دارویی، سنای هندی، چای ترش و تاتوره مورد استفاده قرار نگیرد.
علی اکبر نظری سامانی؛ آریان صلواتی
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 597-609
چکیده
داشتن اطلاع از مقدار کمی بار رسوبی حمل شده توسط رودخانه‌ها از اساسی‌ترین اطلاعات برای مقابله با فرسایش خاک و طراحی سدهای میباشد. در ایران غالبا برآورد بار رسوب معلق بر پایه روشهای منحنی سنجه میباشد. از آن‌جا که داده‌های برداشت دبی رسوب به طور تصادفی و ناپیوسته میباشد لذا، در عمل درونیابی و برونیابی آنها با خطای زیادی همراه ...
بیشتر
داشتن اطلاع از مقدار کمی بار رسوبی حمل شده توسط رودخانه‌ها از اساسی‌ترین اطلاعات برای مقابله با فرسایش خاک و طراحی سدهای میباشد. در ایران غالبا برآورد بار رسوب معلق بر پایه روشهای منحنی سنجه میباشد. از آن‌جا که داده‌های برداشت دبی رسوب به طور تصادفی و ناپیوسته میباشد لذا، در عمل درونیابی و برونیابی آنها با خطای زیادی همراه میباشد. این بررسی به منظور ارزیابی در تعداد داده‌های موجود برای برآورد بار رسوبی روزانه با مدل‌های رگرسیونی Loadest است. بنابراین از داده‌های دبی روزانه رسوب ایستگاه قزاقلی در حوزه آبخیز جنگلی گرگانرود استفاده شد. با توجه به نتایج ارزیابی (دیاگرام تیلور) مدل شماره 2 دارای بهترین دقت بوده و در صورت نبود تا 50 درصد از داده‌های روزانه رسوب، ضریب همبستگی بیش از 5/0را در برآورد رسوب سالانه و آن هم فقط برای سال اول از خود نشان داد و در مابقی سال‌های مورد تحقیق ضریب همبستگی غیر قابل قبول است. بنابراین استفاده از روشهای منحنی سنجه رسوب با داده‌های موجود در سطح ایستگاه‌های ایران، در صورتیکه تعداد داده موجود برای ساخت منحنی سنجه کمتر از 185 عدد باشد با دقت بسیار کمی همراه خواهد بود. همچنین هرچقدر مقدار داده موجود متعلق به دوره های حمل رسوب کم (فصل پاییز و سال خشک) بیشتر باشد کارایی روش Loadest کمتر خواهد بود. با توجه به اینکه در برخی مطالعات برای برآورد و واسنجی مدل SWAT از ایجاد ارتباط بین مدل Loadestبا مدل SWATاستفاده می‌شود،
ساسان بابایی کفاکی؛ شیوا عیوضی؛ محمد جعفری؛ محمد طهمورث
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 611-623
چکیده
آب، خاک، مرتع، جنگل و... ودیعه ارزشمند الهی در نزد مردمان هر جامعه و ثروت ملی آن جامعه محسوب میگردد که نه تنها باید در حفظ و حراست از این سرمایه‌های ملی سعی وافر نمود، بلکه می‌بایست با اتخاذ سیاست‌های بهرهبرداری اصولی، فنی و احیایی، این گرانبهاترین چشمه‌های حیات را به نسل‌های آینده منتقل کرد. با افزایش توان فنآوریها در بهره ...
بیشتر
آب، خاک، مرتع، جنگل و... ودیعه ارزشمند الهی در نزد مردمان هر جامعه و ثروت ملی آن جامعه محسوب میگردد که نه تنها باید در حفظ و حراست از این سرمایه‌های ملی سعی وافر نمود، بلکه می‌بایست با اتخاذ سیاست‌های بهرهبرداری اصولی، فنی و احیایی، این گرانبهاترین چشمه‌های حیات را به نسل‌های آینده منتقل کرد. با افزایش توان فنآوریها در بهره برداری از منابع طبیعی، تعادل محیط-زیست در چند قرن اخیر به زیان طبیعت بر هم خورده که شرایطی اسفبار و گاه جبران ناپذیری بوجود آورده و از آن به عنوان بحران منابع طبیعی و محیط زیست یاد می‌شود. امروزه جامعه بین الملل راه حل این معضل را محافظت از محیط‌زیست می داند و در این راه، مایل است بداند که چگونه میتواند از تعالیم دینی در این امر مهم کمک گیرد. تحقیق مذکور با روش توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ گویی به این سوال است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که برای رهایی از بحران زیست‌محیطی کنونی باید به اصول اخلاقی و متون دینی بویژه اسلام مراجعه کنیم، زیرا مبنای پیدایش بحران در منابع طبیعی تجدیدشونده، بحران اخلاق در میان انسان هاست و توجه به ارزش‌های بنیادی دین مبین اسلام به دلیل برخورداری از پشتوانه الهی و اخلاقی، نقشی اساسی در پایداری و حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی تجدید‌پذیر ایفا می نماید.
