اصغر مصلح‌آرانی؛ حمیدرضا عظیم‌زاده
چکیده
حلقه‌های گیاهی با اندازه‌های مختلف توسط گونه‌هایی از تیره زنبق، گندمیان، اویارسلام و بعضی تیره‌های دیگر در مناطق نیمهخشک تشکیل میشود. مکانیسم تشکیل حلقة نوعی واکنش به خشکسالی و سازش با شرایط کمبود منابع آب است. تا‌کنون نقش این گیاهان در نفوذ آب به خاک و تاثیر توسعة این گونهها در هیدرولوژی حوزه‌های آبخیز کمتر مورد توجه قرار ...
بیشتر
حلقه‌های گیاهی با اندازه‌های مختلف توسط گونه‌هایی از تیره زنبق، گندمیان، اویارسلام و بعضی تیره‌های دیگر در مناطق نیمهخشک تشکیل میشود. مکانیسم تشکیل حلقة نوعی واکنش به خشکسالی و سازش با شرایط کمبود منابع آب است. تا‌کنون نقش این گیاهان در نفوذ آب به خاک و تاثیر توسعة این گونهها در هیدرولوژی حوزه‌های آبخیز کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش نفوذ تجمعی و شدت نفوذ آب در درون حلقه‌های گیاهی دو گونة Iris songarica وScripoides holoschoenus اندازه‌گیری شد. نفوذ تجمعی و شدت نفوذ در خاک بین حلقه‌های گیاهی نیز به عنوان محدودة فاقد پوشش (شاهد) نیز اندازه‌گیری شد. اندازه‌گیری نفوذ تجمعی و شدت نفوذ به کمک استوانه‌های زوجی انجام پذیرفت. نفوذپذیری در سه تکرار برای هر گیاه که به‌طور تصادفی انتخاب گردید ,تکرار شد. در خاک بین حلقه‌ها نیز در سه تکرار مقادیر نفوذ تجمعی و شدت نفوذ به‌دست آمد. در هر اندازه‌گیری نفوذ فاصله‌های زمانی، پنج دقیقه در نظر گرفته شد تا زمانی که نفوذ آب به خاک یا درون حلقه گیاهی ثابت گردید. در بیشتر مدل‌های برآورد عمق و حجم رواناب سطحی در حوزة آبخیز مانند نرمافزار HEC-HMS از معادله‌های نفوذ استفاده میشود. دانستن اجزاء معادله‌های نفوذ گرین-آمپت و هورتون داخل حلقة زنبق، حلقة اویارسلام و در خاک منطقة بدون پوشش، کمک می‌کند تا از داده‌های ورودی دقیق‌تر برای اجراء مدل‌های هیدرولوژی استفاده کرد. کارایی مدل‌های گرین-امپت و هورتون در برآورد نفوذ با محاسبة ضریب کارایی ناش- ساتکلیف به‌دست آمد. نتایج حاصل از آزمون t جفت شده نشان داد؛ بین شدت نفوذ آب و نفوذ تجمعی دو تیمار گونههای با پوشش حلقه‌ای و خاک بین حلقه‌ها اختلاف معنیداری وجود دارد (01/0p
فرهاد دلیری؛ حسین سید سراجی؛ مجید خلقی
دوره 62، شماره 2 ، مهر 1388، ، صفحه 247-257
چکیده
امروزه بهره‌گیری از روشهای مهندسی سیستم در مدیریت منابع طبیعی، منابع آب و صنعت جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. در سال‌های اخیر به علت نبود مدیریت یکپارچه حوزه‌های آبخیز در بیشتر نقاط کشور بویژه منطقه گلستان، سیلاب‌های شدید باعث به‌وجود آمدن خسارات زیادی از نظر اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شده است. هدف از ارائه این مقاله، تجزیه ...
بیشتر
امروزه بهره‌گیری از روشهای مهندسی سیستم در مدیریت منابع طبیعی، منابع آب و صنعت جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. در سال‌های اخیر به علت نبود مدیریت یکپارچه حوزه‌های آبخیز در بیشتر نقاط کشور بویژه منطقه گلستان، سیلاب‌های شدید باعث به‌وجود آمدن خسارات زیادی از نظر اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شده است. هدف از ارائه این مقاله، تجزیه و تحلیل سیستم آبخیز با بهره‌گیری از مدل بهینه‌سازی تخصیص منابع، در آبخیز گرمابدشت حوزه قره سو منطقه گلستان می‌باشد. در این بررسی تخصیص بهینه منابع آبخیز گرمابدشت با بهره‌گیری از مدل بهینه‌سازی تک هدفه برای بیشینه کردن میزان درآمد بهرهبرداران در کنار هدف‌های مختلف زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی پیشنهاد و با نتایج الگوی بهینه بهرهبرداری بدست آمده از روش برنامه‌ریزی هدف توصیه شده در منطقه مقایسه و ارزیابی شد. نتایج نشان داد در صورتی‌که در یک برنامه‌ریزی خطی، (LP)5 یک مدل بهینه‌سازی تک هدفه به شکل درست فرمول بندی شود ممکن است نتایج قابل قبول‌تری را برای تجزیه و تحلیل سیستم آبخیز نسبت به یک روش برنامه‌ریزی هدف (GP)6 ارائه نماید. به‌طوری‌که تخصیص منابع بر پایه روش برنامه‌ریزی خطی ضمن کاهش 10 درصدی رسوب از میزان مجاز به دلیل تامین معیار کاهش سیلاب، باعث بیشینه‌سازی درآمد بهرهبرداران با افزایش 5 درصد از میزان مورد قبول، با توجه به محدودیت سرمایه در اختیار و نیز تحقق نسبی هدف‌های دیگر بررسی شد.
