سید حسن کابلی؛ حسین آذرنیوند؛ علی اکبر مهرابی؛ حسین ارزانی؛ سید مهدی حشمت الواعظین
چکیده
یکی از شیوه‌های مرسوم تحقیق دربارة شناخت موضوع یا تصمیم‌گیری در جوامع توجه به آرای افراد جامعه است. هدف از این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد مرتع با توجه به دیدگاه‌های جامعة مرتع‌دار مراتع قشلاقی استان سمنان است. در این راستا، عوامل مؤثر بر عملکرد مرتع به عوامل انسانی (اقتصادی و اجتماعی) و طبیعی (شرایط توپوگرافی، ویژگی‌های اقلیمی، ...
بیشتر
یکی از شیوه‌های مرسوم تحقیق دربارة شناخت موضوع یا تصمیم‌گیری در جوامع توجه به آرای افراد جامعه است. هدف از این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد مرتع با توجه به دیدگاه‌های جامعة مرتع‌دار مراتع قشلاقی استان سمنان است. در این راستا، عوامل مؤثر بر عملکرد مرتع به عوامل انسانی (اقتصادی و اجتماعی) و طبیعی (شرایط توپوگرافی، ویژگی‌های اقلیمی، زمینشناسی و خاک) به منزلة معیار اصلی تقسیم شد. زیرمعیارها بر اساس مصاحبه، تجربیات و مرور منابع تعیین شد. پرسشنامة تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) تدوین شد و ارزش وزنی معیارها و زیرمعیارها بر اساس مصاحبه با سی نفر از مرتعداران تعیین شد. پرسشنامهها با استفاده از نرم‌افزارExpert choiceتحلیل شد. بر اساس نتایج، میزان و فصل بارندگی و شیوة مالکیت از مهم‌ترین عوامل تعیینکننده بودند. در مجموع، عوامل طبیعی اثر بیشتری در عملکرد مراتع داشت. اولویت عوامل طبیعی نسبت به عوامل انسانی برابر با 8/2 و بردار ویژة عوامل طبیعی 74/0 در برابر 26/0 بود. جامعة تحقیق در تشخیص اثر عوامل طبیعی، نسبت به آثار عوامل انسانی، اختلافنظر بیشتری داشت.
محسن آرمین؛ حسن احمدی؛ حسن روحی پور؛ علی سلاجقه؛ محمد حسین مهدیان؛ وجیهه قربان نیا خیبری
چکیده
با توجه به محدودیتهای موجود در تعیین میزان حساسیت خاک به فرسایش آبی یا فرسایشپذیری خاک از طریق آزمونهای میدانی، کاربردِ روش‌های آزمایشگاهی روی نمونههای کوچک خاک (کمتر از 100 گرم)، افزون بر ساده‌بودن، نیازمند هزینه و وقت کمتری است. نتایجِ پژوهشهای مختلف در این زمینه بیانگر آن است که از بین روش‌های مختلف آزمایشگاهی، ...
بیشتر
با توجه به محدودیتهای موجود در تعیین میزان حساسیت خاک به فرسایش آبی یا فرسایشپذیری خاک از طریق آزمونهای میدانی، کاربردِ روش‌های آزمایشگاهی روی نمونههای کوچک خاک (کمتر از 100 گرم)، افزون بر ساده‌بودن، نیازمند هزینه و وقت کمتری است. نتایجِ پژوهشهای مختلف در این زمینه بیانگر آن است که از بین روش‌های مختلف آزمایشگاهی، مبنی بر استفاده از خصوصیات خاک، آزمونهای مربوط به ساختمان خاک و پایداری خاکدانه‌ها مؤثرتر است و به آن‌ها بیشتر توجه شده است. در این تحقیق، با تکیه بر مشاهدات و تغییرات ماکروسکوپی در مقیاس واحدهای همگن، در بخشی از خاکهای حوضة آبخیز طالقان، به وسعت 3260 هکتار، 84 نقطه به عنوان نقاط نمونهبرداری خاک انتخاب شد. به منظور تمایز بین مکانیسمهای شکستگی خاکدانه‌ها و ارزیابی رفتار ساختمانی خاکها در شرایط مختلف محیطی، پایداری خاکدانه‌ها با لحاظکردن سه تیمار خیسشدن سریع خاکدانه‌ها، خیسشدن آهستة خاکدانه‌ها و شکستگی ناشی از تکاندادن خاک پس از خیسکردن اولیه و با استفاده از روش لیبیسونایس اندازه‌گیری شد. اثر اَشکال مختلف فرسایش آبی بر پایداری خاکدانه‌ها نیز با استفاده از شاخص پایداری مرطوب خاکدانه‌ها بررسی شد. نتایج نشان داد مکانیسمهای مختلف شکستگی خاکدانه‌ها اثر معنی‌داری در میزان شکستگی خاکدانه‌ها دارد. مکانیسم ناپایداری خاکهای طالقان فرایند واریختگی است که در اثر فشار هوای محبوسشده در هنگام خیسشدن سریع خاکدانه‌ها ایجاد می‌شود و این شرایط هنگام وقوع بارانهای شدید روی خاک خشک رخ میدهد. همچنین، نتایج نشان داد اختلاف معنی‌داری بین پایداری مرطوب خاکدانه‌ها در اَشکال مختلف فرسایش آبی وجود ندارد.