محمد فرزام؛ یاسمین فاضلی؛ محمد قربانی
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 625-632
چکیده
دامداران مرتعی بطور سنتی از مراتع برای تولید انواع محصولات نظیر شیر، گوشت و پشم استفاده می کنند، اما در سال-های اخیر روش تولید گوشت به عنوان تنها محصول (روش بره‌پی) در بین برخی دامدارن خراسان رضوی دامداران در حال گسترش است. در این تحقیق تاثیر 7 سال بهره برداری از مرتع به دو روش بره پی و شیردوشی بر روی شرایط اکولوژیک و منافع اقتصادی دامداران ...
بیشتر
دامداران مرتعی بطور سنتی از مراتع برای تولید انواع محصولات نظیر شیر، گوشت و پشم استفاده می کنند، اما در سال-های اخیر روش تولید گوشت به عنوان تنها محصول (روش بره‌پی) در بین برخی دامدارن خراسان رضوی دامداران در حال گسترش است. در این تحقیق تاثیر 7 سال بهره برداری از مرتع به دو روش بره پی و شیردوشی بر روی شرایط اکولوژیک و منافع اقتصادی دامداران در دو مرتع مجاور هم مقایسه شد. ابتدا با انجام بازدید‌های صحرایی، تاج پوشش، تولید و کلاس‌های خوشخوراکی در دو مرتع اندازهگیری و با آزمون t مقایسه شد.در مرحله بعد وزن دام، میزان تولید شیر و گوشت، زمان صرف‌شده برای مدیریت دام و فعالیت‌های شبانه‌روزی دامها مقایسه شد. براساس نتایج ، از نظر تولید علوفه و کلاس‌های خوشخوراکی تفاوتی بین دو شیوه بهرهبرداری مشاهده نشد. در روش بره‌پی درآمدها به میزان 17% بیشتر ولی هزینه‌ها 70% کمتر از روش شیردوشی بود که باعث افزایش سود خالص به میزان 24 % شد. در روش بره‌پی دامها مدت 4 ساعت بیشتر ی برای چرا و راهپیمایی در شبانه روز صرف کردند، که این خود باعث کاهش حفاطت خاک شده بود. پیش بینی می شود که سود بالاتر و مدیریت آسان‌تر در روش بره پی سبب تشویق دامداران به استفاده از این روش در آینده شود. لذا پیشنهاد میگردد مطالعات آینده به منظور یافتن راهکارهایی جهت استفاده از مراتع تحت روش بره پی با کمترین آسیب به خاک و پوشش گیاهی متمرکز شود.
الهام فخیمی؛ جواد معتمدی؛ زینب قلی پور قلی پور؛ عزت اله سلیمانی؛ شهباز شمس الدینی
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 633-647
چکیده
ششناخت گیاهان دارویی و ارزیابی اقتصادی بهرهبرداری از آنها، یکی از ملزومات اساسی تهیه طرحهای مرتعداری چندمنظوره است. پژوهش حاضر، با هدف برآورد شاخصهای اقتصادی بهرهبرداری از گیاهان دارویی مورد استفاده در مراتع ییلاقی علی‌آباد موسیری، واقع در کوهرنگ بختیاری، انجام شد. برای این منظور، در سال‌های 1397 تا 1399، ضمن نمونه‌‌برداری ...