اصغر زارع چاهوکی؛ علی سلاجقه؛ محمد مهدوی؛ شهرام خلیقی سیگارودی؛ سعید اسدی
چکیده
منحنی تداوم جریان (FDC) نشاندهندة رابطۀ بین فراوانی و مقدار دبی است. داده‌های دبی جریان آب، به شکل منحنی تداوم جریان، به عنوان پیش‌نیاز، برای طرح‌های مدیریت منابع آب، از قبیل طراحی سدها، نیروگاه‌های برق‌آبی، اجرای عملیات آبخیزداری، ارزیابی خطر خشکسالی، و بررسی سلامت زیست‌بوم رودخانه، مورد نیاز است. این مطالعه در ...
بیشتر
منحنی تداوم جریان (FDC) نشاندهندة رابطۀ بین فراوانی و مقدار دبی است. داده‌های دبی جریان آب، به شکل منحنی تداوم جریان، به عنوان پیش‌نیاز، برای طرح‌های مدیریت منابع آب، از قبیل طراحی سدها، نیروگاه‌های برق‌آبی، اجرای عملیات آبخیزداری، ارزیابی خطر خشکسالی، و بررسی سلامت زیست‌بوم رودخانه، مورد نیاز است. این مطالعه در یازده حوزة آبخیز منتخب با ویژگیهایِ مشترکی، همچون طول دورة آماری مشترک دبی روزانة بیست‌ساله، حداقل تغییر کاربری اراضی، و حجم آب سالانة مشابه، از میان حوزه‌های آبخیز در سه استان یزد، مرکزی، و سمنان، واقع در زون ایران مرکزی، برای منطقه‌ای‌کردن منحنی تداوم جریان، انجام شد. پس از تهیة منحنی تداوم جریان، برای یازده ایستگاه هیدرومتری مورد مطالعه، شاخصهای دبی 5Q، 10Q، 20Q، 30Q، 40Q، 50Q، 60Q، 70Q، 80Q، و 90Q، به عنوان متغیر وابسته، استخراج شد. برای مدل‌سازی منطقه‌ای منحنی تداوم جریان، از میان یازده متغیر مستقل فیزیوگرافی و اقلیمی چهار عامل ـ مساحت حوزة آبخیز، طول آبراهة اصلی، شیب آبراهة اصلی، و بارندگی متوسط سالانه ـ به عنوان عوامل مهم و اختلاف ارتفاع حوزة آبخیز به عنوان متغیر کمکی استفاده شد. برای تهیة مدل منطقه‌ای منحنی تداوم جریان، برای حوزه‌های آبخیز مناسب در استانهای یزد، مرکزی، و سمنان، روش رگرسیون چندمتغیرة غیرخطی به کار گرفته شد. در نهایت، برای برازش بهترین مدل منطقه‌ای حوزه‌های بدون آمار و خشک ایران مرکزی از معیار ارزیابی متقاطع نش- ساتکلیف استفاده شد.
ریحانه عظیمی؛ محمد خواجه‌حسینی؛ فرنوش فلاح‌پور
چکیده
بروموس کوپه‌داغ (Bromus kopetdaghensis Drobov) گیاهی است چندساله از تیره Poaceae. این گیاه در تنوع زیستی مراتع مناطق خشک و نیمهخشک ایران حائز اهمیت است. این مطالعه به منظور بررسی خصوصیات جوانه‌زنی بذور این گیاه تحت تأثیر تیمارهای مختلف درجة حرارت در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار، در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، در سال 1391، ...
بیشتر
بروموس کوپه‌داغ (Bromus kopetdaghensis Drobov) گیاهی است چندساله از تیره Poaceae. این گیاه در تنوع زیستی مراتع مناطق خشک و نیمهخشک ایران حائز اهمیت است. این مطالعه به منظور بررسی خصوصیات جوانه‌زنی بذور این گیاه تحت تأثیر تیمارهای مختلف درجة حرارت در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار، در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، در سال 1391، انجام شد. تیمارها شامل اثر دماهای ثابت 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35، و 40 درجة سانتی‌گراد بر جوانه‌زنی بذر بودند. در هر تکرار از 25 بذر استفاده شد. نتایج نشان داد اثر تیمارهای مختلف درجه حرارت روی خصوصیات جوانه‌زنی بروموس کپه‌داغ معنیدار است، به طوری که کمترین سرعت جوانه‌زنی در دمای 5 درجة سانتی‌گراد با 26/2 بذر در روز و بیشترین سرعت جوانه‌زنی در دمای 35 درجة سانتی‌گراد با 39/11 بذر در روز به‌دست آمد. کمترین و بیشترین طول ساقه‌چه به ترتیب در تیمارهای دمایی 10 درجة سانتی‌گراد (با 48/2 سانتی‌متر) و 35 درجه سانتی‌گراد (با 41/9 سانتی‌متر) مشاهده شد. کمترین طول ریشه‌چه در تیمارهای دمایی 10 و 20 درجه سانتی‌گراد بدون تفاوت معنیدار (با 63/3 و 48/3 سانتی‌متر) و بیشترین طول ریشه‌چه نیز در تیمار دمایی 35 درجه سانتی‌گراد (با 62/9 سانتی‌متر) مشاهد شد. با توجه به مدل‌های رگرسیون برازش‌داده‌شده بین سرعت جوانه‌زنی و درجة حرارت، مقادیر درجه حرارت‌های حداقل، مطلوب، و حداکثر به ترتیب در دامنه 71/0-25/4، 36/30-24، و 48/45-01/41 درجة سانتی‌گراد به‌دست آمد.
فاطمه عینلو؛ محمد رضا اختصاصی؛ مهدی قربانی؛ پرویز عبدی نژاد؛ رضا انجم شعاع
چکیده
یکی از الزامات مدیریت یکپارچه منابع آب مبتنی بر برنامه ریزی مدیریت مشارکتی، شناسایی و تحلیل دست اندرکاران کلیدی است. شناسایی جنبه‌های ساختاری شبکه دست اندرکاران سازمانی را میتوان با استفاده از تحلیل شبکه اجتماعی ارزیابی نمود و موقعیت و نقش آنها را برای انسجام بخشی و هماهنگی بین سازمانی در مدیریت منابع آب مشخص نمود. در این پژوهش، ...