ریحانه مسعودی؛ غلامرضا زهتابیان؛ حسن احمدی؛ شهرام خلیقی سیگارودی
چکیده
بیابان‌زایی مشکل بسیاری از کشورهاست؛ تا کنون به منظور جلوگیری و مقابله با این پدیده اقدامات و کوشش‌‌هایی انجام گرفته است. یکی از مهم‌ترین اقدامات صورت‌گرفته در این زمینه کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی سازمان ملل است. در این پژوهش، با استفاده از مدل IMDPA و با نرم‌افزار GIS، به ارزیابی بیابان‌زایی در دشت کاشان پرداخته شد. دو معیار ...
بیشتر
بیابان‌زایی مشکل بسیاری از کشورهاست؛ تا کنون به منظور جلوگیری و مقابله با این پدیده اقدامات و کوشش‌‌هایی انجام گرفته است. یکی از مهم‌ترین اقدامات صورت‌گرفته در این زمینه کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی سازمان ملل است. در این پژوهش، با استفاده از مدل IMDPA و با نرم‌افزار GIS، به ارزیابی بیابان‌زایی در دشت کاشان پرداخته شد. دو معیار آب و اقلیم انتخاب شد و برای هر یک، با توجه به شرایط منطقه، شاخص‌‌هایی انتخاب شد. با تعیین میانگین هندسی شاخص‌ها و سپس معیارها، شدت بیابان‌زایی کل محاسبه شد و ارزش کمّی در پنج کلاس‌‌‌ـ غیرقابل ملاحظه، کم، متوسط، شدید و بسیار شدید‌ـ تقسیم شد و با استفاده از GIS نقشة شدت بیابان‌زایی منطقه در دوره‌‌های مطالعاتی رسم شد. بر طبق نتایج به‌دست‌آمده از ارزش عددی معیارها و شاخص‌‌های مورد مطالعه، سه شاخصِ افت آب زیرزمینی، هدایت الکتریکی آب و شاخص خشکی ترانسو به‌ترتیب با ارزش عددی 82/3، 04/3 و 01/3 بیشترین تأثیر را دارا بودند. آستانه‌‌های هشدار برای افت آب زیرزمینی بیش از 50 سانتی‌متر در سال، شاخص هدایت الکتریکی 2250 ـ 5000 و شاخص خشکی ترانسو 05/0 ـ 2/0 تعیین شد. همچنین، کل منطقه با ارزش عددی DS=2/4 در کلاس متوسط شدت بیابان‌زایی قرار گرفت. با توجه به آستانه‌‌های به‌دست‌آمده بر اساس روش پایش، مناطق حساس شناسایی شد و تجهیزات لازم برای نصب در این نواحی به منظور رصد آستانه‌ها پیشنهاد شد تا در صورت عبور از حد آستانه هشدار لازم صادر شود.
محمد جعفری؛ علی طویلی؛ یحیی اسماعیل‌پور؛ حسین آذرنیوند؛ محمد زارع چاهوکی؛ حمید رضا اصغری
چکیده
در این پژوهش تأثیر و هزینة کاربرد دو نوع هیدروژل به نامهای تجاری آکوازورب و هربوزورب بر افزایش استقرار نهالها در دو نوع خاک با شوری 5/4 و 8 دسیزیمنس/ متر) مطالعه شد. فراجاذبها در دو سطح 5/0 و 1 درصد وزنی در هنگام کاشت نهالها به صورت هیدراته با خاک مخلوط شد. کاشت نهالها در عرصة طبیعی با استانداردهای دستورالعمل فنی کاشت نهال ...
بیشتر
در این پژوهش تأثیر و هزینة کاربرد دو نوع هیدروژل به نامهای تجاری آکوازورب و هربوزورب بر افزایش استقرار نهالها در دو نوع خاک با شوری 5/4 و 8 دسیزیمنس/ متر) مطالعه شد. فراجاذبها در دو سطح 5/0 و 1 درصد وزنی در هنگام کاشت نهالها به صورت هیدراته با خاک مخلوط شد. کاشت نهالها در عرصة طبیعی با استانداردهای دستورالعمل فنی کاشت نهال منابع طبیعی انجام گرفت. در پایان نتایج نشان داد میزان استقرار نهالها در تیمار شاهد حدود 40 درصد است و درصد استقرار نهالها در بستر غنیشده با هیدروژل به طور معنیدار و تا حد مطلوب (۸۰ درصد) افزایش یافته است. شوری خاک تفاوت معنی‌داری در استقرار نهالها ایجاد نکرد. با مقایسة نتایج با طرحی اجراشده در زمان و شرایط مشابه، مقدار افزایش هزینه و صرفهجویی در مصرف آب تعیین شد. مقایسة مذکور نشان داد مصرف آب در هر دور 30 درصد و تعداد دورة آبیاری 33 تا 50 درصد کاهش یافته است. میزان افزایش هزینه نسبت به طرح شاخص از 2- تا 29 درصد به‌ترتیب برای هربوزورب با سطح 5/0 درصد و آکوازورب با سطح 1 درصد اندازه‌گیری شد. با توجه به این نتایج کاربرد فراجاذب هربوزورب با سطح 5/0 درصد و آکوازورب 5/0 با حدود 5/2 درصد افزایش استقرار به ازای هر یک درصد افزایش هزینه بهترین تیمار بودند. کاربرد فراجاذب به میزان 1 درصد در مقدار استقرار نسبت به تیمار 5/0 درصد افزایش معنی‌داری نداشت، بنابراین، موجب اتلاف منابع می‌شود و در این شرایط پیشنهاد نمیشود.