بیشتر
ششناخت گیاهان دارویی و ارزیابی اقتصادی بهرهبرداری از آنها، یکی از ملزومات اساسی تهیه طرحهای مرتعداری چندمنظوره است. پژوهش حاضر، با هدف برآورد شاخصهای اقتصادی بهرهبرداری از گیاهان دارویی مورد استفاده در مراتع ییلاقی علی‌آباد موسیری، واقع در کوهرنگ بختیاری، انجام شد. برای این منظور، در سال‌های 1397 تا 1399، ضمن نمونه‌‌برداری از پوشش گیاهی و اندازهگیری مقدار تولید اندام مورد استفاده گیاهان دارویی و مقدار علوفه گونههای مورد چرای دام، شاخصهای اقتصادی با توجه به داده‌های جمع‌آوری شده، محاسبه شد. با توجه به نتایج، درآمد ناخالص بهرهبرداری از گیاهان دارویی شامل؛ موسیر (Allium hirtifolium)، بن سرخ (Allium jesdianum)، تره کوهی (Allium ampeloprasu)، پونه (Mentha longifolia) و آویشن دنایی (Thymus daenensis)، در یک دوره برداشت، 463974/116 میلیون ریال در هکتار، برآورد شد که پس از کسر هزینه‌‌های آشکار و پنهان بهرهبرداری، رانت اقتصادی حاصل از فروش گیاهان دارویی، 054342/40 میلیون ریال در هکتار در سال به‌‌دست آمد. ارزش مورد انتظار هر هکتار از مراتع منطقه از محل بهرهبرداری گیاهان دارویی نیز با در نظر گرفتن نرخ تنزیل 4/5 درصد در شهریورماه 1399، 714547/7 میلیون ریال در هکتار و از محل علوفه مورد چرای دام، 130050/1 میلیون ریال در هکتار برآورد شد که سهم گیاهان دارویی از کل ارزش مورد انتظار حاصل، 87 درصد است. همچنین اشتغال سالانه بهرهبرداری از گیاهان دارویی، در محدوده 300 هکتاری پراکنش گیاهان دارویی، سه نفر در سال، محاسبه شد. در مجموع، بهرهبرداری مبتنی بر اصول اکولوژیک از گیاهان دارویی، میتواند نقش مهمی در اقتصاد و اشتغال محلی ایفا کند.
الهه فهیمی پور؛ جمشید قربانی؛ قدرت الله حیدری
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 649-661
چکیده
بانک بذر خاک نقش مهمی در احیاء پوشش گیاهی پس از توقف آشفتگی دارد. در این تحقیق تنوع و غنای بانک بذر خاک در مراتع نیمه استپی استان چهار محال و بختیاری مطالعه قرار گرفت. در دو رویشگاه علفزار و بوته‌زار اراضی دارای سابقه تغییر کاربری شناسایی و چهار بازه زمانی در توقف زراعت شامل کمتر از 5، 5 تا 15، 15 تا 25 و بیشتر از 25 سال انتخاب شدند. جهت جغرافیایی ...
بیشتر
بانک بذر خاک نقش مهمی در احیاء پوشش گیاهی پس از توقف آشفتگی دارد. در این تحقیق تنوع و غنای بانک بذر خاک در مراتع نیمه استپی استان چهار محال و بختیاری مطالعه قرار گرفت. در دو رویشگاه علفزار و بوته‌زار اراضی دارای سابقه تغییر کاربری شناسایی و چهار بازه زمانی در توقف زراعت شامل کمتر از 5، 5 تا 15، 15 تا 25 و بیشتر از 25 سال انتخاب شدند. جهت جغرافیایی در هر بازه زمانی در نظر گرفته شد. نمونه‌گیری خاک انجام و بانک بذر خاک به روش ظهور گیاهچه شناسایی و سپس شاخصهای تنوع و غنا محاسبه شدند. نتایج نشان داد تعداد گیاهان چندساله در بانک بذر خاک بیشتر از گیاهان یک‌ساله بوده است. در رویشگاه علفزار با افزایش زمان توقف زراعت غنا و تنوع بانک بذر کاهش یافت اما در زمان توقف زراعت بیش از 25 سال به طور معنی‌داری افزایش و بیشتر از مراتع طبیعی اطراف بوده است. هر دو شاخص تنوع و غنای بانک بذر خاک در رویشگاه بوته‌زار تحت تاثیر جهت جغرافیایی قرار گرفتند. در رویشگاه بوته‌زار با گذشت زمان از توقف زراعت تنوع و غنای بانک بذر در جهت شمالی نوسان داشته و در دامنه‌های غربی با روند افزایشی اما در جهت جنوبی و شرقی روند کاهشی داشته است. در هر دو رویشگاه هر چند با کمترین زمان توقف یعنی کمتر از پنج شاخصهای تنوع و غنای بانک بذر افزایش داشتند اما برگشت پذیری شاخص‌ها در بازه زمانی بیش از 25 سال در علفزار و بیش از 15 سال بوته‌زار اتفاق افتاد.
سهیل قشلاق پور؛ معصومه مقبل
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 663-676
چکیده
در پژوهش حاضر با هدف ارزیابی روند تغییرات پوشش فضای سبز در بازه زمانی 2013-2019، از داده‌های سنجش از دور (لندست 8) با پوشش ابر کمتر از ده درصد، برای تعیین کاربری اراضی و روند تغییرات آن در 7 سال گذشته استفاده شد. نقشه‌های کاربری اراضی، در برنامهENVI 5.3 در قالب سه کلاس فضاهای سبز، اراضی انسان ساخت (شامل تمامی کاربری های انسان ساخت به جز فضاهای ...
