محمد عباسی؛ محسن محسنی ساروی؛ میرمسعود خیرخواه؛ شهرام خلیقی سیگارودی؛ قباد رستمی زاده؛ مجید حسینی
دوره 63، شماره 3 ، آذر 1389، ، صفحه 375-385
چکیده
ارزیابی پروژه‌های آبخیزداری امروزه از بنیادی ترین مسائلی است که در کشورها به منظور برنامهریزی های آینده در زمینه طرح های اجرایی و مدیریت منابع طبیعی انجام می گیرد. با توجه به نبود تجهیزات لازم به منظور اندازه گیری و ثبت تغییرات ایجاد شده در وضعیت سیلاب، فرسایش و رسوب حوزه‌های آبخیز بهره‌گیری از مدل های توزیعی هیدرولوژیکی جهت همانند ...
بیشتر
ارزیابی پروژه‌های آبخیزداری امروزه از بنیادی ترین مسائلی است که در کشورها به منظور برنامهریزی های آینده در زمینه طرح های اجرایی و مدیریت منابع طبیعی انجام می گیرد. با توجه به نبود تجهیزات لازم به منظور اندازه گیری و ثبت تغییرات ایجاد شده در وضعیت سیلاب، فرسایش و رسوب حوزه‌های آبخیز بهره‌گیری از مدل های توزیعی هیدرولوژیکی جهت همانند سازی رفتار حوزه در پیش و پس از فعالیت‌های آبخیزداری ابزاری کار آمد در دستیابی به این هدف ها می باشد. بر این پایه تحقیق با هدف ارزیابی تاثیر فعالیت‌های آبخیزداری اجرا شده بر روی زمان تمرکز و شماره منحنی حوزه در حوزه آبخیز کن در استان تهران با استفاده از مدل هیدرولوژیک HEC-HMSانجام است. به این منظور مدل HEC-HMS، با دادههای مشاهده ای، واسنجی و اعتباریابی شد. سپس برای تعیین تاثیر سازه‌های اصلاحی، زمان تمرکز در شرایط پیش و پس از اجرای فعالیت‌ها محاسبه و نیز در بازدید های مکرر صحرایی میزان بهبود پوشش گیاهی و ارتقاء وضعیت هیدرولوژیک حوزه با بهره‌گیری از روش SCS محاسبه و با اعمال تغییرات ایجاد شده در ورودی‌های مدل اقدام به همانند سازی رفتار سیلاب برای رخدادهای موجود شد. در ادامه برای تعیین پاسخ حوزه در برابر رگبارهای طرح با اعمال تغییرات ایجاد شده در ورودی‌های مدل اقدام به همانند سازی رفتار سیلاب برای بارش های با دوره بازگشت های 2، 5 ، 10، 25، 50 و 100 ساله در پیش و پس از فعالیت‌های آبخیزداری شد. نتایج نشان داد که فعالیت‌های مکانیکی در افزایش زمان تمرکز حوزه نقش ناچیزی داشته و فعالیت‌های زیستی باعث کاهش شماره منحنی بطور میانگین به میزان 1/3 در حوزه شده است، بررسی های صورت گرفته نشان داد که این تاثیرات باعث کاهش دبی اوج و حجم سیلاب به ترتیب به میزان میانگین 21% و 11% در حوزه می شود.
مهشید سوری؛ مینا غایب؛ جواد معتمدی
چکیده
عملیات اصلاحی برای جلوگیری از تخریب مرتع زمانی کارآمد است که مناطق مستعد تخریب شناسایی و اقدامات اصلاحی در این مناطق متمرکز گردد. انجام پژوهش حاضر، برای شناسایی و شناخت وضعیت مناطق مستعد تخریب مراتع به کمک روشهای فرارتبهای به منظور مدیریت صحیح مراتع در حوزۀ آبخیز نوشان استان آذربایجان غربی انجام گرفت. برای اولویت بندی مراتع ...
بیشتر
عملیات اصلاحی برای جلوگیری از تخریب مرتع زمانی کارآمد است که مناطق مستعد تخریب شناسایی و اقدامات اصلاحی در این مناطق متمرکز گردد. انجام پژوهش حاضر، برای شناسایی و شناخت وضعیت مناطق مستعد تخریب مراتع به کمک روشهای فرارتبهای به منظور مدیریت صحیح مراتع در حوزۀ آبخیز نوشان استان آذربایجان غربی انجام گرفت. برای اولویت بندی مراتع مستعد تخریب از تکنیک تصمیمگیری چند معیارۀ فرارتبهای PROMETHEE II استفاده شد. در این تحقیق، برای تعیین مراتع مستعد تخریب از معیارهای متعددی شامل بارش، درصد شیب، فرسایش، رسوب، رواناب، دبی، تولید، وضعیت مرتع، تیپ گیاهی، گروههای هیدرولوژیکی خاک، واحدهای اراضی، اسیدیتۀ خاک، هدایت الکتریکی خاک، کربن آلی، بافت خاک، کاربری اراضی، تراکم جمعیت و وجود روستا استفاده گردید. وزندهی معیارها به کمک روش آنتروپی شانون انجام گرفت. بالاترین وزن معیار مربوط به معیار تراکم جمعیت با وزن 1624/0 و کمترین وزن مربوط به معیار اسیدیتۀ خاک با وزن 0002/0 است. سپس با توجه به وزن و مقدار هر معیار برای هر تیپ گیاهی، دادههای مربوط به تیپهای گیاهی با استفاده از تکنیک PROMETHEE II تحلیل شدند. کلاس تخریبپذیری مرتع بر اساس تکنیک PROMETHEEII و بر اساس روش خوشهبندی K-means در سه کلاس تخریب مرتع زیاد، متوسط و کم تعیین شد.
سید مسعود سلیمان پور؛ بهرام هدایتی؛ مجید صوفی؛ محمد جواد روستا؛ صمد شادفر
چکیده
یکی از روابط مهم در فرسایش خندقی، بررسی آستانههای ایجاد و گسترش این فرسایش است. این روابط کمک میکند تا بتوان با شناخت دقیق، راهکار مناسبی را پیشبینی نمود و از تخریب اراضی به نحو مطلوب جلوگیری به عمل آورد. طی دهۀ اخیر، ظهور دانشهای نوین در تعیین رابطۀ بین متغیرها موجب توسعۀ روشهای پیشبینی در علوم مختلف شده است و در نتیجه، ...
بیشتر
یکی از روابط مهم در فرسایش خندقی، بررسی آستانههای ایجاد و گسترش این فرسایش است. این روابط کمک میکند تا بتوان با شناخت دقیق، راهکار مناسبی را پیشبینی نمود و از تخریب اراضی به نحو مطلوب جلوگیری به عمل آورد. طی دهۀ اخیر، ظهور دانشهای نوین در تعیین رابطۀ بین متغیرها موجب توسعۀ روشهای پیشبینی در علوم مختلف شده است و در نتیجه، بررسی قابلیت استفاده از آنها در مباحث فرسایش و حفاظت خاک، ضروری است. همچنین با توجه به این که لازم است به منظور کنترل فرسایش خندقی، مکانیسم رشد و گسترش ابعاد خندقها، به ویژه رشد طولی آنها، به دقت بررسی و شناخته شود، به این منظور، پژوهش حاضر اقدام به تعیین آستانۀ مؤثرترین عوامل بر افزایش طول خندقها با استفاده از الگوریتمهای دادهکاوی K-Means و درخت تصمیم CART در حوزۀ آبخیز قاضیان واقع در شمال استان فارس نموده است. نتایج این پژوهش که شامل اندازهگیری متغیرهای مختلف خندقها در عملیات میدانی و آزمایشگاهی و استفاده از تکنیکهای دادهکاوی است نشان داد افزایش طول خندقها در این منطقه، تابع عوامل مساحت آبخیز گسترش، هدایت الکتریکی عصارۀ اشباع، شیب پیشانی، درصد پوشش گیاهی و نسبت جذبی سدیم میباشد. توصیه میشود در کاهش گسترش طولی خندقها و تولید رسوب، به کنترل فرسایش در پیشانی آنها توجه بیشتری شود. همچنین اصلاح خاکهای این منطقه به کمک اصلاحکنندهها و احیای پوشش گیاهی سازگار و افزایش مادۀ آلی خاک، در اولویت اقدامات مؤثر در کنترل گسترش طولی خندقها قرار گیرد.