محمد رضا اختصاصی؛ فاطمه سادات حضیرئی
چکیده
یکی از روش‌های معمول برای کنترل حرکت ماسههای روان مالچ‌پاشی بر سطح آنهاست. تا کنون در ایران از مالچهای نفتی برای تثبیت تپه‌های ماسه‌ای استفاده میشده است. تخریب محیط زیست به وسیلة مالچهای نفتی و همچنین هزینههای زیاد استفاده از آن‌ها باعث شده است که مراکز پژوهشی کشور در تحقیق بر روی تغییرِ نوع و شیوه‌های مالچ‌پاشی ...
بیشتر
یکی از روش‌های معمول برای کنترل حرکت ماسههای روان مالچ‌پاشی بر سطح آنهاست. تا کنون در ایران از مالچهای نفتی برای تثبیت تپه‌های ماسه‌ای استفاده میشده است. تخریب محیط زیست به وسیلة مالچهای نفتی و همچنین هزینههای زیاد استفاده از آن‌ها باعث شده است که مراکز پژوهشی کشور در تحقیق بر روی تغییرِ نوع و شیوه‌های مالچ‌پاشی فعال شوند. در این تحقیق، برای نخستین بار در کشور ایران، از نسبتهای مختلف سیمان و آهک و ماسة بادی به عنوان مالچ طبیعی استفاده شد. بدین منظور، از تپه‌های ماسه‌ای دشت یزد- اردکان به عنوان بستر و ترکیب‌های مختلف سیمان پرتلند، ماسة بادی و آهک به عنوان تیمارهای مالچ سیمانی استفاده شد. به هر تیمار یک لیتر آب اضافه شد. سپس، بر روی پلاتهایی به ابعاد 100 × 30 و 30 سانتی‌متر عمق ماسة بادی پاشیده شد. این تحقیق در قالب طرح آماری کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. سایر عوامل فیزیکی، مانند ضخامت، مقاومت فشاری سلههای ایجادشده و میزان فرسایشپذیری از سطح تیمارها، اندازه‌گیری شد. دادهها با نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد، با افزایش مقدار سیمان، مقاومت سلههای ایجادشده در سطح خاک افزایش می‌یابد. از آنجا که تیمار ترکیبی 400 گرم سیمان و 10 گرم آهک و 800 گرم ماسه پاسخ‌گوی حداقل شرایط فیزیکی لازم برای تثبیت ماسههای روان بود، این تیمار مناسبترین تیمار انتخاب شد. هزینههای اجرایی مالچ جدید نیز حدود 30 درصد هزینههای مالچ نفتی برآورد می‌شود.
کاظم نصرتی؛ فروزان احمدی؛ علی اکبر نظری سامانی؛ محمد رضا ثروتی
چکیده
پدیدة فرسایش خاک از مخربترین پدیدههایی است که موجب خسارتهای فراوان در بسیاری از مناطق می‌شود. از طرفی، کارایی هرچه بیشتر پروژههای حفاظتِ خاک مستلزم آگاه‌بودن از اطلاعاتِ تغییرات زمانی و مکانی رسوبات تولیدی در یک آبخیز است. با توجه به اینکه بخش اعظم رسوب‌های خروجی از یک حوضه طی وقایع زمانی سیلابی انجام می‌شود، تمرکز بر ...