بیشتر
یکی از الزامات مدیریت یکپارچه منابع آب مبتنی بر برنامه ریزی مدیریت مشارکتی، شناسایی و تحلیل دست اندرکاران کلیدی است. شناسایی جنبه‌های ساختاری شبکه دست اندرکاران سازمانی را میتوان با استفاده از تحلیل شبکه اجتماعی ارزیابی نمود و موقعیت و نقش آنها را برای انسجام بخشی و هماهنگی بین سازمانی در مدیریت منابع آب مشخص نمود. در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل شبکه اجتماعی، ذیمدخلان مرتبط با حکمرانی مشارکتی منابع آب دشت ابهر، مشتمل بر 20 دست اندرکار سازمانی آنالیز شد و شاخصهای سیاستی در سطح شبکه دستاندرکاران سازمانی ارزیابی گردید. شاخصهای تراکم، اندازه، دوسویگی پیوندها، انتقال‌پذیری، میزان تمرکز و میانگین فاصله ژئودزیک در شبکه روابط در سطح کلان و شاخص مرکز- پیرامون در سطح میانی و شاخصهای مرکزیت در سطح خرد مورد بررسی قرار گرفت. میزان شاخص تراکم شبکه، متوسط بوده و با توجه به شاخص دوسویگی و میزان متوسط روابط دوسویه و متقابل در بین دستاندرکاران سازمانی، انسجام و سرمایه سازمانی متوسط ارزیابی میگردد. طبق شاخص انتقال‌یافتگی، پایداری و تعادل شبکه تبادل اطلاعات، کم است. تحلیل شاخص مرکز- پیرامون شبکه دستاندرکاران نشان دهنده تراکم بالاتر پیوندها و انسجام سازمانی بیشتر در بین سازمان‌های مرکزی در مقایسه با زیرگروه پیرامونی است و میزان تبادل اطلاعات بین زیرگروه‌های مرکزی و پیرامونی متوسط ارزیابی شد. بر اساس شاخصهای مرکزیت، موقعیت هندسی هر کنشگر در شبکه مشخص گردید. جهت تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، سیاستگذاری و اجرای حکمرانی مشارکتی منابع آب در دشت ابهر، سازمان‌ها و قدرت‌های سیاسی کلیدی و مؤثر و سازمان‌های دارای قدرت کم و به حاشیه رانده‌شده، شناسایی گردیدند.
بیتا شیروی؛ علی گلکاریان؛ علی ابوطالبی پیرنعیمی
چکیده
سازه‌های اصلاحی بندهای کوچکی هستند که در حوضههای آبخیز، به‌ویژه حوضههای حساس به فرسایش واقع در بالادست سدهای مخزنی، به منظور کاهش سرعت جریان، کاهش فرسایش، مهار رسوب، و کنترل سیلاب در آبراههها با استفاده از مصالحی مانند چوب، سنگ، سنگ و ملات، و توریسنگ ساخته میشوند. این سازهها با کاهش سرعت جریان آب و شیب آبراهه و ...
بیشتر
سازه‌های اصلاحی بندهای کوچکی هستند که در حوضههای آبخیز، به‌ویژه حوضههای حساس به فرسایش واقع در بالادست سدهای مخزنی، به منظور کاهش سرعت جریان، کاهش فرسایش، مهار رسوب، و کنترل سیلاب در آبراههها با استفاده از مصالحی مانند چوب، سنگ، سنگ و ملات، و توریسنگ ساخته میشوند. این سازهها با کاهش سرعت جریان آب و شیب آبراهه و ذخیرة جریان باعث تغییرِ واکنش هیدرولوژیک حوضههای آبخیز میشوند. تجزیه و تحلیل آثار احداث این سازهها پیش از احداث در تصمیم‌گیری صحیح و اجرای بهینة این طرحها و همچنین مدیریت بهتر به منظور نیل به اهداف مختلف مؤثر است. از آنجا که احداث این سازهها بر رفتار سیل مؤثر است، این تحقیق با هدف تأثیر احداث سدهای اصلاحی بر زمان تمرکز و کاهش دبی اوج سیل در حوضة آبخیز گاش صورت گرفت. در این تحقیق به منظور بررسی تأثیر این سازهها روندیابی سیل در مخزن به روش پالس و روندیابی رودخانه به روش ماسکینگام انجام گرفت و هیدروگراف سیل با دورة بازگشتهای 25 تا 100 ساله در وضعیت قبل و بعد از احداث سازهها شبیهسازی شد. نتایج نشان داد با احداث سازه‌های پیشبینیشده بین 75 تا 97 درصد دبی اوج و 73 تا 98 درصد حجم سیل کاهش می‌یابد؛ این نتیجه بیانگر تأثیر مثبت احداث این سازهها در کاهش دبی اوج و حجم سیل است. به علاوه، در دورة بازگشتهای مختلف با افزایش دبی اوج و حجم سیل ورودی، نقش مخازن در کاهش دبی اوج سیلاب و حجم سیل کاهش می‌یابد. همچنین، در اثر احداث سازه‌های مذکور، زمان تمرکز در محل خروجی حوضه بین 26/0 تا 98/0 ساعت افزایش خواهد یافت.
محمد پیچند؛ قاسمعلی دیانتی تیلکی؛ احسان ساداتی
چکیده
به منظور بررسی اثرهای هیدروپرایمینگ و تنش خشکی بر خصوصیات جوانه‌زنی بذور Cymbopogon olivieri آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار و 50 عدد بذر در هر تکرار مورد بررسی قرار گرفت و پارامترهای جوانه‌زنی ارزیابی شدند. عامل اول تیمار هیدروپرایمینگ در چهار سطح (0، 24، 48 و 72 ساعت) و عامل دوم محلول پلی‌اتیلن‌گلایکول 6000 در ...