راضیه صفی‌یاری؛ فریدون سرمدیان؛ احمد حیدری؛ شیرین یونسی
چکیده
ارزیابی فرسایش‌پذیری خاک امری ضروری است تا برای جلوگیری از تخریب آن در آینده‌ـ به دلیل استفادة بیش از حد از ظرفیت ذاتی خاک و مدیریتِ نامناسب‌ـ تدابیری اندیشیده شود. به همین منظور، در این مطالعه، تخریبپذیری اراضی آبیک به فرسایش آبی و بادی برای کاربری‌های زراعی و مرتع، با استفاده از مدل Raizal، از زیرمدل‌های میکرولیز، ...
بیشتر
ارزیابی فرسایش‌پذیری خاک امری ضروری است تا برای جلوگیری از تخریب آن در آینده‌ـ به دلیل استفادة بیش از حد از ظرفیت ذاتی خاک و مدیریتِ نامناسب‌ـ تدابیری اندیشیده شود. به همین منظور، در این مطالعه، تخریبپذیری اراضی آبیک به فرسایش آبی و بادی برای کاربری‌های زراعی و مرتع، با استفاده از مدل Raizal، از زیرمدل‌های میکرولیز، ارزیابی شد. اطلاعات مورفولوژیکی و تجزیة فیزیکی و شیمیایی از بررسی و مطالعة 32 پروفیل خاک اخذ گردید. اطلاعات زراعی- اقلیمی و مدیریتی، شامل درجة حرارت و بارندگی، از دادههای هواشناسی ایستگاه کلیماتولوژی باغ کوثر برای 17 سال اخیر جمعآوری شد. برای بررسی اثرِ تغییرات اقلیمی در ارزیابی اراضی این منطقه، برای سال 2080 میلادی (طی 70 سال آینده)، از منبع گزارش‌های سازمان تغییرات اقلیمی (IPCC) مختص غرب آسیا استفاده شد. تیپهای بهره‌وری مورد نظر برای ارزیابیْ گندم، ذرت، جو، و یونجه است. نتایجِ به‌دست‌آمده از مطالعات ارزیابی تخریبپذیری اراضی به فرسایش آبی و بادی با زیرمدل Raizal در محیط GIS به صورت نقشه تهیه گردید. اطلاعات به‌دست‌آمده از مدل‌های تخریبپذیری اراضی به فرسایش بادی، در هر دو کاربری زراعی و مرتع، نشان‌دهندة خطر تخریبپذیری درصد وسیعی از اراضی منطقه با شرایط مدیریت فعلی است که نتایج ارزیابیِ روش‌هایِ مدیریتیِ پیشنهادی به بهبود کلاس‌های تخریبپذیری خواهد انجامید.
میثم شفیعی؛ محمد علی علیزاده؛ علی اشرف جعفری
چکیده
به منظور بررسی اثر تیمار پیش‌سرما، پتانسیل اسمزی، و تنش خشکی بر جمعیت‌های دو گونة دارویی Satureja sahendica و S. bachtiarica آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایة طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در دو شرایط ژرمیناتور و گلخانه در سالهای 1389 ـ 1390 در بانک ژن منابع طبیعی و مؤسسة تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور به‌اجرا درآمد. تیمارهای مورد استفاده در شرایط ژرمیناتور ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر تیمار پیش‌سرما، پتانسیل اسمزی، و تنش خشکی بر جمعیت‌های دو گونة دارویی Satureja sahendica و S. bachtiarica آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایة طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در دو شرایط ژرمیناتور و گلخانه در سالهای 1389 ـ 1390 در بانک ژن منابع طبیعی و مؤسسة تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور به‌اجرا درآمد. تیمارهای مورد استفاده در شرایط ژرمیناتور شامل تیمار پیش‌سرما و سطوح مختلف پتانسیل اسمزی ناشی از غلظت‌‌های پلی اتیلن گلایکول (PEG) 6000 دالتون در پنج سطح (0، 3/0-، 6/0-، 9/0-، و 2/1- مگاپاسگال) بود. تیمارهای مورد استفاده در شرایط گلخانه شامل تیمار پیش‌سرما و تنش خشکی در پنج سطح ظرفیت زراعی (۲۰، ۴۰، ۶۰، ۸۰، و ۱۰۰ درصد) بود. نتایج نشان داد، با افزایش غلظت پتانسیل اسمزی و تنش خشکی، میانگین صفت درصد جوانه‌زنی و درصد سبزشدن بهترتیب آزمایشگاه و گلخانه به میزان 33 و 6 درصد کاهش یافت، در حالی که نسبت طول ریشه‌‌چه به ساقه‌چه و نسبت وزن خشک به تر گیاهچه روند افزایشی داشت. در دو شرایط ژرمیناتور و گلخانه خصوصیات جوانه‌زنی در تیمار پیش‌سرما نسبت به سایر تیمارها دارای بیشترین مقدار بود. در واکنش به پتانسیل اسمزی در ژرمیناتور و با تنش خشکی در گلخانه جمعیت بیجار 2 از مرزة سهندی و پیرانشهر از مرزة بختیاری در اکثر صفات، به دلیل دارابودن بیشترین شاخص بنیه و نسبت وزن خشک به تر نسبت به جمعیت‌های دیگر، مقاوم‌تر بود. مقایسة بین جمعیت‌ها نشان داد که کم‌تحمل‌ترین جمعیت مربوط به جمعیت تاکستان از مرزة سهندی است.
الهام السادات شکوهی؛ غلامرضا زهتابیان؛ علی طویلی
چکیده
بیش از 80 درصد از سطح کشور ایران از آب و هوای خشک و نیمه خشک برخوردار است و به همین دلیل بیشتر در معرض خطر بیابان زایی قرار دارد. اقدامات اجرایی در رابطه با کنترل بیابانزایی باید متکی بر شناخت وضعیت فعلی بیابانی شدن و شدت آن باشد. بدین منظور امتیازدهی به شاخصها جهت بررسی شدت بیابانزایی منطقه خضرآباد براساس مدل IMDPA صورت گرفت. ...
بیشتر
بیش از 80 درصد از سطح کشور ایران از آب و هوای خشک و نیمه خشک برخوردار است و به همین دلیل بیشتر در معرض خطر بیابان زایی قرار دارد. اقدامات اجرایی در رابطه با کنترل بیابانزایی باید متکی بر شناخت وضعیت فعلی بیابانی شدن و شدت آن باشد. بدین منظور امتیازدهی به شاخصها جهت بررسی شدت بیابانزایی منطقه خضرآباد براساس مدل IMDPA صورت گرفت. در این تحقیق دو معیار آب و خاک با 10 شاخص جهت مطالعه حساسیت اراضی دشت یزد به بیابانزایی مورد ارزیابی قرار گرفتند. با استفاده از روش فوق هر یک از شاخصهای مورد مطالعه در واحدهای کاری مورد بررسی و امتیازدهی قرار گرفت. لایههای اطلاعاتی هر شاخص در محیط نرم افزاری ArcGIS تهیه گردید. پس از آن با تلفیق لایهها و محاسبه میانگین هندسی معیارها نقشه شدت بیابانزایی منطقه مورد مطالعه به دست آمد. با توجه به دو معیار انتخاب شده، نقشه نهایی بیابانزایی منطقه نشان دهنده شدت متوسط بیابانزایی است. معیار خاک با ارزش عددی 21/2 در کلاس متوسط و معیار آب با ارزش عددی 46/1 در کلاس کم و ناچیز قرار گرفتند. در میان شاخصهای مورد مطالعه، شاخص عمق خاک بیشترین تأثیر و شاخصهای SAR [نسبت جذب سدیم] و Cl کلر آب کمترین تأثیر را در بیابانزایی منطقه دارند. بر اساس ارزیابیهای انجام شده، متوسط هندسی ارزش کمی شدت بیابانزایی برای کل منطقه بر اساس دو معیار مورد بررسی برابر 76/1 تعیین شده است که بر اساس طبقه بندی کلاس شدت بیابانزایی برای کل منطقه متوسط برآورد شده است.
صادق صادقی طبس؛ محسن پوررضا بیلندی
چکیده
مدل‌های بارش- رواناب برای محاسبة رواناب حاصل از بارش در یک حوضة آبریز به‌کار میروند. کاربرد موفقیتآمیز مدل‌های پیشبینی بارش- رواناب به نحوة واسنجی پارامترهای آنها بستگی دارد. با وجود عمومیت این مدلها، در صورتی که نتوان مقدار بهینه برای پارامترهای آنها را با استفاده از واسنجی مدل به‌دست آورد، کاربرد آن مدلها ...