بیشتر
پدیدة فرسایش خاک از مخربترین پدیدههایی است که موجب خسارتهای فراوان در بسیاری از مناطق می‌شود. از طرفی، کارایی هرچه بیشتر پروژههای حفاظتِ خاک مستلزم آگاه‌بودن از اطلاعاتِ تغییرات زمانی و مکانی رسوبات تولیدی در یک آبخیز است. با توجه به اینکه بخش اعظم رسوب‌های خروجی از یک حوضه طی وقایع زمانی سیلابی انجام می‌شود، تمرکز بر منشأیابی رسوبات حمل‌شده به هنگامِ سیلاب، اعم از بار معلق یا کف، در طراحی نوع عملیات حفاظت خاک بسیار مؤثر است. در این بررسی با تفکیک منابع رسوب در قالب کاربری‌های مختلف اراضی و واحدهای سنگ‌شناسی و با بهره‌گیری از روش منشأیابی رسوب سهم هر یک از منابع رسوب در تولید رسوب حوضة آبخیز طالقانی تعیین شد. بدین منظور، در این مطالعه، 39 نمونه خاک از منابع مختلف در سطح حوضه و 19 نمونه از رسوب تولیدی حوضه (شامل 11 نمونه از رسوبات کف بستر و 8 نمونه از رواناب خروجی حوضه) برداشت شد. یازده عنصر (Fe، Mn، Mg، Zn، Cu، K، Na، P، N، C و Ca) ردیابهای اولیه در نظر گرفته شد. پس از اندازه‌گیری غلظت ردیابها، با استفاده از آنالیز آماری و تجزیة تابع تشخیص، ردیابهایِ Zn، C، Mg وCa به عنوان ترکیب بهینه برای منشأیابی و تفکیک کاربری‌های اراضی انتخاب شدند؛ در حالی که هیچ ردیابی برای تفکیک واحدهای سنگ‌شناسی از یکدیگر شناسایی نشد. ناتوانی در تفکیک واحدهای سنگ‌شناسی از یک سو به دلیل فقدانِ تنوع (سه سازند) و از سوی دیگر آهکی‌بودن سازند تله‌زنگ و تأثیر بیشتر آن در تولید بار محلول است. نتایج مطالعه نشان داد با استفاده از مدلهای چندمتغیرة ترکیبی، سهم منابع مختلف در تولید رسوب به دست آمد: کشاورزی، مرتع و جنگل به‌ترتیب برابر با 4/53، 4/30 و 2/16 درصد. همچنین، ردیابهای واردشده در مدل ترکیبی مبیّن تأثیر مدیریت کاربری و تفاوت بارز کاربری‌های مختلف در تغییر ترکیب شیمیایی خاک است.
سعیده حیدری؛ علی اکبر مهرابی؛ محسن محسنی ساروی؛ سکینه ساعدی اوجقاز
چکیده
سیستمهای انسانی و طبیعی دینامیک پیچیدهای دارند. تغییراتِ سیستمهای انسانی در سیستم طبیعی بازخوردی بر جای میگذارد. در تغییرات کاربری اراضی نهتنها عوامل محیطی، مانند شرایط جغرافیایی، اثرگذار است، بلکه فاکتورهای انسانی، مانند تغییرات جمعیتی، نیز اثرگذار است، زیرا تغییرات کاربری اراضی تلفیقی از مسائل فیزیکی و اجتماعی- ...
بیشتر
سیستمهای انسانی و طبیعی دینامیک پیچیدهای دارند. تغییراتِ سیستمهای انسانی در سیستم طبیعی بازخوردی بر جای میگذارد. در تغییرات کاربری اراضی نهتنها عوامل محیطی، مانند شرایط جغرافیایی، اثرگذار است، بلکه فاکتورهای انسانی، مانند تغییرات جمعیتی، نیز اثرگذار است، زیرا تغییرات کاربری اراضی تلفیقی از مسائل فیزیکی و اجتماعی- اقتصادی است. مهاجرت بهشدت بر فعالیتهای اقتصادی تأثیر میگذارد و ممکن است آغازگر تغییرات کاربری اراضی باشد. برای تحلیل و بررسی آثار احداث سد طالقان بر تحولات جمعیتی در سیستم انسانی و همچنین تحلیل تغییرات کاربری اراضی در سیستم طبیعی تحقیق حاضر انجام شده است. در این پژوهش، نخست نقشة تغییرات کاربری اراضی تهیه شد. سپس، با محاسبة نرخ تغییرات کاربری اراضی و همچنین نرخ رشد جمعیت به تحلیل نتایج پرداخته شد. به طور کلی، پیش از احداث سد طالقان، منطقة طالقان با کاهش جمعیت همراه بود و، در پی این کاهش جمعیت، میزان اراضی مرتعی نیز در حال کاهش بود، اما، پس از احداث سد طالقان، زمین در این منطقه ارزش یافته و بر جمعیت فصلی افزوده شده است.
شهربانو عباسی جندانی؛ علی فتح‌زاده
چکیده
برف یکی از مؤلفههای اصلی چرخة آب در بسیاری از حوضه‌های کوهستانی دنیاست. با توجه به اینکه جمعآوری دادههای دقیق در این مورد نیازمند صرف وقت و هزینة بسیاری است و گاهی سخت و غیرممکن به نظر میرسد، استفاده از روش‌های زمین‌آماری، به منزلة تکنیکی برای تبدیل دادههای نقطه‌ای به منطقه‌ای، میتواند راهگشا باشد. در این تحقیق، ...