بیشتر
به منظور بررسی اثرهای هیدروپرایمینگ و تنش خشکی بر خصوصیات جوانه‌زنی بذور Cymbopogon olivieri آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار و 50 عدد بذر در هر تکرار مورد بررسی قرار گرفت و پارامترهای جوانه‌زنی ارزیابی شدند. عامل اول تیمار هیدروپرایمینگ در چهار سطح (0، 24، 48 و 72 ساعت) و عامل دوم محلول پلی‌اتیلن‌گلایکول 6000 در سطوح 0، 4-، 8- و 16- بار در شرایط آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تفاوت بین میانگینها با استفاده از آزمون دانکن (05/0>P) مقایسه شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل تیمار زمان هیدروپرایمینگ و پلی‌اتیلن‌گلایکول سبب ایجاد اختلاف معنیدار بر سرعت جوانه‌زنی، طول ساقه‌چه و وزن تر و خشک ساقه‌چه (01/0>P) و شاخص قدرت (05/0>P) شد ولی بر پارامترهای درصد جوانه‌زنی، میانگین مدت زمان جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه و وزن تر و خشک ریشه‌چه تأثیر معنیداری نداشت. تیمار 4- بار و بدون پرایمینگ (شاهد) بالاترین درصد جوانه‌زنی و تیمار 8- بار 48 ساعت کمترین درصد جوانه‌زنی را به ترتیب 49 و 14 درصد را دارا بودند. تیمار 8- بار 48 ساعت پرایمینگ بالاترین سرعت جوانه‌زنی را داشت. مقایسه میانگین نتایج نشان‌دهنده عدم جوانه‌زنی تیمار 16- بار در همه زمان‌های هیدروپرایمینگ بود. بر اساس نتایج به‌دست آمده، تیمار پلی‌اتیلن-گلایکول 4- و 8- بار در مدت زمان 48 و 72 ساعت هیدروپرایمینگ تأثیر مثبت بر درصد جوانه‌زنی بذر، سرعت جوانه‌زنی، شاخص قدرت و طول ریشه‌چه و ساقه‌چه Cymbopogon olivieriداشتند.
علی رضازاده جودی؛ محمد تقی ستاری
چکیده
برآورد بار رسوبی معلق رودخانه‌ها با توجه به خسارات ناشی از عدم توجه و لحاظ کردن آن، یکی از مهمترین و اساسی‌ترین چالش‌های مطالعات انتقال رسوب و مهندسی رودخانه می‌باشد. با توجه به اهمیت و نقش رسوب در طراحی و نگهداری سازه‌های هیدرولیکی همچون سدها و همچنین برنامه‌ریزی جهت استفاده بهینه از منابع آبی در پایین‌دست رودخانه‌ها و حفظ ...
بیشتر
برآورد بار رسوبی معلق رودخانه‌ها با توجه به خسارات ناشی از عدم توجه و لحاظ کردن آن، یکی از مهمترین و اساسی‌ترین چالش‌های مطالعات انتقال رسوب و مهندسی رودخانه می‌باشد. با توجه به اهمیت و نقش رسوب در طراحی و نگهداری سازه‌های هیدرولیکی همچون سدها و همچنین برنامه‌ریزی جهت استفاده بهینه از منابع آبی در پایین‌دست رودخانه‌ها و حفظ منابع مغذی بالادست آنها، همواره تلاش‌های بسیاری در زمینه تخمین میزان بار رسوبی معلق رودخانه‌ها انجام گرفته و روشهای متعددی در این زمینه توسعه یافته است. اما با توجه به هزینه‌بر بودن اکثر روش‌ها و یا عدم دقت کافی در اکثر روشهای تجربی مرسوم، نیاز به روش نوینی که بتواند بار رسوبی معلق رودخانه را با بیشترین دقت ممکن تخمین زند، امری ضروری به نظر می‌رسد. در این مطالعه میزان بار رسوبی معلق رودخانه لیقوان چای توسط روشهای رگرسیون بردار پشتیبان و k-نزدیکترین همسایگی برآورد گردیدند. نتایج نشان‌دهندۀ عملکرد مناسب هر دو روش داده‌کاوی بررسی شده در این تحقیق می‌باشد. از میان روشهای بررسی شده در این تحقیق، روش رگرسیون بردار پشتیبان میزان بار رسوبی معلق رودخانه لیقوان چای را با ارائه مقادیر ضریب همبستگی برابر با 959/0 و ریشه میانگین مربعات خطا برابر با 547/43 (تن در روز) با دقت بیشتری نسبت به روش k-نزدیکترین همسایگی پیش‌بینی کرد.
ملوک رویان؛ عادل سپهری؛ عبدالرسول سلمان ماهینی
چکیده
ابزار عکس‌های هوایی به همراه فن‌آوری سنجش از دور و با فراهم کردن تصاویر کوچک مقیاس برای کسب اطلاعات کلی از مراتع مفید می‌باشند، اما برای دستیابی به اطلاعات جزیی‌تر در حد سانتی‌متر و کمتر، در زمینه برآورد درصد تاج‌پوشش گیاهی، نیاز به تصاویر با مقیاس بزرگتر است. اگرچه ماهواره‌هایی با توان تفکیک بالاتر همانند ماهواره‌های Geo eye، ...