بیشتر
مدل‌های بارش- رواناب برای محاسبة رواناب حاصل از بارش در یک حوضة آبریز به‌کار میروند. کاربرد موفقیتآمیز مدل‌های پیشبینی بارش- رواناب به نحوة واسنجی پارامترهای آنها بستگی دارد. با وجود عمومیت این مدلها، در صورتی که نتوان مقدار بهینه برای پارامترهای آنها را با استفاده از واسنجی مدل به‌دست آورد، کاربرد آن مدلها بسیار مشکل خواهد بود. تخمین مقادیر بهینه برای پارامترهای مدل بارش- رواناب دارای عدم قطعیت است. در تحقیق حاضر تحلیل عدم قطعیت پارامترهای یک مدل بارش- رواناب با استفاده از الگوریتمهای فراکاوشی ارزیابی و مقایسه شد. نتایج به‌دست‌آمده برای محدودة اطمینان دبی شبیهسازیشدة یک مدل مفهومی بارش– رواناب بهکاررفته در حوضة معرف رودخانة لیف آمریکا با استفاده از چهار الگوریتم فراکاوشیـ 1. الگوریتم بهینه‌سازی مجموعة ذرات(PSO) ، 2. الگوریتم تکامل تصادفی جوامع(SCE) ، 3. ترکیب الگوریتم بهینه‌سازی مجموعة ذرات و ژنتیک(Hybrid-GA&PSO) ، 4. الگوریتم جهش ترکیبی قورباغه(SFLA) ـ با یکدیگر مقایسه شد. نتایج نشان داد الگوریتمهای PSO و SCE کارایی بهتری در تحلیل عدم قطعیت برآورد پارامترهای مدل بارش- رواناب نسبت به دو الگوریتم دیگر داشتند.
پریا کمالی؛ رضا عرفانزاده؛ حسن قلیچ نیا
چکیده
این مطالعه با هدف بررسی اثر چرای دام در خصوصیات بانک بذر خاک (تراکم، تنوع، و غنای گونه‌ای) در علفزارهای البرز شمالی (حوزة واز) انجام شد. به منظور برداشت نمونههای خاک، 4 ترانسکت عمود بر اضلاع قرق در داخل و خارج مستقر گردید و نمونههای خاک از دو عمق 5-0 و 10-5 سانتیمتری به وسیلة اوگر برداشت و به گلخانه منتقل گردید و در بستر مناسب ...
بیشتر
این مطالعه با هدف بررسی اثر چرای دام در خصوصیات بانک بذر خاک (تراکم، تنوع، و غنای گونه‌ای) در علفزارهای البرز شمالی (حوزة واز) انجام شد. به منظور برداشت نمونههای خاک، 4 ترانسکت عمود بر اضلاع قرق در داخل و خارج مستقر گردید و نمونههای خاک از دو عمق 5-0 و 10-5 سانتیمتری به وسیلة اوگر برداشت و به گلخانه منتقل گردید و در بستر مناسب کشت داده شد. گونههایی که از بانک بذر جوانه میزدند هر 12 روز یک بار شناسایی و حذف می‌شدند. برای بررسی تأثیر چرا و عمق و همچنین اثر متقابل آنها در خصوصیات بانک بذر خاک از GLM (طرح فاکتوریل) استفاده شد. در مواردی که اثر متقابل چرا و عمق معنیدار می‌شد، از آزمون t غیرجفتی برای مقایسة هر یک از خصوصیات بانک بذر در هر یک از عمقهای خاک بین منطقة چراشده و نشده استفاده شد. همچنین، برای مقایسة هر یک از خصوصیات بذر خاک بین دو عمق از آزمون t جفتی استفاده گردید. نتایج نشان داد قرق طی یک دهه تأثیر معنیداری در خصوصیات بانک بذر خاک گذاشته است و تراکم، تنوع، و غنای گونهایِ بانک بذر خاک در منطقة قرق به طور معنیداری بیشتر از منطقة چراشده بود. همچنین، تمامی خصوصیات بانک بذر عمق سطحی خاک به طور معنیداری بیشتر از عمق پایینی بود. نتایج این تحقیق نشان داد که برای اصلاح و احیای نقاط تخریب‌یافته در این مرتع، که به سبب چرا اتفاق افتاده، میتوان بر بذور مدفون‌‌شده در خاک تکیه نمود.
علی گلکاریان؛ حسن احمدی؛ علی سلاجقه؛ محمد جعفری؛ علی شهبازی
چکیده
فرسایش یکی از مهمترین عوامل تخریب خاک و کاهش حاصل‌خیزی است. از آنجایی که طول دامنه یکی از فاکتورهای مؤثر در شکل زمین و، درنتیجه، در میزان فرسایش است، در این تحقیق سعی شد تغییرات مکانی غلظت رسوب در طول دامنه تا رسیدن به ظرفیت حمل بررسی شود. بدین منظور، یک سیستم شبیه‌ساز دامنه طراحی و ساخته شد. این سیستم شامل ده فلوم پنج‌متری است که ...
بیشتر
فرسایش یکی از مهمترین عوامل تخریب خاک و کاهش حاصل‌خیزی است. از آنجایی که طول دامنه یکی از فاکتورهای مؤثر در شکل زمین و، درنتیجه، در میزان فرسایش است، در این تحقیق سعی شد تغییرات مکانی غلظت رسوب در طول دامنه تا رسیدن به ظرفیت حمل بررسی شود. بدین منظور، یک سیستم شبیه‌ساز دامنه طراحی و ساخته شد. این سیستم شامل ده فلوم پنج‌متری است که با سری‌کردن آنها دامنهای پنجاه‌متری ایجاد میشود. در این سیستم، به کمک پنجاه لولة آبده، که به فواصل یک‌متری بر روی فلوم‌ها نصب شده و آبدهی هر یک 100 میلی‌لیتر است، جریان تجمعی ایجاد میشود. متغیرهای دیگر شامل دو نوع خاک است: یکی با بستر مارنی و دیگری با بستر کنگلومرایی از منطقة طالقان، و شیب در سه سطح 15، 5/22، و 30 درصد است. برای هر تیمار سه تکرار و در مجموع 18 بار آزمایش انجام گرفت. در هر آزمایش، از انتهای هر فلوم چهار نمونه گرفته شد و غلظت آن تعیین گردید. سپس، دادهها به صورت فاکتوریل و در قالب طرحهای کاملاً تصادفی تجزیه و تحلیل آماری شد. همچنین، برای برازش یک منحنی مناسب بر دادههای مشاهده‌ای از تابع ریچارد استفاده شد. نتایج نشان‌دهندة معنی‌دارنبودن خاکها و معنی‌دارشدن شیب و طول دامنه در غلظت رسوب است. از طرف دیگر، قرارگرفتن غلظت رسوب دو فلوم آخر در یک کلاس نمایانگر نزدیک‌شدن غلظت رسوب به ظرفیت حمل در این طول است. همچنین، از نتایج به‌دست‌آمده این‌گونه استنباط میشود که مدل ریچارد به‌خوبی میتواند روند تغییرات غلظت در طول دامنه را شبیه‌سازی نماید.
زهرا عبدالعلیزاده؛ عطالله ابراهیمی
چکیده
چکیده منطقه حفاظت‌شده سبز کوه، واقع در زاگرس مرکزی، دارای اکوسیستمها و چشماندازهای طبیعی متنوعی بوده و از نظر تنوع اقلیمی، توپوگرافی، رویشگاهی و حیاتوحش بسیار غنی است. شواهد گویای این است که طی سالهای گذشته، اکوسیستمهای سبز کوه همچون سایر اکوسیستمهای نیمهخشک ایران، دستخوش تغییراتی در ساختار پوشش گیاهی خود شدهاند. ...
بیشتر
چکیده منطقه حفاظت‌شده سبز کوه، واقع در زاگرس مرکزی، دارای اکوسیستمها و چشماندازهای طبیعی متنوعی بوده و از نظر تنوع اقلیمی، توپوگرافی، رویشگاهی و حیاتوحش بسیار غنی است. شواهد گویای این است که طی سالهای گذشته، اکوسیستمهای سبز کوه همچون سایر اکوسیستمهای نیمهخشک ایران، دستخوش تغییراتی در ساختار پوشش گیاهی خود شدهاند. سنجش‌ازدور ماهوارهای همراه با سیستمهای اطلاعات جغرافیایی، با تولید دادههای چند طیفی و چند زمانه، قادر به تعیین نوع، میزان و محل وقوع تغییرات پوشش گیاهی و کاربری اراضی است. لذا مطالعه حاضر باهدف بررسی تغییرات پوشش سطح زمین طی سه دهه گذشته با استفاده از RS و GIS در منطقه سبز کوه، انجام شده است. بر همین اساس از تصاویر سنجندههای MSS (سال 1354) و ETM+ (سال 1382) و همچنین نقشههای مدل رقومی ارتفاع و شاخص گیاهی به‌عنوان دادههای کمکی، بهمنظور تهیه نقشۀ طبقات مختلف پوشش گیاهی شامل کشاورزی، مراتع علفی، اراضی لخت، مراتع بوتهای و درختچهای و جنگل استفاده شد. در این خصوص، روش نظارت شدة حداکثر شباهت و بهمنظور تعیین تغییرات، روش مقایسه پس از طبقهبندی بکار گرفته شد. محاسبات مربوط نشان داد که در طی چند دهه گذشته، به مساحت اراضی کشاورزی، مراتع بوتهای و جنگلهای منطقه افزوده شده ولی از مساحت مراتع علفی و اراضی لخت کاسته شده است.