بیشتر
برف یکی از مؤلفههای اصلی چرخة آب در بسیاری از حوضه‌های کوهستانی دنیاست. با توجه به اینکه جمعآوری دادههای دقیق در این مورد نیازمند صرف وقت و هزینة بسیاری است و گاهی سخت و غیرممکن به نظر میرسد، استفاده از روش‌های زمین‌آماری، به منزلة تکنیکی برای تبدیل دادههای نقطه‌ای به منطقه‌ای، میتواند راهگشا باشد. در این تحقیق، با استفاده از دادههای چهارده ایستگاه برفسنجی غرب استان اصفهان، پهنه‌بندی آب معادل برف در دورة آماری 1368 ـ 1389 با استفاده از چهار روش زمین‌آماری و قطعی کریجینگ، کوکریجینگ، تابع شعاع‌محور و عکس فاصلة وزنی در محیط نرم‌افزاری ArcGIS 9.3 انجام شد. بدین منظور، نخست آزمون نرمال‌بودن کولموگراف- اسمیرنوف برای دادهها اجرا و سپس واریوگرام دادهها به منظور تعیین همگنی، ایستایی و روند دادهها ترسیم شد. پس از تشخیص تناسب دادهها و آماده‌سازی آن‌ها در محیط 9.3 ArcGIS، برای هر سال با مقایسة چهار روش ذکرشده و بر اساس کمترین میزان RMSE، بهترین روش درون‌یابی برای پهنه‌بندی انتخاب و نقشههای پهنه‌بندی ترسیم شد. نتایج نشان میدهد که در بیشتر سالهای این دورة آماری در منطقة مورد نظر روش تابع شعاع‌محور نتایج بهتری ارائه میدهد. علاوه بر این، نتایج نشان میدهد که میزان آب معادل برف از سمت جنوب و غرب حوزه به سمت شمال و شرق کاهش می‌یابد.
حشمت اله آقارضی؛ مهدی مردیان؛ علی اکبر داوودی راد؛ داوود نیک کامی
چکیده
بهینهسازی کاربری اراضی، با استفاده از مدل برنامهریزی خطی، یکی از روش‌های مدیریتی برای رسیدن به پایداری تولید و کاهش فرسایش خاک است. در این میان، تحلیل حساسیت مدل میتواند، با بررسی تأثیرپذیری نتایج از تغییرات پارامترهای ورودی، عدم قطعیت در تصمیم‌گیری برنامههای مدیریتی را کاهش دهد. بر این اساس، در تحقیق حاضر، با استفاده ...
بیشتر
بهینهسازی کاربری اراضی، با استفاده از مدل برنامهریزی خطی، یکی از روش‌های مدیریتی برای رسیدن به پایداری تولید و کاهش فرسایش خاک است. در این میان، تحلیل حساسیت مدل میتواند، با بررسی تأثیرپذیری نتایج از تغییرات پارامترهای ورودی، عدم قطعیت در تصمیم‌گیری برنامههای مدیریتی را کاهش دهد. بر این اساس، در تحقیق حاضر، با استفاده از مدل برنامهریزی خطی و به کمک نرم‌افزار Lingo، بهینهسازی کاربری اراضی در حوضة آبخیز آدینه‌مسجد در استان مرکزی انجام شد. سپس، در دامنة مجاز تغییرات 50- تا 50+ درصدی سطح کاربری‌های اراضی، با توجه به ضرایب بیشینهساز سود و کمینهساز فرسایش، به تحلیل حساسیت مدل پرداخته شد. طبق نتایج، مقادیر توابع هدف فقط نسبت به حداکثر سطح اراضی دیم، آن هم به مقدار خیلی کم، حساسیت نشان میدهند؛ به طوری که، با کاهش 10 درصدی حداکثر سطح اراضی دیم، میزان درآمد در وضعیت فعلی 5/3 درصد، در وضعیت اعمال مدیریت 2/4 درصد و در وضعیت استاندارد 6/2 درصد کاهش می‌یابد. از طرفی، مقدار فرسایش در وضعیت فعلی 18/0 درصد و در وضعیت اعمال مدیریت 19/0 درصد کاهش می‌یابد. اما، در وضعیت استاندارد 34/0 درصد افزایش می‌یابد. همچنین، نتایج نشان داد تغییرپذیری سود از تغییرات سطح اراضی دیم متأثر است؛ در حالی که تغییرپذیری فرسایش از تغییرات سطح کاربری مرتع تأثیر میپذیرد.
آرش ملکیان؛ مهسا میردشتوان
چکیده
امروزه، با توجه به افزایش بهرهبرداری از منابع آب زیرزمینی، لزوم توجه به استفادة بهینه از این منابع بیش از پیش ضروری به نظر میرسد. از روش‌های زمین‌آمار می‌توان برای ارزیابی و پایش کیفیت منابع آب زیرزمینی بهره برد. منطقة مورد مطالعه در تحقیق حاضر آبخوان دشت هشتگرد است. در این تحقیق نخست، با استفاده از دادههای کیفی برداشت‌شده ...
بیشتر
امروزه، با توجه به افزایش بهرهبرداری از منابع آب زیرزمینی، لزوم توجه به استفادة بهینه از این منابع بیش از پیش ضروری به نظر میرسد. از روش‌های زمین‌آمار می‌توان برای ارزیابی و پایش کیفیت منابع آب زیرزمینی بهره برد. منطقة مورد مطالعه در تحقیق حاضر آبخوان دشت هشتگرد است. در این تحقیق نخست، با استفاده از دادههای کیفی برداشت‌شده از 41 حلقه چاه پیزومتری منطقه، مقادیر پارامترهای کیفی گوناگون در هر چاه بررسی شد. سپس، به کمک روش‌های زمین‌آماری کریجینگ، کوکریجینگ و IDW بهترین مدل برای پهنه‌بندی کیفی آبخوان انتخاب شد. نتایج نشان داد برای بیشتر شاخص‌‌های کیفی آب زیرزمینی بر اساس ارزیابی متقابل و RMSE، کوکریجینگ بهتر از سایر روشها شاخص‌‌های کیفی را شبیهسازی می‌کند. سپس، از میان پارامترهای کیفی دو پارامتر SAR و EC برای تعیین کیفیت آب آبیاری به روش ویلکوکس انتخاب شد و نقشههای پهنه‌بندی بر اساس این دو پارامتر با استفاده از امکانات زمین‌آماری نرم‌افزار ArcGIS نسخة 10 تهیه شد. نتایج تعیین کیفیت آب آبیاری در آبخوان نشان داد که 99 درصد سطح آبخوان بر اساس روش طبقهبندی ویلکوکس برای تعیین کیفیت آب آبیاری در ردة خوب (C2S1) و 1 درصد از سطح آبخوان در ردة متوسط (C3S1) قرار می‌گیرد. از نتایج پژوهش حاضر می‌توان در مدیریت آبخوان منطقه و همچنین مدیریت آبیاری در کشاورزی منطقه استفاده کرد.