بیشتر
ابزار عکس‌های هوایی به همراه فن‌آوری سنجش از دور و با فراهم کردن تصاویر کوچک مقیاس برای کسب اطلاعات کلی از مراتع مفید می‌باشند، اما برای دستیابی به اطلاعات جزیی‌تر در حد سانتی‌متر و کمتر، در زمینه برآورد درصد تاج‌پوشش گیاهی، نیاز به تصاویر با مقیاس بزرگتر است. اگرچه ماهواره‌هایی با توان تفکیک بالاتر همانند ماهواره‌های Geo eye، 1Worldview و2Worldview تصاویر بزرگ مقیاس از سطح زمین ارائه میدهند اما هنوز لازم است از روشهای ساده‌تر و کم هزینه‌تری همچون هواپیماهای سبک کوتاه‌برد، کایت، گلایدر و بالون برای انجام این امر استفاده شوند از این رو لازم است جزئیات فنی کاربرد استفاده از آنها مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش برای تعیین ارتفاع مناسب پرواز بالون و تهیه عکس‌های بزرگ مقیاس به منظور اندازه‌گیری درصد تاج‌پوشش گیاهی در مراتع دشتی اینچه‌برون انجام شد. درصد تاج‌پوشش گیاهی بوته‌ای توسط برداشت میدانی در واحدهای نمونه‌برداری برآورد شد. با ارسال بالون در ارتفاعات 5، 10، 25، 50 و 100 متر و بالاتر عکس‌های هوایی از محدوده مورد مطالعه تهیه شد. درصد تاج‌پوشش گیاهی بوته‌ای به‌وسیلة رقومی کردن بوته‌ها در واحدهای نمونه‌برداری در هر عکس در هر یک از ارتفاع‌های مذکور، تعیین شد و به‌وسیلة آزمون تجزیه واریانس نتایج اندازه‌گیری زمینی درصد تاج پوشش با نتایج برآورد درصد تاج‌پوشش در هر یک از عکس‌های گرفته شده مقایسه گردید. نتایج نشان داد بین درصد تاج‌پوشش برآورد شده بر روی زمین و درصد تاج‌پوشش حاصل از تصاویر تا ارتفاع 100 متر اختلاف معنیدار وجود ندارد و میتوان به‌وسیلة عکس‌های تهیه شده در ارتفاعات مختلف با استفاده از بالون برآورد نااریبی از درصد تاج‌پوشش بوته‌زارها با دقت و صحتی معادل برآورد زمینی اما در وسعت بیشتر و در زمان کمتر به دست آورد. از این رو، ارتفاع پرواز 100 متر با توجه به دقت برآورد تاج‌پوشش گیاهی و میدان دید وسیع برای عکس‌برداری از مراتع بوته‌زار برای برآورد تاج‌پوشش گیاهی مناسب تشخیص داده شد. به‌نظر می‌رسد افزایش توان تفکیک مکانی دوربین مورد استفاده میتواند حداکثر ارتفاع مناسب برای برآورد درصد تاج پوشش گیاهی را افزایش دهد.
سیداکبر جوادی؛ علیرضا خان آرمویی؛ محمد جعفری
چکیده
هدف از این پژوهش، بررسی روابط پوشش گیاهی با خصوصیات خاک و تعیین مهمترین خصوصیات خاکی مؤثر در تفکیک تیپ‌های رویشی منطقه پارک ملی خجیر از توابع استان تهران بوده است. نمونه‌برداری به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. بعد از برداشت اطلاعات پوشش گیاهی با توجه به پراکنش پوشش گیاهی با استفاده از آنالیز دوطرفه گونههای شاخص (TWINSPAN) و آنالیز ...
بیشتر
هدف از این پژوهش، بررسی روابط پوشش گیاهی با خصوصیات خاک و تعیین مهمترین خصوصیات خاکی مؤثر در تفکیک تیپ‌های رویشی منطقه پارک ملی خجیر از توابع استان تهران بوده است. نمونه‌برداری به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. بعد از برداشت اطلاعات پوشش گیاهی با توجه به پراکنش پوشش گیاهی با استفاده از آنالیز دوطرفه گونههای شاخص (TWINSPAN) و آنالیز تطبیقی قوسگیر (DCA) پوشش گیاهی منطقه به 5 تیپ گیاهی طبقه‌بندی شد. از عمق 20 – 0 سانتی‌متر نمونه خاک برداشت و خصوصیات خاک شامل بافت خاک، درصد آهک، گچ، اسیدیته، هدایت الکتریکی، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و نسبت جذب ازت اندازه‌گیری گردید. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل خصوصیات خاک در ارتباط با تغییرات پوشش گیاهی از روشهای تجزیه‌وتحلیل چند متغیره از قبیل آنالیز تطابق کانونیک (CCA) که یکی از روشهای رستهبندی است استفاده شد. این آنالیزها با استفاده از نرمافزار PC-ORDانجام گرفت. نتایج نشان داد که یک همبستگی معنیداری بین پوشش گیاهی و عوامل محیطی اندازه‌گیری شده وجود داشته است. مهمترین خصوصیات خاکی مؤثر در تفکیک تیپ‌های رویشی منطقه مورد مطالعه، سنگریزه، رس، سیلت، شن، گچ، آهک، اسیدیته خاک، هدایت الکتریکی، پتاسیم و ارتفاع از سطح دریا بوده و هر گونه گیاهی با توجه به منطقه رویش، نیازهای اکولوژیک و دامنه بردباری با بعضی از خصوصیات خاک رابطه دارد. تیپ‌های گیاهی ازنظر مقدار سنگریزه، آهک، گچ، شن، رس، با هم اختلاف معنیداری داشته‌اند که نشان‌دهنده شکل‌گیری تیپ‌های گیاهی در منطقه در ارتباط با خاک آن می‌باشد.
رمضان طهماسبی؛ فرود شریفی؛ فریدون کاوه؛ ابوالقاسم توسلی
دوره 63، شماره 3 ، آذر 1389، ، صفحه 359-373
چکیده
یکی از بخش‌های عمده هدررفت آب در ایران هدررفت رواناب باران است. Kirkby (2001) در بررسی اثر خصوصیات سطح خاک در تولید رواناب در مقیاس‌های زمانی و مکانی نتیجه گرفت که خصوصیات سطح خاک مانند پستی و بلندی، بافت و ساختمان خاک در مقدار و الگوی مکانی رواناب مؤثر هستند. در این تحقیق که در آبخیز لتیان انجام شد ، تعداد بیست کرت آزمایشی جمع آوری کننده ...