حمید حسینی مرندی؛ محمد مهدوی؛ حسن احمدی؛ بهارک معتمد وزیری؛ عبدالعلی عادلپور
چکیده
نفوذ سیلاب، تغذیۀ مصنوعی، نفوذ از طریق آبخوانهای مجاور و استخراج آب، عوامل و علل تغییرات آب زیرزمینی هستند. ولی غالباً، تشخیص تأثیر و سهم آنها در این تغییرات چالش برانگیز است. هر چند برای درک این تغییرات، پایش تراز سطح آب زیرزمینی و برخی عوامل شیمیایی آن مورد توجه است؛ ولی کافی نبودن دادهها، فاصلۀ زیاد بین اندازهگیریها، ...
بیشتر
نفوذ سیلاب، تغذیۀ مصنوعی، نفوذ از طریق آبخوانهای مجاور و استخراج آب، عوامل و علل تغییرات آب زیرزمینی هستند. ولی غالباً، تشخیص تأثیر و سهم آنها در این تغییرات چالش برانگیز است. هر چند برای درک این تغییرات، پایش تراز سطح آب زیرزمینی و برخی عوامل شیمیایی آن مورد توجه است؛ ولی کافی نبودن دادهها، فاصلۀ زیاد بین اندازهگیریها، تهیۀ دستی و کمدقتی دادهها، تجزیه و تحلیلها را مشکل میکند. در این مقاله سری زمانی روزانۀ دستگاهی هدایت الکتریکی، تراز سفره و دمای آب زیرزمینی با هدف ارزیابی تغییرات و تحلیل رابطۀ آن با اتفاقات سطح آبخوان در یک منطقۀ خشک بررسی میشود. در دشت گربایگان فسا، دو دستگاه حساس ثبت نوسانات سطح سفره، دما و شوری در زیر سطح آب زیرزمینی در دو چاه OW2 و W20 با فاصلۀ هزار و دویست متر، نصب شدند. سری‌های زمانی ثبت شده از آذر سال 91 تا تیرماه سال بعد تجزیه و تحلیل شدند. تراز سطح آب در OW2، افت نشان داد ولی در W20، کمی نیز افزایش داشت. متوسط شوری در OW2 3/15پانزده و میلیزیمنس بر سانتیمتر ولی در W20 7/1 بود. نوسانات شوری با نوسانات تراز آب زیرزمینی در OW2 با اعتماد 5/83 درصد همبستگی معکوس نشان داد که از آن میتوان برای تعیین شوری طبقات آب زیرزمینی استفاده کرد.
فرود شریفی؛ سمانه اروندی؛ علی شاهنظری
چکیده
با توجه به کمبود آب و خشک بودن بسیاری از عرصهها، توسعۀ فناوریهای جدید تأمین نیاز آبی گیاه در مرحلۀ استقرار یا پس از آن حائز اهمیت است. چگالش بخار در خاک روشی نوین و در حال توسعه است که با استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر، دارای قابلیت در احیاء اراضی است. در این روش با استفاده از انرژی حاصل از تابش خورشید، تأمین آب و رطوبت، از بخار ...
بیشتر
با توجه به کمبود آب و خشک بودن بسیاری از عرصهها، توسعۀ فناوریهای جدید تأمین نیاز آبی گیاه در مرحلۀ استقرار یا پس از آن حائز اهمیت است. چگالش بخار در خاک روشی نوین و در حال توسعه است که با استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر، دارای قابلیت در احیاء اراضی است. در این روش با استفاده از انرژی حاصل از تابش خورشید، تأمین آب و رطوبت، از بخار موجود در هوا حاصل شده و به طور مستقیم به ناحیۀ ریشه منتقل میشود و رطوبت خاک را تا ظرفیت مزرعه بالا میبرد. هدف تحقیق حاضر امکانسنجی افزایش رطوبت خاکهای مختلف بهبود یافته با مواد آلی است. در این روش بخار آب تولیدی وارد لولههای هادی بخار شده و پس از تقطیر منجر به افزایش رطوبت خاک میشود. نتایج این تحقیق نشان داد که چگالش بخار نقش قابل توجهی در افزایش رطوبت خاک دارد و چشمانداز امیدبخشی دارد. نتایج این تحقیق نشان داد میزان رطوبت ذخیره شده در خاک اصلاح شده با مواد آلی به بیش 11 درصد در طول آزمایش رسید. ارزیابی آماری دادههای برداشتی نظیر پارامترهای دما، بافت خاک، مواد آلی و اثر متقابل هر کدام از این پارامترها بر تغییرات رطوبت خاک نشان داد که در مقایسه با شاهد، این روش در سطح یک درصد معنیدار بوده است. بنابراین با احتمال 99 درصد این روش میتواند به افزایش رطوبت خاک کمک کند. همچنین پارامترهای دما، مواد آلی و اثر متقابل دما و بافت خاک و همچنین دما و مواد آلی بر تغییرات دمای خاک در سطح یک درصد معنیدار بوده است. بنابراین با احتمال 99 درصد تغییر این عوامل بهترین تأثیر را در افزایش رطوبت خاک دارد. بافت خاک نیز در سطح 5 درصد معنیدار بوده است که نشاندهندۀ آن است که با تغییر بافت خاک با احتمال 95 درصد بهترین تأثیر را در افزایش رطوبت میتوان بدست آورد. نتیجۀ تجزیۀ واریانس اثر متقابل بافت، دمای بخار و مواد آلی نشان داد که این سه پارامتر تأثیر معنیدار بر افزایش رطوبت ندارد. نتایج نشان داد خاک با بافت متوسط، 35 درصد مادۀ آلی و بخار 45 درجۀ سانتیگراد با لولۀ هادی پوششدار از شرایط بهتری نسبت به بقیۀ تیمارها از نظر رطوبت و دما برخوردار بودهاند.
سمیه دهداری؛ مهدی ریاستی؛ فرهاد فخری؛ مرتضی پوزش شیرازی
چکیده
شناخت پتانسیل و قابلیتهای موجود در مناطق بیابانی و شناسایی و معرفی گیاهان سازگار با آن شرایط، جهت تعدیل شرایط سخت و شکننده و تولید علوفه بسیار حائز اهمیت است. در این مطالعه برای شناسایی و معرفی گونه های مناسب مرتعی جهت کاشت و استقرار با هدف احیای پوشش گیاهی منطقۀ استان بوشهر از گونههای مرغوب Cenchrus ciliaris, Cymbopogon olivieri, Panicum turgidum, Sporobolus ...