جمال مصفایی؛ داود اخضری؛ سعید رشوند؛ جواد عطایی
چکیده
تعیین دبی اوج سیل برای دوره‌‌های برگشت مختلف یکی از پارامترهایِ مهمِ طراحیِ سازههای کنترل سیل است. مشکل عمدة برنامهریزان در مقابله با سیل فقدان داده یا بی‌کفایتی دادههای موجود است. تعمیم نتایج از مناطق دارای آمار به مناطق فاقد آمار یکی از مطمئنترین راهکارهاست. هدف اصلی این تحقیق نیز تحلیل منطقه‌ای فراوانی سیلاب در استان ...
بیشتر
تعیین دبی اوج سیل برای دوره‌‌های برگشت مختلف یکی از پارامترهایِ مهمِ طراحیِ سازههای کنترل سیل است. مشکل عمدة برنامهریزان در مقابله با سیل فقدان داده یا بی‌کفایتی دادههای موجود است. تعمیم نتایج از مناطق دارای آمار به مناطق فاقد آمار یکی از مطمئنترین راهکارهاست. هدف اصلی این تحقیق نیز تحلیل منطقه‌ای فراوانی سیلاب در استان قزوین با استفاده از روش رگرسیون چند‌متغیره است. از 23 ایستگاه هیدرومتری هشت ایستگاه، به دلیل آمار کوتاهمدت و وجود سد مخزنی در بالادست، حذف شد. تحلیل عاملی مشخص کرد که پنج عامل‌ـ محیط حوضه، قطر دایرة معادل، زمان تمرکز، طول آبراهة اصلی و مساحت حوضه‌ـ مهم‌ترین عوامل مؤثر در پیک سیلاب‌اند. پانزده ایستگاه باقی‌مانده، با به‌کارگیری تحلیل خوشهای، به دو منطقة همگن تقسیم و همگنی این نواحی با استفاده از آزمونهای همگنی گشتاورهای خطی تأیید شد. بر اساس معیار نکویی برازش (Zdist) گشتاورهای خطی، توزیع نرمال تعمیمیافته با آماره‌ای معادل 29/0 بهترین توزیع برای کل منطقه بود. اما، برای نواحی همگن 1 و 2 به‌ترتیب توزیعهای لجستیک تعمیمیافته و پارهتوی تعمیمیافته، با آماره‌هایی برابر با 09/0 و 56/1، دارای بهترین برازش بودند. پس از محاسبة مقادیر پارامترهای توزیعهای منتخب، مقادیر دبی با دورة بازگشتهای مختلف برای همة ایستگاهها برآورد شد. سپس، در هر منطقة همگن و برای هر دورة بازگشت، روابط رگرسیونی بین دبی حداکثر سیل و عوامل مؤثر بر دبی اوج سیلاب تهیه شد؛ با این روابط، می‌توان دبی اوج سیل با دورة بازگشتهای مختلف را در حوضه‌های فاقد آمار برآورد کرد.
محمد جنگجو؛ فریبا نوع دوست؛ فهیمه رفیعی
چکیده
این تحقیق به منظور مقایسة صفات و گروههای عملکردی گیاهی در مرتع شخم و رهاشده (پس از 28 سال) و مرتع قرق در منطقة بهارکیش قوچان در استان خراسان رضوی انجام شد. در دو سایت شخم‌خورده و شاهد چهل واحد نمونهبرداری یک متر مربعی به روش سیستماتیک تصادفی مستقر شد. در هر پلات فهرست گونههای گیاهی، فراوانی، پوشش تاجی و بیست صفت رویشی، فنولوژیکی ...