بیشتر
یکی از بخش‌های عمده هدررفت آب در ایران هدررفت رواناب باران است. Kirkby (2001) در بررسی اثر خصوصیات سطح خاک در تولید رواناب در مقیاس‌های زمانی و مکانی نتیجه گرفت که خصوصیات سطح خاک مانند پستی و بلندی، بافت و ساختمان خاک در مقدار و الگوی مکانی رواناب مؤثر هستند. در این تحقیق که در آبخیز لتیان انجام شد ، تعداد بیست کرت آزمایشی جمع آوری کننده رواناب احداث شدند و در انتهای آنها بانکت‌هایی به ابعاد طولی برابر با عرض کرت جمعآوری کننده رواناب، عمق 5/0 متر و عرض بانکت نیز 5/0 متر احداث شد. عمق رواناب حاصل از هر بارندگی طبیعی و 12 بارندگی مصنوعی که با باران ساز با شدت‌های 8 میلی متر تا 42 میلی متر در ساعت ایجاد شده بود، اندازه‌گیری شد. با توجه به اینکه داخل بانکت‌های انتهای کرت‌ها با پلاستیک پوشش داده شده بود، همه رواناب جمعآوری شده روی آن اندازه‌گیری شد. سپس پوشش پلاستیکی بیرون کشیده شد تا آب کاملاً در بانکت نفوذ کند. پس از 24 ساعت عمق آب جمعآوری شده روی بانکت اندازه‌گیری شد که تا چه عمقی نفوذ کرده است. پس از آن پوشش پلاستیکی ایجاد می‌شد تا برای اندازه‌گیری رواناب بعدی آماده باشد. بخشی از آب باران جمعآوری شده در یک بشکه با حجم 220 لیتر ذخیره شد و روی آن از اول بهار با پوشش پلاستیکی پوشانده شد تا از تبخیر جلوگیری شود و از آب جمعآوری شده برای تأمین آب کم آبیاری در 15 خرداد تا 30 تیرماه به میزان 62 میلیمتر استفاده شد و در کرت‌های 9 گانه ذرت علوفه ای SC704 کشت شد. نتایج مقایسه عملکرد محصول نشان داد که با نسبتهای 1:1، 2:1 و 3:1 (نسبت سطوح جمعآوری کننده رواناب باران به سطح کشت شده ذرت) میزان عملکرد علوفه ذرت به ترتیب 6/9، 6/22 و 8/28 تن در هکتار بوده است. در حالی که در تیمار شاهد که هیچ‌گونه محدودیت آب وجود نداشت و به میزان 5/41 تن در هکتار عملکرد محصول علوفه ذرت بوده است، کل آب مصرفی در سه تیمار بالا به ترتیب 616، 696 و 776 میلیمتر بوده است (باران مستقیم به علاوه آب جمعآوری شده از رواناب) و عمق آب آبیاری کمکی در هر سه تیمار 62 میلیمتر بوده است. به این ترتیب عملکرد محصول به ترتیب 23، 55 و 69 درصد نسبت به تیمار شاهد (کشت با آبیاری کامل) بوده است. در این تحقیق تأثیر پوشش گیاهی و بافت خاک هم در مقدار رواناب مورد مقایسه قرار گرفتند.
محمدعلی زارع چاهوکی؛ محبوبه عباسی
چکیده
گونۀ Rheum ribes یکی از گیاهان دارویی مهم در جهان به شمار می‌رود. در این مطالعه به منظور تهیۀ نقشۀ پیش‌بینی رویشگاه این گونه از روش آنتروپی حداکثر (Maxent) و از نرمافزار MAXENT استفاده شد. متغیرهای محیطی اندازه‌گیری شده بهعنوان متغیرهای تأثیرگذار بر حضور گونه شامل متغیرهای خاکی از جمله درصد سنگریزه، اسیدیته، هدایت الکتریکی، درصد آهک، ...
بیشتر
گونۀ Rheum ribes یکی از گیاهان دارویی مهم در جهان به شمار می‌رود. در این مطالعه به منظور تهیۀ نقشۀ پیش‌بینی رویشگاه این گونه از روش آنتروپی حداکثر (Maxent) و از نرمافزار MAXENT استفاده شد. متغیرهای محیطی اندازه‌گیری شده بهعنوان متغیرهای تأثیرگذار بر حضور گونه شامل متغیرهای خاکی از جمله درصد سنگریزه، اسیدیته، هدایت الکتریکی، درصد آهک، درصد گچ، مادةآلی، املاح محلول (کلسیم، سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلر، کربنات، بیکربنات و سولفات)، درصد شن، رس و سیلت و متغیرهای توپوگرافی منطقه (شیب، جهت و ارتفاع) و نیز متغیر بارندگی بودند. دقت طبقه‌بندی مدل با استفاده از سطح زیر منحنی (AUC) مقدار 95% به‌دست آمد (سطح خوب) و ضریب کاپای به‌دست آمده از بررسی میزان تطابق نقشة پیش‌بینی با واقعیت زمینی نیز مقدار 92/0 به‌دست آمد که در سطح عالی قرار داشت. بررسی نتایج این تحقیق نشان داد که رویشگاه این گونه در خاکهایی با اسیدیتۀ پایین (کمتر از 8)، بافت سبک و مادۀ آلی (بیشتر از 4/0 درصد) قرار دارد و حضور این گونه با متغیرهای اسیدیتۀ هر دو عمق و رس عمق اول رابطۀ معکوس و با مادۀ آلی هر دو عمق رابطۀ مستقیم داشت.
فرنوش زارعی؛ حامد جنیدی؛ پرویز کرمی
چکیده
در این مطالعه اثر تبدیل مرتع به جنگلکاری بر میزان تصاعد کربن آلی خاک در دو تودۀ جنگلکاری سرو نقرهای و داغداغان و مرتع مجاور در محدودۀ شهر سنندج بررسی شد. برای بررسی میزان تصاعد کربندیاکسید به روش تله قلیایی با اتاقک بستۀ ساکن به صورت ماهیانه با 5 تکرار در هر تیمار و به مدت یک سال انجام گرفت. آنالیز تصاعد کربندیاکسید ...