بیشتر
شناخت پتانسیل و قابلیتهای موجود در مناطق بیابانی و شناسایی و معرفی گیاهان سازگار با آن شرایط، جهت تعدیل شرایط سخت و شکننده و تولید علوفه بسیار حائز اهمیت است. در این مطالعه برای شناسایی و معرفی گونه های مناسب مرتعی جهت کاشت و استقرار با هدف احیای پوشش گیاهی منطقۀ استان بوشهر از گونههای مرغوب Cenchrus ciliaris, Cymbopogon olivieri, Panicum turgidum, Sporobolus arabicus استفاده شد. بدین منظور طی فصل بهار سال 1394 بذر گونههای مورد مطالعه جمعآوری و در نیمۀ دوم همان سال در مزرعۀ آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر کشت شد. صفات مورد سنجش شامل ارتفاع، درصد جوانه زنی، قطر تاج پوشش، تولید علوفۀ تر، تولید علوفۀ خشک، وزن هزار دانه و قدرت نهال بود. دادههای جمعآوری شده در یک طرح بلوک کامل تصادفی در نرم افزار SAS تجزیه واریانس شدند و میانگین نمونههای جمعآوری شده با آزمون چند دامنهای دانکن مورد مقایسۀ میانگین قرار گرفتند. نتایج حاصله نشان داد که اختلاف معنیداری از نظر ارتفاع، درصد جوانه زنی، قطر تاج پوشش، تولید علوفۀ تر، تولید علوفۀ خشک، وزن هزار دانه در سطح 1% بین و اختلاف معنیدار در سطح 5 درصد از نظر صفت قدرت نهال بین گونههای مورد بررسی وجود دارد. همچنین مقایسۀ میانگین دادهها نشان داد بهترین گونه از نظر عوامل اندازگیری شده گونۀ Panicum turgidumبا بیشترین امتیاز بود. به طوری که امتیاز عوامل ارتفاع، قطر تاج پوشش، تولید علوفۀ تر، تولید علوفۀ خشک، درصد جوانه زنی و قدرت نهال به ترتیب 05/71، 65/2521، 13/73، 6/25، 98% و 87/7 میباشند. همچنین گونههای Panicum turgidum و Cenchrus ciliaris به ترتیب با 98% و 96% دارای بیشترین درصد جوانه زنی در بین گونهها بودند. نتایج همچنین حاکی از سازگاری بالای گونههای Panicum turgidum، Cymbopogon olivieriوCenchrus ciliarisدر منطقه بود و این گونهها بهترتیب به عنوان بهترین گونهها در شرایط آب و هوایی منطقۀ شهرستان دشتی، شهر کاکی معرفی شدند. گونۀ Sporobolus arabicus در بعضی صفات توانست از میانگین آماری معنیداری برخوردار باشد ولی از لحاظ استقرار و سازگاری معنیدار نبود. گونههای panicum turgidum، Cymbopoyon oliveri و Cenchrus cilliaris از سازگاری بالایی برخوردار بودند و به ترتیب به عنوان بهترین گونهها در شرایط آب و هوایی منطقه شهرستان دشتی، شهر کاکی معرفی شدند. گونه Sporobolus arabicus در بعضی صفات توانست از میانگین آماری معنی داری برخوردار باشد ولی از لحاظ استقرار و سازگاری معنی دار نبود.
شهربانو عباسی جندانی؛ علی فتح‌زاده
چکیده
برف یکی از مؤلفههای اصلی چرخة آب در بسیاری از حوضه‌های کوهستانی دنیاست. با توجه به اینکه جمعآوری دادههای دقیق در این مورد نیازمند صرف وقت و هزینة بسیاری است و گاهی سخت و غیرممکن به نظر میرسد، استفاده از روشهای زمین‌آماری، به منزلة تکنیکی برای تبدیل دادههای نقطهای به منطقهای، میتواند راهگشا باشد. در این تحقیق، ...
بیشتر
برف یکی از مؤلفههای اصلی چرخة آب در بسیاری از حوضه‌های کوهستانی دنیاست. با توجه به اینکه جمعآوری دادههای دقیق در این مورد نیازمند صرف وقت و هزینة بسیاری است و گاهی سخت و غیرممکن به نظر میرسد، استفاده از روشهای زمین‌آماری، به منزلة تکنیکی برای تبدیل دادههای نقطهای به منطقهای، میتواند راهگشا باشد. در این تحقیق، با استفاده از دادههای چهارده ایستگاه برفسنجی غرب استان اصفهان، پهنه‌بندی آب معادل برف در دورة آماری 1368 ـ 1389 با استفاده از چهار روش زمین‌آماری و قطعی کریجینگ، کوکریجینگ، تابع شعاع‌محور و عکس فاصلة وزنی در محیط نرم‌افزاری ArcGIS 9.3 انجام شد. بدین منظور، نخست آزمون نرمال‌بودن کولموگراف- اسمیرنوف برای دادهها اجرا و سپس واریوگرام دادهها به منظور تعیین همگنی، ایستایی و روند دادهها ترسیم شد. پس از تشخیص تناسب دادهها و آماده‌سازی آنها در محیط 9.3 ArcGIS، برای هر سال با مقایسة چهار روش ذکرشده و بر اساس کمترین میزان RMSE، بهترین روش درون‌یابی برای پهنه‌بندی انتخاب و نقشههای پهنه‌بندی ترسیم شد. نتایج نشان میدهد که در بیشتر سالهای این دورة آماری در منطقة مورد نظر روش تابع شعاع‌محور نتایج بهتری ارائه میدهد. علاوه بر این، نتایج نشان میدهد که میزان آب معادل برف از سمت جنوب و غرب حوزه به سمت شمال و شرق کاهش مییابد.
زهره سپهری؛ زینب جعفریان؛ عطا کاویان؛ قدرت اله حیدری
چکیده
از آنجاییکه آتش سبب تغییر خصوصیات خاک میشود؛ آگاهی از اثرات آتشسوزی بر روی خاک جهت مدیریت مراتع پس از آتشسوزی اهمیت دارد. مطالعهای برای بررسی تأثیر آتش بر روی خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و هیدرولوژیکی خاک مرتع در منطقۀ چرات شهرستان سوادکوه انجام گرفت. نمونهبرداری در دو تیپ گیاهی Astragalus gossypinusو Artemisia aucheri انجام و تعداد 120 ...
بیشتر
از آنجاییکه آتش سبب تغییر خصوصیات خاک میشود؛ آگاهی از اثرات آتشسوزی بر روی خاک جهت مدیریت مراتع پس از آتشسوزی اهمیت دارد. مطالعهای برای بررسی تأثیر آتش بر روی خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و هیدرولوژیکی خاک مرتع در منطقۀ چرات شهرستان سوادکوه انجام گرفت. نمونهبرداری در دو تیپ گیاهی Astragalus gossypinusو Artemisia aucheri انجام و تعداد 120 نمونه خاک برداشت شد. طرح آزمایش به صورت فاکتوریل با پایه کاملاً تصادفی با ۳ تکرار بود. پنج تیمار شامل خاک شاهد، خاک سوخته با مشعل و خاک سوخته در کوره با دمای ۱۰۰،۳۰۰ و ۵۰۰ درجه سانتیگراد برای آزمایش آماده گردید. در آزمایشگاه ویژگیهای بافت، رطوبت اشباع، pH، ماده آلی، ظرفیت زراعی، نقطه پژمردگی، رطوبت در دسترس و ظرفیت نگهداری اندازهگیری شدند. نتایج نشان داد که با افزایش دما درصد ذرات شن و pH خاک افزایش و درصد رس، سیلت و رطوبت اشباع کاهش یافت. در مجموع حرارت و آتش بهطور قابل توجهی پتانسیل خاک برای نگهداری رطوبت و نفوذپذیری را کاهش داده است. در نتیجه با تغییر ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خصوصاً هیدرولوژیکی خاک، محیط زندگی میکروارگانیسمها و ریشههای گیاهان تغییر کرده و میزان رواناب و فرسایش افزایش مییابد.
علیرضا عرب عامری؛ کورش شیرانی؛ خلیل رضایی؛ مجتبی یمانی
چکیده
در این پژوهش از یک مدل ترکیبی نوین با استفاده از رویکرد داده محور به منظور شناسایی عوامل موثر در رخداد زمین لغزش و همچنین تهیه نقشه حساسیت زمینلغزش در حوزه آبخیز سمیرم، که یک منطقه حساس نسبت به زمینلغزش میباشد، استفاده گردیده است. بدینمنظور در ابتدا با استفاده از تفسیر عکسهای هوایی و پیمایش میدانی گسترده موقعیت زمینلغزشها ...
بیشتر
در این پژوهش از یک مدل ترکیبی نوین با استفاده از رویکرد داده محور به منظور شناسایی عوامل موثر در رخداد زمین لغزش و همچنین تهیه نقشه حساسیت زمینلغزش در حوزه آبخیز سمیرم، که یک منطقه حساس نسبت به زمینلغزش میباشد، استفاده گردیده است. بدینمنظور در ابتدا با استفاده از تفسیر عکسهای هوایی و پیمایش میدانی گسترده موقعیت زمینلغزشها شناسایی گردید. از تعداد کل ۲۰۰ زمینلغزش شناسایی شده، ۷۰ درصد (۱۴۰ زمینلغزش) به صورت تصادفی برای اجرای مدل و ۳۰ درصد (۶۰ زمینلغزش) به منظور اعتبارسنجی مورد استفاده قرار گرفت. در ابتدا تعداد 25 پارامتر ژئومورفولوژیک، هیدرولوژیک، زمینشناسی و محیطی در نظر گرفته شد. به منظور غربالگری پارامترها از روش SVM استفاده گردید. پس از تعیین معیارها، از مدل آنتروپی شانون به منظور تعیین وزن معیارها و از مدل تراکم سطح برای تعیین وزن طبقات استفاده گردید و از تلفیق وزن معیارها و طبقات در محیط نرم افزار ArcGIS10.2 نقشه حساسیت زمینلغزش تهیه و بر اساس شکستهای طبیعی به ۵ کلاس طبقهبندی گردید. به منظور اعتبارسنجی مدل از منحنی ROC استفاده گردید. نتایج صحتسنجی نشان داد که مدل ترکیبی داری دقت خیلی خوب ۸۷۷/۰ (۷/۸۷ درصد) در شناسایی مناطق حساس به زمینلغزش میباشد. طبق نتایج پارامترهای طول شیب، درجه شیب و شاخص خیسی توپوگرافی بیشترین تاثیر را در وقوع زمینلغزش داشتهاند. از کل مساحت منطقه ، ۳۹/۲۷ درصد در کلاس حساسیت زیاد و خیلیزیاد قرار گرفتهاند. نقشه تهیه شده میتواند برای برنامهریزی کاربری اراضی و ساخت تاسیسات زیربنایی مانند جاده مفید باشد.