بیشتر
این تحقیق به منظور مقایسة صفات و گروههای عملکردی گیاهی در مرتع شخم و رهاشده (پس از 28 سال) و مرتع قرق در منطقة بهارکیش قوچان در استان خراسان رضوی انجام شد. در دو سایت شخم‌خورده و شاهد چهل واحد نمونهبرداری یک متر مربعی به روش سیستماتیک تصادفی مستقر شد. در هر پلات فهرست گونههای گیاهی، فراوانی، پوشش تاجی و بیست صفت رویشی، فنولوژیکی و تولیدمثلی اندازه‌گیری و ثبت شد. بر اساس آنالیز همبستگی پیرسون، با استفاده از نرم‌افزار R، نُه صفت‌ـ شکل زیستی، تاج گیاه، روش تولیدمثل، ساختار ذخیرهای، نوع ریشه، دورة رویشی برگ، شکل رویشی، دورة زندگی و روش تکثیر‌ـ صفات عملکردی انتخاب شدند. طبقهبندی و رستهبندی دادهها در ماتریس نُه صفت در 112 گونه، با استفاده از نرمافزارهایCANOCO و TWINSPANS، به تفکیک پنج گروه عملکردی منجر شد. درصد پوشش کل دو گروه عملکردی در اراضی شخم‌خورده به طور معنی‌داری (70 درصد) کاهش یافت، ولی درصد پوشش سه گروه عملکردی به طور نسبی (10 ـ 20 درصد) افزایش یافت. بر اساس نتایج این تحقیق، گیاهان یک‌ساله با صفات و شکل زیستی تروفیت، ژئوفیت، ریزومدار در مقابل تخریب شخم مقاوم‌اند، ولی گیاهان چندساله (فانروفیت، کامفیت، همیکریپتوفیت) و گیاهانی که سیستم ریشهای راست و تاج پوشش گسترده دارند در مقابل تخریب ناشی از شخم حساس‌اند.
خالد حاجی ملکی؛ سیدروح‌اله موسوی؛ منوچهر گرجی؛ فریدون سرمدیان
چکیده
امروزه، توجه به اهمیت حفاظت از منابع خاک در کشاورزی و منابع طبیعی با هدف جلوگیری از تخریب و انحطاط آن ضروری به نظر میرسد. تخریب خاک و اراضی، به منزلة عاملی مستقیم، در تهدید محیط زیست جهانی، رفاه انسان و جامعه مشهود است. این تحقیق به منظور تهیة نقشة تخریب خاک در شرق استان قزوین انجام شد. نقشة خاک منطقه، با استفاده از روش ژئوپدولوژی، ...
بیشتر
امروزه، توجه به اهمیت حفاظت از منابع خاک در کشاورزی و منابع طبیعی با هدف جلوگیری از تخریب و انحطاط آن ضروری به نظر میرسد. تخریب خاک و اراضی، به منزلة عاملی مستقیم، در تهدید محیط زیست جهانی، رفاه انسان و جامعه مشهود است. این تحقیق به منظور تهیة نقشة تخریب خاک در شرق استان قزوین انجام شد. نقشة خاک منطقه، با استفاده از روش ژئوپدولوژی، از تلفیق لایههای اطلاعاتی لیتولوژیک، ژئومورفیک و پدوژنیک در محیط سامانة اطلاعات جغرافیایی تهیه شد. اطلاعات به‌دست‌آمده از نقشة خاک همراه مطالعات میدانی به عنوان ورودی در مدل گلاسود به کار برده شد و سرانجام نقشة تخریب خاک منطقه تهیه شد. در این تحقیق واحدهای نقشة خاک مبنای بررسی وضعیت تخریب در منطقه قرار گرفت. نتایج نشان داد کمتر از 25 درصد از اراضی مطالعه‌شده دارای درجة کم‌تخریب‌اند و در شرایط فعلی به مدیریت خاصی نیاز ندارند، ولی در سایر بخشهای منطقه تخریب خاک با درجات مختلف مشاهده شد. تخریب خواص شیمیایی خاک‌ـ شامل کاهش مواد آلی، هدررفت مواد غذایی و شوری خاکهاـ از مهم‌ترین جنبههای تأثیرگذار در روند تخریب خاکهای منطقه است. از مجموع 16630 هکتار اراضی مطالعه‌شده حدود 4028 هکتار از اراضی در کلاس تخریب کم، 5987 هکتار در کلاس تخریب متوسط، 5128 هکتار در کلاس تخریب زیاد و 866 هکتار در کلاس تخریب بسیار زیاد خاک قرار دارند. بنابراین، با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، اقدامات مدیریتی برای جلوگیری از گسترش این فرایند در منطقه پیشنهاد می‌شود.
غلام عباس قنبریان؛ زهرا یزدان پناه
چکیده
در این پژوهش، بوم‌شناسی فردی گیاه بوتهای و انحصاری ایران با نام ریش‌پهن Platychaete aucheri Boiss. در بخشهای جنوبی استان فارس، که متعلق به ناحیة رویشی خلیج- عمانی است، مطالعه شد. اطلاعات اقلیمی، پستی و بلندی، خاک‌شناسی و ویژگی‌های تیپ گیاهی (تراکم به روش نزدیک‌ترین همسایه، تاج پوشش به روش ترانسکت نقطه‌ای) و فنولوژی گونه بررسی شد. همچنین، ...