بیشتر
در این مطالعه اثر تبدیل مرتع به جنگلکاری بر میزان تصاعد کربن آلی خاک در دو تودۀ جنگلکاری سرو نقرهای و داغداغان و مرتع مجاور در محدودۀ شهر سنندج بررسی شد. برای بررسی میزان تصاعد کربندیاکسید به روش تله قلیایی با اتاقک بستۀ ساکن به صورت ماهیانه با 5 تکرار در هر تیمار و به مدت یک سال انجام گرفت. آنالیز تصاعد کربندیاکسید با تجزیه واریانس یک طرفه و برای مقایسۀ میانگینها از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد میزان تصاعد کربن در تیمار مرتع، سرونقرهای و داغداغان به ترتیب 94/110، 92/104 و 22/91 کیلوگرم در هکتار در ماه و میزان تصاعد کربندیاکسید 78/ 406، 71/384 و 48/334 کیلوگرم در هکتار در ماه است.میزان تصاعد کربن و کربن دیاکسید در مدت 12 ماه در منطقۀ مورد نظر در سطح خطای 5 درصد نیز معنیدار شد، که بیشترین میزان تصاعد کربن و کربندیاکسید در مهر ماه و کمترین میزان در مرداد بوده است.از نظر توزیع فصلی، میزان تصاعد کربن در تیمار مرتع و سرونقرهای معنیدار نشد، اما در تیمار داغداغان در سطح خطای 5 درصد معنیدار شد، که بیشترین میزان تصاعد کربن و کربندیاکسید به ترتیب در پاییز، بهار، زمستان و تابستان بوده است. در مجموع جنگلکاری با گونههای داغداغان و سرو نقرهای منجر به کاهش میزان تصاعد کربن خاک به ترتیب به میزان 5/5 و 18 درصد نسبت به مرتع مجاور شد. بنابراین با برنامههای مدیریتی مناسب از قبیل تغییر کاربری اراضی میتوان نرخ تصاعد کربن خاک را کاهش داد.
جلال زندی؛ محمود حبیب نژاد روشن؛ کریم سلیمانی
چکیده
فرسایش خاک مسئلة محیطی مهمی در حوزة آبخیز وازرود، واقع در بخش میانی مازندران، است. متأسفانه، این حوزه مانند بیشترِ حوزه‌های آبخیز کشور فاقد ایستگاههای اندازه‌گیری فرسایش و رسوب مجهز برای مطالعه و مدلبندی فرسایش خاک در سطح وسیع است. به منظور ارزیابی خطر فرسایش خاکْ مدل‌سازی فرسایش در مقیاس حوزه لازم‌الاجراست. در این مطالعه ...
بیشتر
فرسایش خاک مسئلة محیطی مهمی در حوزة آبخیز وازرود، واقع در بخش میانی مازندران، است. متأسفانه، این حوزه مانند بیشترِ حوزه‌های آبخیز کشور فاقد ایستگاههای اندازه‌گیری فرسایش و رسوب مجهز برای مطالعه و مدلبندی فرسایش خاک در سطح وسیع است. به منظور ارزیابی خطر فرسایش خاکْ مدل‌سازی فرسایش در مقیاس حوزه لازم‌الاجراست. در این مطالعه از مدل اصلاح‌شدة فرسایش خاک جهانی (RUSLE) همراه با سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سنجش از دور (RS) برای برآورد تلفات خاک و شناسایی نواحی حساس به فرسایشِ حوزة آبخیز وازرود استفاده شد. از مجموعه منابع دادهها (نقشهها، تصاویر ماهوارهای، و مشاهدات میدانی) برای به‌دست‌آوردن پارامترهای معادلة اصلاح‌شدة فرسایش خاک جهانی استفاده شد و برای تحلیلهای بعدی به فرمت رستری وارد محیط GIS شده و به پنج طبقه‌‌ـ خیلی کم تا خیلی زیاد‌ـ طبقه‌بندی شد. بازدیدهای گستردة میدانی صورت‌گرفته صحت کلی (90 درصد) نقشة خطر فرسایش و مدل مورد بررسی را تأیید کرد. نقشة خطر فرسایش خاک با نقشههای کاربری اراضی، ارتفاع، و شیب برای به‌دست‌آوردن ارتباط با عوامل محیطی و شناسایی نواحی خطر فرسایش قطع داده شد. بخش اعظم طبقات فرسایشی زیاد و خیلی زیاد در شیبهای 25 تا 45 درجه، ارتفاع 1180 تا 2180 متر از سطح دریا، و در اراضی لخت منطقة مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج این تحقیق اتخاذ استراتژیهای مدیریتی مناسب را برای تصمیم‌گیران در اولویت‌بندی نواحی برای کاهش فرسایش در حوزة آبخیز وازرود امکانپذیر می‌کند. روش تلفیقی به‌کارگرفته‌شده در این مطالعه نسبتاً ساده، سریع، و صحیح و دارای پتانسیل اجرا برای سایر نواحی است.
علی شهبازی؛ شهرام خلیقی سیگارودی؛ آرش ملکیان؛ علی سلاجقه
چکیده
اتخاذ روشهای صحیح در مدیریت آبخیزهای شهری برای کاهش خطرها امری انکارناپذیر و ضروری است. لازمة این امرْ برآورد میزان رواناب با درجة اطمینان بالاست. یکی از عواملی که بدون شک، تأثیر زیادی در دبی اوج و حجم رواناب دارد زمان تمرکز است. هدف از این تحقیق انتخاب بهترین روش از میان فرمولهای تجربی برآورد زمان تمرکز است. برای تعیین زمان تمرکز ...