صلاح الدین زاهدی
چکیده
کاشت اکوتیپهای گونۀ مرتعی Elymus hispidus var. hispidus در ایستگاه پژوهشی بهارستان سنندج به منظور بررسی قدرت استقرار و سازگاری انجام شد. این بررسی از سال 1389 شروع و تا سال 1394 ادامه یافت. برای هر اکوتیپ به مقدار کافی بذر از پایه های مختلف سراسر استان جمع آوری و در پائیز سال 1389 در فاز تکثیر بذر برای هر اکوتیپ کشت شدند. در پائیز سالهای 90 و 91 اکوتیپهای ...
بیشتر
کاشت اکوتیپهای گونۀ مرتعی Elymus hispidus var. hispidus در ایستگاه پژوهشی بهارستان سنندج به منظور بررسی قدرت استقرار و سازگاری انجام شد. این بررسی از سال 1389 شروع و تا سال 1394 ادامه یافت. برای هر اکوتیپ به مقدار کافی بذر از پایه های مختلف سراسر استان جمع آوری و در پائیز سال 1389 در فاز تکثیر بذر برای هر اکوتیپ کشت شدند. در پائیز سالهای 90 و 91 اکوتیپهای هر گونه در قالب طرحهای آماری بلوکهای کامل تصادفی در عرصههای مرتعی بهصورت دیم کشت شدند. ابعاد کرتهای آزمایشی 2*4 مترمربع که بهصورت 4 خط 4 متری با فاصلۀ 50 سانتیمتر اجرا گردید و برای حذف اثرات حاشیهای فاصلۀ بین کرتها 5/0 متر و فاصلۀ بین بلوکها 2 متر در نظر گرفته شد. متغیرهای اندازهگیری شده برای انتخاب و ارزیابی اکوتیپ ها شامل: 1) درصد سبز شدن بذرها در عرصه 2) گلدهی 3) تشکیل بذر 4) ارتفاع گیاه 5) تولید 6) سطح پوشش تاجی و 7) توان رویش مجدد که نتایج نشان داد بین متغیرهای اندازهگیری شده و اکوتیپها در سطح احتمال (P< 0.05) اختلاف معنیدار وجود دارد. آزمون دانکن برای پارامترهای مورد اندازهگیری اکوتیپهای مختلف نشان داد که اکوتیپ دولاب، دارای بهترین عملکرد است. به نظر میرسد که فاکتورهای ارتفاع از سطح دریا، عمق خاک و جهت جغرافیایی بیشترین تأثیر را بر عملکرد اکوتیپهای مختلف داشتهاند.
مهشید سوری؛ مینا بیات؛ حسین ارزانی؛ مرتضی خداقلی
چکیده
عوامل اقلیمی مهمترین عامل تأثیر‌گذار بر رشد پوشش گیاهی و تولید میباشند. تأثیر هر یک از این عوامل در هر منطقه بسته به نوع پوشش گیاهی متفاوت است. در این مطالعه اثر عوامل اقلیمی (بارندگی و دما) بر تولید گونههای گیاهی مورد چرای دام در 6 سایت استپی استان فارس در یک دورۀ ده ساله (1377 تا 1386) مورد بررسی قرار گرفت. جهت اندازهگیری پوشش از ...
بیشتر
عوامل اقلیمی مهمترین عامل تأثیر‌گذار بر رشد پوشش گیاهی و تولید میباشند. تأثیر هر یک از این عوامل در هر منطقه بسته به نوع پوشش گیاهی متفاوت است. در این مطالعه اثر عوامل اقلیمی (بارندگی و دما) بر تولید گونههای گیاهی مورد چرای دام در 6 سایت استپی استان فارس در یک دورۀ ده ساله (1377 تا 1386) مورد بررسی قرار گرفت. جهت اندازهگیری پوشش از 60 پلات 2 متر مربعی در طول 4 ترانسکت چهار صد متری استفاده شد و تولید با روش قطع و توزین در پانزده پلات در طول ترانسکت‌ها اندازهگیری گردید. سپس با استفاده از رابطۀ رگرسیونی بین پوشش تاجی (درصد) و تولید (کیلوگرم در هکتار)، تولید مابقی پلات‌ها برای آن سال محاسبه شد. شاخصهای مهم اقلیمی که در این بررسی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند، عبارتند از: بارندگی (روزانه، ماهانه، سالانه، بارندگی فصل رویش و بارندگی فصل رویش به علاوه سال پیشین)، دما (سالانه، ماهانه، فصل رویش، بیشینه و کمینۀ دما). نتایج نشان داد متوسط تاج پوشش 3/6 درصد و متوسط تولید 5/128 کیلوگرم در هکتار بوده است و در میان شکل‌های مختلف رویشی بوته‌ایها بیشترین درصد پوشش و تولید و گندمیان کمترین درصد پوشش و تولید را به خود اختصاص دادند. از بین شاخصهای مهم اقلیمی، بارندگی سالانه و دمای مرداد ماه در تمامی سایتها و بارندگی فصل رویش در تمامی سایتها بهجز سایت ایزدخواست به عنوان مؤثرترین شاخص روی تولید علوفه مؤثر بوده و همبستگی مثبت و معنیداری را با تولید علوفه نشان داد. با استفاده از بارندگی سالانه میتوان تغییرات تولید علوفه را در مراتع مورد بررسی از 50 تا 92 درصد و در کل مراتع استان فارس تا 70 درصد برآورد نمود. میانگین تولید بلندمدت در مراتع بیابان زدایی، بیداعلم و ایزدخواست با استفاده از پارامترهای بارندگی سالانه، بارندگی فصل رویش و بیشینۀ دما به ترتیب 3/88، 2/95 و 7/112 کیلوگرم در هکتار برآورد شد. از یافته‌های این تحقیق میتوان به منظور پیشبینی تاج‌پوشش و تولید و در نهایت ظرفیت چرایی بلندمدت در مراتع استفاده نمود.
جواد معتمدی (ترکان)؛ اسماعیل شیدای کرکج
چکیده
تنوع گونه‌ای یکی از مهمترین مشخصه‌های نشان‌دهندة تغییرات در اکوسیستمهای مرتعی است که همواره تحت تأثیر اقدامات مدیریتی قرار دارد. بنابراین، پژوهش حاضر به بررسی تغییرات تنوع گونه‌ای و تعیین مدل مناسب توزیع فراوانی تنوع گونه‌ای در سه مکان مرتعی استان آذربایجان غربی می‌پردازد. مکانهای مورد بررسی، از نظر عوامل محیطی، ...