بیشتر
در این پژوهش، بوم‌شناسی فردی گیاه بوتهای و انحصاری ایران با نام ریش‌پهن Platychaete aucheri Boiss. در بخشهای جنوبی استان فارس، که متعلق به ناحیة رویشی خلیج- عمانی است، مطالعه شد. اطلاعات اقلیمی، پستی و بلندی، خاک‌شناسی و ویژگی‌های تیپ گیاهی (تراکم به روش نزدیک‌ترین همسایه، تاج پوشش به روش ترانسکت نقطه‌ای) و فنولوژی گونه بررسی شد. همچنین، کیفیت علوفه در سه مرحلة مهم رشد گیاه‌ـ شامل رویشی، گل‌دهی و بذردهی‌ـ در آزمایشگاه تعیین شد. نتایج نشان داد گیاه P.auchri قادر به رویش در شرایط بارندگی اندک (بیشینة 285 میلیمتر) و دمای زیاد (بیشینة 6/49 درجة سانتی‌گراد) است؛ البته، اندکی در مقابل سرما و یخبندان تحمل دارد. این گیاه محدودة ارتفاعی از 543 تا 1120 متر از سطح دریا، جهات دامنه رو به جنوب و جنوب شرقی و شیبهای 7 تا 80 درصد را ترجیح میدهد. متوسط تاج پوشش این گونه از 8/15 تا 29 درصد متغیر است. خاک رویشگاههای مورد بررسی دارای بافت شنی- لومی و غیر شور و از نظر مواد آلی و عناصر غذایی فقیر است. با افزایش سن گیاه، میزان پروتئین موجود در اندام هوایی روندِ کاهشی را نشان میدهد و در بهترین حالت (53/4 درصد پروتئین در مرحلة گل‌دهی) نیز پروتئین موردِ نیازِ دام را برآورده نمیسازد. این گیاه، به دلیل دارابودن اسانس، سیستم ریشهای عمیق، اندامهای هوایی چوبی و کرک در سطح برگ و ساقه، به‌خوبی فشار چرای دام را تحمل می‌کند. به طور کلی، گیاه ریش‌پهن، به دلیل سازگاری با محیط گرم و خشک جنوب فارس (در محدودة مراتع شهرستانهای لار، لامرد، جهرم و داراب)، شکل رویشی بوتهای مقاوم به چرای دام، جذابیت در پرورش زنبور عسل، کاربردهای دارویی در طب سنتی و دارابودنِ نقشی باارزش در کنترل فرسایش آبی و بادی، گونهای چندمنظوره است و در طرحهای مقابله با بیابان‌زایی و احیای مراتع قشلاقی نواحی جنوب کشور می‌توان از آن استفاده کرد. آگاهی از روش‌های بهینة تکثیر و استقرار این گونة انحصاریِ ایران نیازمند پژوهشهای تکمیلی است.
مریم آذرخشی؛ محمد مهدوی؛ حسن احمدی؛ حسین ارزانی؛ جلیل فرزادمهر
چکیده
مراتع از لحاظ ترکیب پوشش گیاهی، وضعیت، گرایش، تولید و ظرفیت چرایی هرساله دستخوش تغییراتی می‌شوند. این تغییرات اغلب تحت تأثیر دو عامل است: نوسانات اقلیمی و تصمیمات مدیریتی. در این تحقیق نقش پراکنش زمانی بارش بر تولید مراتع سه استان ایلام، قم و مرکزی ارزیابی شد. با بررسی نقشههای پوشش گیاهی، 10 تیپ در ایلام، 8 تیپ در قم و 10 تیپ در مرکزی ...
بیشتر
مراتع از لحاظ ترکیب پوشش گیاهی، وضعیت، گرایش، تولید و ظرفیت چرایی هرساله دستخوش تغییراتی می‌شوند. این تغییرات اغلب تحت تأثیر دو عامل است: نوسانات اقلیمی و تصمیمات مدیریتی. در این تحقیق نقش پراکنش زمانی بارش بر تولید مراتع سه استان ایلام، قم و مرکزی ارزیابی شد. با بررسی نقشههای پوشش گیاهی، 10 تیپ در ایلام، 8 تیپ در قم و 10 تیپ در مرکزی انتخاب شد. در مناطق کلید رویشگاه‌ها هرساله فاکتورهای مربوط به پوشش و خاک از قبیل پوشش تاجی، تراکم، تولید، زادآوری و پوشش سطح خاک در زمان آمادگی مرتع در طول چهار ترانسکت 400 متری در 60 پلات اندازه‌گیری شد. تولید گونههای قابل چرای دام از روش قطع و توزین اندازه‌گیری شد. برای تعیین رابطة بارش و تولید از روابط رگرسیون و ضریب همبستگی استفاده شد. برای تعیین نقش زمان وقوع بارش در میزان تولید، رابطة بارش با تولید سالانة هر سایت در هفت پایة زمانی‌ـ شامل سال، بارش اسفند تا تیرماه، بارش بهمن تا تیرماه، بارش اسفند تا خرداد، بارش اسفند تا اردیبهشت، بارش اسفند و فروردین و بارش اسفند‌ـ محاسبه شد. نتایج این بررسی نشان داد که در سایت‌های مورد مطالعه فقط در 4 درصد موارد تولید کل با بارش سالانه رابطه داشته است و در 96 درصد سایت‌ها تولید کل با بارش اسفندماه (شروع فصل رشد) و بارش فصل رشد ارتباط دارد. این نتیجه اهمیت بارش فصل رشد را در میزان تولید گیاهان عرصة مراتع نشان میدهد.