بیشتر
در پژوهش حاضر با هدف ارزیابی روند تغییرات پوشش فضای سبز در بازه زمانی 2013-2019، از داده‌های سنجش از دور (لندست 8) با پوشش ابر کمتر از ده درصد، برای تعیین کاربری اراضی و روند تغییرات آن در 7 سال گذشته استفاده شد. نقشه‌های کاربری اراضی، در برنامهENVI 5.3 در قالب سه کلاس فضاهای سبز، اراضی انسان ساخت (شامل تمامی کاربری های انسان ساخت به جز فضاهای سبز و پوشش های گیاهی) و اراضی بایر تولید شد و برای طبقه بندی این نقشه‌ها از روش حداکثر احتمال استفاده گردید. در ادامه، از سنجه های سیمای سرزمین شامل سنجه مساحت لکه‌ها (CA)، متوسط اندازه لکه‌ها MPS) )، تراکم لکه‌ها (PD) و متوسط فاصله همسایگی MMNND) ا (برای تعیین حضور، پایداری، توزیع و به طور کلی نحوه تغییر اراضی سبز در شهر قزوین (شامل 3 منطقه) درطی دوره مطالعاتی استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که در طی دوره مطالعاتی، بیشترین تغییر فضای سبز در منطقه 1 قزوین (جنوب شهر) و کمترین آن در منطقه 3 این شهر (شمال شهر) رخ داده است. علاوه بر این، براساس سنجه های سیمای سرزمین مشخص شد که مساحت لکه‌های سبز و تراکم آنها به ترتیب به میزان 71/73 هکتار و 8075/0 در هر 100 هکتار کاهش یافته و از طرفی متوسط اندازه و فاصله همسایگی این اراضی به میزان 1061/0 هکتار و 2846/5 متر افزایش داشته است. این نتایج نشان از تبدیل لکه‌های ریزدانه به درشت‌دانه‌تر و افزایش پایداری آنها با وجود کاهش میزان حضور پذیری این اراضی است
حمید رضا سعیدی گراغانی؛ حسین ارزانی؛ حسین آذرنیوند؛ مهدی قربانی
دوره 74، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 677-688
چکیده
نگرش مردم نسبت به تأثیر پروژه‌های مدیریت منابع طبیعی بر معیشت آنها میتواند در پایداری این پروژه‌ها نقش بسزایی داشته باشد. این مقاله با هدف کلی بررسی نگرش بهره‌برداران نسبت به تأثیر طرحهای مرتعداری و آبخیزداری بر سرمایه‌های معیشت پایدار خانوارهای عشایری در منطقه ساردوئیه شهرستان جیرفت انجام گرفته است. در این راستا پنج سامان ...
بیشتر
نگرش مردم نسبت به تأثیر پروژه‌های مدیریت منابع طبیعی بر معیشت آنها میتواند در پایداری این پروژه‌ها نقش بسزایی داشته باشد. این مقاله با هدف کلی بررسی نگرش بهره‌برداران نسبت به تأثیر طرحهای مرتعداری و آبخیزداری بر سرمایه‌های معیشت پایدار خانوارهای عشایری در منطقه ساردوئیه شهرستان جیرفت انجام گرفته است. در این راستا پنج سامان عرفی که طرحهای مرتعداری و آبخیزداری در آنها انجام شده انتخاب شدند. نمونه‌گیری به روش تصادفی ساده بوده و تعداد نمونه نیز با استفاده از جدول کرجسی و مورگان 48 بهره‌بردار تعیین شد. داده‌ها از طریق گروه‌های متمرکز و مصاحبه‌های ساختار یافته از طریق پرسشنامه‌ای که روایی و پایایی آن در حد قابل قبولی بدست آمده بود جمع‌آوری شدند. فرم‌ها و پرسشنامه‌های تکمیل شده پس از بازبینی اولیه و بررسی دقت و صحت اطلاعات آماده تجزیه و تحلیل شد. برای پردازش و استخراج داده‌های کمی وکیفی از نرم افزار SPSS18و با بکارگیری روشهای آماری متناسب با سطح سنجش متغیرها استفاده گردید. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد بین عوامل سرمایه طبیعی- اکولوژیکی، انسانی- فنی و اجتماعی با معیشت پایدار بهره‌برداران رابطه معنی‌داری وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندگانه توأم نیز نشان داد که مجموعاَ 83 درصد از واریانس معیشت پایدار بهره‌برداران توسط سه متغیر سرمایه طبیعی و اکولوژیکی، سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی و فنی تعیین می‌شود. همچنین یافته‌های این مطالعه نشان داد که از میان شاخصهای سه عامل مؤثر بر معیشت پایدار بهره‌برداران بیشترین ضریب رگرسیونی استاندارد مربوط به شاخص سرمایه طبیعی و اکولوژیکی است.