بیشتر
تنوع گونه‌ای یکی از مهمترین مشخصه‌های نشان‌دهندة تغییرات در اکوسیستمهای مرتعی است که همواره تحت تأثیر اقدامات مدیریتی قرار دارد. بنابراین، پژوهش حاضر به بررسی تغییرات تنوع گونه‌ای و تعیین مدل مناسب توزیع فراوانی تنوع گونه‌ای در سه مکان مرتعی استان آذربایجان غربی می‌پردازد. مکانهای مورد بررسی، از نظر عوامل محیطی، یکسان و از نظر شدت چرای دام (چرای زیاد، چرای کم، و چرای متوسط) متفاوتاند. پس از انتخاب مناطق نمونهبرداری در هر یک از مکانها، درصد پوشش تاجی گونههای گیاهی در داخل 60 پلات یک متر مربعی، که به فواصل 10 متر از یکدیگر در امتداد ترانسکتهای 100 متری مستقر شده بودند، اندازهگیری شد و شاخصهای غنای گونه‌ای، یکنواختی، و تنوع گونه‌ای (ناهمگنی) محاسبه گردید. سپس، نمودار دسته- فراوانی برای هر یک از مکانهای مورد بررسی رسم شد و مدل‌های توزیع فراوانی شامل عصای شکسته، لوگ نرمال، سری لگاریتمی، و سری هندسی برای آنها برازش گردید و بهترین مدل توزیع در سطح اطمینان پنج درصد انتخاب شد. آزمون مقایسة میانگین نشان داد که اختلاف معنیدار از نظر غنای گونه‌ای، یکنواختی، و تنوع گونه‌ای (ناهمگنی) بین مکانهای مورد بررسی وجود دارد. در سایت با چرای کم حداکثر تنوع گونه‌ای و در سایت با چرای زیاد کمترین تنوع گونه‌ای مشاهده شد. نمودار دسته- فراوانی مکانهای مورد بررسی نیز نشان داد که در شدت چرای کم گونههایی با فراوانی پایینْ کمتر مشاهده میشود و منحنی آن دارای شیب ملایمتری نسبت به شدت چرای متوسط و چرای زیاد است، بنابراین، تنوع آن بیشتر است. در سایت با چرای زیاد تعداد گونهْ کمتر بود و، به دلیل درصد بالای گونههای نادر و غالب نسبت به دیگر گونهها، یکنواختی نیز در این مکان پایین است. مدل لوگ نرمال با چرای کم تطابق کامل داشت که نشان‌دهندة جوامع باثبات است. در چرای زیاد مدل سری هندسی حکم‌فرما میشود که نشان‌دهندة جوامع نابالغ با تنوع گونه‌ای پایین است. نتایج کلی نشان میدهد که اعمال چرای سبک سبب حفظ تنوع گیاهی میشود و شدت چرای زیاد باعث کاهش تنوع گونه‌ای میگردد. این موضوع بیانکنندة ضرورت توجه مدیریت به اعمال فشار چرای کم در عرصههای مرتعی است.
نیما شاکری بروجنی؛ حسین بشری؛ مصطفی ترکش اصفهانی
چکیده
این تحقیق با هدف ایجاد و کاربرد یک مدل پشتیبان تصمیمگیری برای کمک به مرتع‌داران برای تعیین وضعیت مرتع و گرفتن تصمیم‌های آگاهانه در مراتع شهرستان فریدن انجام شد. در این مطالعه فراوانی گونههای گیاهی در 31 مکان مطالعاتی در سه شدت چرایی مختلف با استفاده از روش قدم نقطه و برداشت 400 نقطه در هر مکان در طول 4 ترانسکت متعامد اندازهگیری ...
بیشتر
این تحقیق با هدف ایجاد و کاربرد یک مدل پشتیبان تصمیمگیری برای کمک به مرتع‌داران برای تعیین وضعیت مرتع و گرفتن تصمیم‌های آگاهانه در مراتع شهرستان فریدن انجام شد. در این مطالعه فراوانی گونههای گیاهی در 31 مکان مطالعاتی در سه شدت چرایی مختلف با استفاده از روش قدم نقطه و برداشت 400 نقطه در هر مکان در طول 4 ترانسکت متعامد اندازهگیری و با استفاده از آنالیز گرادیان چرایی، گونههای معرف شدت چرایی شناسایی شدند. سپس وضعیت مرتع بر اساس فراوانی گونههای شاخص در طول گرادیان چرایی با استفاده از سیستم تفسیر دادهها و منابع محیطی (REDIS) تعریف شد. بر اساس اطلاعات موجود برای هر طبقه وضعیت مرتع، راهکارهای مناسب مدیریتی و اطلاعات اکولوژیکی ارائه شد. کاربر با وارد کردن فراوانی گونههای شاخص در این سیستم پشتیبان تصمیمگیری میتواند وضعیت مرتع و اطلاعات اکولوژیکی و راهکارهای مدیریتی هر وضعیت را دریافت کند. بر اساس نتایج این تحقیق، فراوانی شش گونه گیاهی در منطقه مورد مطالعه به‌عنوان گونههای معرف در مدل REDIS، تعیین‌کننده طبقه وضعیت مراتع منطقه مورد مطالعه میباشد. برای صحتسنجی این سیستم، فراوانی گونههای معرف در 12 مکان مرتعی مجزا به مدل وارد شد و وضعیت تعیین‌شده با نتایج روش چهار فاکتوری مقایسه شد که نتایج مؤید صحت 91 درصدی مدل طراحی شده بود. این سیستم با قابلیت حفظ کردن وضعیت مرتع در حافظه خود، امکان پایش و در نتیجه بررسی تغییرات گرایش مرتع توسط مدیران را به شکل ساده‌ای فراهم میکند.
بهزاد رایگانی؛ غلامرضا زهتابیان؛ حسین آذرنیوند؛ سید کاظم علوی پناه؛ سید جمال الدین خواجه الدین
چکیده
خاک یکی از منابع طبیعی اصلی تجدیدناپذیر در جهان است. تخریب خاک تهدیدی اصلی در سراسر کرة زمین به‌‌شمار می‌رود، زیرا در درازمدت باعث کاهشِ توان تولیدی خاک و ناپایداری زیستمحیطی میشود. تخریب خاک سه وجه مختلف دارد: تخریب فیزیکی؛ تخریب شیمیایی؛ و تخریب بیولوژیکی. در صورتی که بتوان هر یک از تخریب‌های مختلف خاک را در معادله‌ای برآورد ...
بیشتر
خاک یکی از منابع طبیعی اصلی تجدیدناپذیر در جهان است. تخریب خاک تهدیدی اصلی در سراسر کرة زمین به‌‌شمار می‌رود، زیرا در درازمدت باعث کاهشِ توان تولیدی خاک و ناپایداری زیستمحیطی میشود. تخریب خاک سه وجه مختلف دارد: تخریب فیزیکی؛ تخریب شیمیایی؛ و تخریب بیولوژیکی. در صورتی که بتوان هر یک از تخریب‌های مختلف خاک را در معادله‌ای برآورد کرد، بهراحتی میتوان فاکتور تخریب خاک را تخمین زد و ارزیابی کرد. بدین منظور، تلاشهای گستردهای در مناطق مختلف جهان صورت پذیرفته و روشهای گوناگونی برای ارزیابی پدیدة تخریب خاک ارائه شده است. در این پژوهش از جدیدترین دستورالعمل بررسی تخریب خاکـ که پروژة ارزیابی تخریب زمین در مناطق خشک (لادا) ارائه کردهـ در ناحیة بیابانی شرق اصفهان استفاده شد و با آن جنبههای مختلف تخریب خاک ارزیابی شد. مطابقِ یافته‌های این تحقیق، بیشتر کاربران در داخل کشور بهراحتی میتوانند از روش مذکور، به دلیل سادگیِ کاربرد و ارائة سریع نتایج، استفاده کنند. مقایسة نتایج حاصل از کاربرد این مدل در منطقه و عکسهای گرفتهشده از سایتهای نمونهبرداری نشان میدهد متدولوژی مذکور از دقت بسیار زیادی نیز برخوردار است.
عماد ذاکری؛ مهدی قربانی؛ علی بزرگمهر؛ حجت ا.. ربانی نسب
چکیده
امروزه طرحهای اسکان عشایر کشور، بهبود کیفیت زندگی خانوارهای عشایری را به‌عنوان هدف نهایی خود دنبال میکند. در برخی مناطق این نوع از طرحها به دلایلی نظیر عدم مطالعات اولیه مناسب قبل از اسکان و مشکلات اجتماعی و اقتصادی به وجود آمده پس از اسکان با موفقیت همراه نبوده است. اسکان عشایر در استان خراسان شمالی نیز از آن جمله است، لذا ...
بیشتر
امروزه طرحهای اسکان عشایر کشور، بهبود کیفیت زندگی خانوارهای عشایری را به‌عنوان هدف نهایی خود دنبال میکند. در برخی مناطق این نوع از طرحها به دلایلی نظیر عدم مطالعات اولیه مناسب قبل از اسکان و مشکلات اجتماعی و اقتصادی به وجود آمده پس از اسکان با موفقیت همراه نبوده است. اسکان عشایر در استان خراسان شمالی نیز از آن جمله است، لذا شناسایی و اولویت‌بندی مشکلات طرحهای اسکان عشایر خراسان شمالی بهمنظور ارائه برنامهریزیهای اصولی در اجرای صحیح این نوع از طرحها ضروری است. دادههای موردنیاز مطالعه شناسایی و اولویت‌بندی مشکلات طرحهای اسکان عشایر، از طریق تکمیل پرسشنامه‌ای دو قسمتی شامل معیارها و زیر معیارها و همچنین گزینههای مناسب جهت رفع چالشهای موجود بهصورت مقایسات زوجی توسط کارشناسان مربوطه جمعآوری و سپس با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی با به‌کارگیری نرم‌افزار 2000 Expert Choice مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج مطالعه نشان داد که دو معیار مدیریتی و برنامهریزی و فرهنگی و اجتماعی به ترتیب با ضرایب (433/0) و (314/0) بیشترین تأثیرگذاری را بر عدم موفقیت اجرای طرحهای اسکان عشایر در استان خراسان شمالی داشتهاند. لذا، اصلاح ساختار موجود در نظام اجرایی و برنامهریزی کشور به‌عنوان مهمترین راهکار جهت رفع مشکلات مربوط به معیار مدیریتی و برنامهریزی و افزایش مشارکت عشایر در مدیریت و برنامهریزی به‌عنوان مهمترین راهکار جهت رفع مشکلات مربوط به معیار فرهنگی و اجتماعی، پیشنهاد گردید.
مهشید سوری؛ خالد بایزیدی؛ احسان زند اصفهانی؛ جواد معتمدی
چکیده
گونۀ مرتعیAgropyron desertorum از مهمترین گراسهای چندسالۀ نواحی نیمه خشک و معتدل بوده که به منظور تهیۀ علوفه، ایجاد چراگاه، تثبیت خاکها و مـدیریت منـابع آبی توسط کارشناسان منابع طبیعی توصیه میشود. آگاهی از تغییرات عملکرد گونههای مرتعی در شرایط متفاوت محیطی از ضروریات اصلاح، احیاء و مدیریت اکوسیستمهای مرتعی است. هدف از این ...
بیشتر
گونۀ مرتعیAgropyron desertorum از مهمترین گراسهای چندسالۀ نواحی نیمه خشک و معتدل بوده که به منظور تهیۀ علوفه، ایجاد چراگاه، تثبیت خاکها و مـدیریت منـابع آبی توسط کارشناسان منابع طبیعی توصیه میشود. آگاهی از تغییرات عملکرد گونههای مرتعی در شرایط متفاوت محیطی از ضروریات اصلاح، احیاء و مدیریت اکوسیستمهای مرتعی است. هدف از این تحقیق بررسی تأثیرات متقابل عوامل محیطی خشکی و آلودگی بر عملکرد گونۀ مرتعی Agropyron desertorum است. این تحقیق بهصورت آزمایش در شرایط گلخانهای در قالب طرح فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی تحت تأثیر تیمارهای اکسید مس در 4 سطح (0، 25، 50 و 100 میلیگرم بر لیتر)، نانواکسید مس در 4 سطح (0، 25، 50 و 100 میلیگرم بر لیتر) و پلی اتیلن گلایکول6000 (PEG6000) در 3 سطح (0، 6/0- و 2/1- مگاپاسکال) در 5 تکرار بر روی گیاه بهصورت گلدانی در گلخانۀ هیدروپونیک انجام گرفت. پس از اعمال تنش‌ها، تغییرات کلروفیل، پتاسیم، وزن تر ریشه، ساقه و طول بخش اندام هوایی اندازهگیری شدند. دادههای حاصل از اندازهگیری به روش طرح آزمایشی فاکتوریل و با استفاده از نرم‌افزار SPSS.18 وآزمون دانکن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل خصوصیات گیاهی اندازهگیری شده نشان داد تمامی صفات گونۀ Agropyron desertorum تحت تأثیر اثرات متقابل عوامل محیطی خشکی و آلودگی، نسبت به تیمار شاهد کاهش معنیداری داشته است. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که وجود مقدار زیاد اکسیدها و نانو اکسیدها در شرایط خشکی باعث ایجاد مسمومیت در بافتهای گیاهی گونۀ Agropyron desertorum شده و رشد اندامهای گیاه آگروپایرون را مختل مینماید و نهایتاً سبب مرگ گیاه میشود. لذا کشت گونۀ Agropyron desertorum در مراتع آلودۀ مناطق خشک توصیه نمیشود.
محسن نقیلو؛ محمد جعفری؛ محمد طهمورث؛ اصغر کهندل؛ فریناز همدانیان
دوره 63، شماره 1 ، خرداد 1389، ، صفحه 119-11
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی روابط پوشش گیاهی با ویژگیهای خاک و تعیین مهمترین عامل خاکی موثر در تغییرات نوع و کمیت پوشش گیاهی در منطقه مورد بررسی میباشد. منطقه مورد بررسی در نزدیکی روستای نجم آباد واقع در غرب استان تهران و جنوب شرق شهر هشتگرد قرار دارد. پس از بازدید صحرایی، تیپهای گیاهی شاخص کل منطقه گزینش و در منطقه معرف هر تیپ به ...
بیشتر
هدف از این پژوهش بررسی روابط پوشش گیاهی با ویژگیهای خاک و تعیین مهمترین عامل خاکی موثر در تغییرات نوع و کمیت پوشش گیاهی در منطقه مورد بررسی میباشد. منطقه مورد بررسی در نزدیکی روستای نجم آباد واقع در غرب استان تهران و جنوب شرق شهر هشتگرد قرار دارد. پس از بازدید صحرایی، تیپهای گیاهی شاخص کل منطقه گزینش و در منطقه معرف هر تیپ به روش سیستماتیک- تصادفی از خاک و پوشش گیاهی نمونهبرداری شد. اندازه پلات‌های نمونهبرداری با توجه به نوع و پراکنش گونههای گیاهی به روش حداقل سطح تعیین شد و مشخصه‌های درصد تاج پوشش، تراکم و فراوانی گونههای گیاهی اندازهگیری شد. پس از برداشت دادهها پوشش گیاهی در هر پلات با توجه به نوع گیاهان موجود و مرز افقها از دو عمق 0 تا 10 سانتی متر و 10 تا 30 سانتیمتر نمونهبرداری خاک انجام شد و در آزمایشگاه ویژگیهای خاک مانند بافت، اسیدیته، درصد کربن آلی و گچ اندازهگیری شد. پس از جمعآوری دادهها به منظور مقایسه ویژگیهای خاک در تیپهای گیاهی از روشهای آماری تجزیه واریانس و روش RDA بهره‌گیری شد. نتایج نشان داد که در منطقه مورد بررسی به غیر از گچ دیگر ویژگی‌ها در تیپهای گیاهی مختلف منطقه نجم آباد اختلاف معنیدار نداشت. به عبارت دیگر عامل موثر بر تغییرات پوشش گیاهی از بین عوامل بررسی شده در این بررسی میزان گچ خاک بود.
محمد شریفی یزدی؛ فرهنگ قصریانی؛ مینا بیات
چکیده
به منظور تعیین مناسب ترین حد بهره برداری، مطالعه اثر شدت های مختلف برداشت بر تولید علوفه گونه(Artemisia sieberi) در مراتع استپی دهنو بردسیر استان کرمان باجرا درآمد. برای رسیدن به این هدف در سایت یک هکتاری محصور شده به همین منظور آزمایش انجام شد، تیمارهای مورد نظر در این تحقیق شامل چهار شدت برداشت: 25، 50 و 75 درصد برداشت به روش تقلید چرا (Simulation) ...
بیشتر
به منظور تعیین مناسب ترین حد بهره برداری، مطالعه اثر شدت های مختلف برداشت بر تولید علوفه گونه(Artemisia sieberi) در مراتع استپی دهنو بردسیر استان کرمان باجرا درآمد. برای رسیدن به این هدف در سایت یک هکتاری محصور شده به همین منظور آزمایش انجام شد، تیمارهای مورد نظر در این تحقیق شامل چهار شدت برداشت: 25، 50 و 75 درصد برداشت به روش تقلید چرا (Simulation) و شاهد (بدون برداشت) بودند. در هر تیمار 10 پایه مشابه و متوسط از گونه مورد نظر بعنوان تکرار انتخاب شدند و متغیرهای وابسته طی سه سال دوره آزمایش از سال 1387 تا 1389 روی این گونه اندازه گیری شد و در فرمهای مخصوص ثبت شدند. نتایج بدست آمده در قالب طرح آماری کرت های خرد شده در زمان در سه سال 1387 تا 1389 در نرم افزار SASمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج برداشت علوفه در طی انجام آزمایش نشان داد که کمترین میزان تولید در سال 87 در شدت برداشت 25 درصد و بیشترین میزان آن در سال 88 در تیمار شاهد بوده است. با توجه به منبع تغییرات در عرصه مرتعی (چرای دام به عنوان عامل اصلی مدیریتی و شرایط آب¬و¬هوایی سالانه) و با عنایت به اینکه خاک منطقه نیز از پایداری نسبتا خوبی برخوردار است، می-توان بیان کرد که چرای دام تا کمتر از 50 درصد از وزن رویش سالانه حتی در سال¬های خشکسالی هم ضامن بقای گونه Artemisia sieberi در منطقه دهنو بردسیر خواهد بود و سلامتی و شادابی این گونه را به خطر نمی اندازد.