بیشتر
اتخاذ روشهای صحیح در مدیریت آبخیزهای شهری برای کاهش خطرها امری انکارناپذیر و ضروری است. لازمة این امرْ برآورد میزان رواناب با درجة اطمینان بالاست. یکی از عواملی که بدون شک، تأثیر زیادی در دبی اوج و حجم رواناب دارد زمان تمرکز است. هدف از این تحقیق انتخاب بهترین روش از میان فرمولهای تجربی برآورد زمان تمرکز است. برای تعیین زمان تمرکز واقعی از روش صحرایی مبتنی بر اندازه‌گیری زمان پیمایش آب با استفاده از جسم شناور استفاده شد. به منظور انتخاب بهترین فرمول تجربی از معیارهای آماری‌ـ شامل درصد خطای نسبی (RE)، میانگین مربعات خطا (RMSE)، میانگین درصد خطای نسبی (RME)، ناشساتکلیف (NS)، و ضریب تبیین (R2)ـ استفاده شد. سپس، درصد اختلاف مقادیر به‌دست‌آمده از فرمولهای تجربی با مقادیر واقعی اندازهگیریشده مقایسه شد. در این مطالعه، بر اساس نتایجِ مقایسة درصد خطای نسبی در هر بازه، فرمولهای تجربی کالیفرنیا، چاو، کارتر، و فدرال به‌تربیب با درصد خطای 7/2، 9/2، 4/4، و 7/4 برای بازة ۲، رابطة کربای- هاتوی با درصد خطای 1 برای بازة ۳، رابطة ونتورا با درصد خطای 5/8 برای بازة ۹، و، در نهایت، رابطة هیدروگراف استدلالی با درصد خطای 8/4 برای بازة ۱۰ بهترین برآورد را داشته‌اند. در نتیجه، پیشنهاد میشود در مناطقی که خصوصیاتی نظیر این بازهها دارند، با توجه به اطلاعات موجود، از رابطهای استفاده شود که کمترین درصد خطا را دارد. در نهایت، مشخص شد فقط روش هیدروگراف استدلالی برای کل حوضه کمترین خطا را دارد و جواب مناسبی ارائه داده است.
جابر شریفی؛ مرتضی اکبرزاده
چکیده
قسمت اعظم مراتع کشور در مناطق خشک و نیمه خشک قرار دارد که در این اقلیم، نوسان بارندگی از عوامل عمده‌ای است که پوشش گیاهی و به دنبال آن تولید علوفه را تحت تأثیر قرار میدهد. در سال‌های خشک که بارندگی کاهش می‌یابد، سطح پوشش گیاهی و میزان تولید علوفه آسیب میبیند. این تحقیق با هدف بررسی تغییرات پوشش گیاهی با ...
بیشتر
قسمت اعظم مراتع کشور در مناطق خشک و نیمه خشک قرار دارد که در این اقلیم، نوسان بارندگی از عوامل عمده‌ای است که پوشش گیاهی و به دنبال آن تولید علوفه را تحت تأثیر قرار میدهد. در سال‌های خشک که بارندگی کاهش می‌یابد، سطح پوشش گیاهی و میزان تولید علوفه آسیب میبیند. این تحقیق با هدف بررسی تغییرات پوشش گیاهی با بارندگی در مراتع نیمه استپی اردبیل در طی نه سال متوالی (1377تا 1385) انجام گردید. نتایج نشان داد که پوشش تاجی گونههای بوته‌ای مانند Salsola gemmascens و Noaea mucranata کاهش ولی گونههای Artemisia fragrans و Kochia prostrata افزایش داشت. درکل تراکم گونههای بوته‌ای حدود 40 % کاهش داشت و ارتباط بین بارندگی فصلی (پائیز و زمستان) و گونههای بوته ای وجود دارد. گونههای گندمیان دایمی در طی نه سال با نوسانات بارندگی واکنش متفاوتی داشتند و در کل تغییرات معنیداری در آنها مشاهده نشد، گونه Stipa hohenackeriana بیشتر تحت تاثیر بارندگی فصل زمستان بوده ولی Poa bulbosa و Cynodon dactylon با بارندگی فصل بهاره بیشتر همبستگی نشان دادند. تراکم گونههای پهن برگان علفی دایمی افزایش چشم گیری داشت (حدود هفت برابر) ولی در سال‌های خشک (1381-1379) به شدت کاهش داشتند، تولید علوفه در طی نه سال از 296 به 747 کیلوگرم در هکتار رسیده، که حدوداً 5/2 برابر شده است. از آن مقدار سهم گیاهان کلاس II, I و III به ترتیب 1/23، 9/51 و02/25 درصد بوده است. همچنین در ترسالیها میزان تولید علوفه از747 به 1968کیلوگرم در هکتار رسیده. در واقع حدود هفت برابر افزایش داشته است.
رضا سیاه منصور؛ حسین ارزانی؛ محمد جعفری؛ سید اکبر جوادی؛ علی طویلی
چکیده
آتشسوزی میتواند به عنوان ابزاری مهم و مدیریتی در سطح وسیعی از مرتع به منظور اصلاح ترکیب و تنوع زیستیِ اکوسیستمهایِ مرتعی بهکار گرفته شود. به منظور بررسی اثر آتشسوزی در محدودة ایستگاه تحقیقاتی گیاهان مرتعی زاغه در 35 کیلومتری شمال شرقی خرمآباد شرقی با ارتفاع متوسط 1960 متر از سطح دریا این مطالعه انجام شد. مقایسة میانگین ...
بیشتر
آتشسوزی میتواند به عنوان ابزاری مهم و مدیریتی در سطح وسیعی از مرتع به منظور اصلاح ترکیب و تنوع زیستیِ اکوسیستمهایِ مرتعی بهکار گرفته شود. به منظور بررسی اثر آتشسوزی در محدودة ایستگاه تحقیقاتی گیاهان مرتعی زاغه در 35 کیلومتری شمال شرقی خرمآباد شرقی با ارتفاع متوسط 1960 متر از سطح دریا این مطالعه انجام شد. مقایسة میانگین و تجزیة آماری نشان داد که فوربهای علفی مورد تعلیف دام از نظر تراکم و میانگین تاج پوشش در سطح یک درصد اختلاف معنیداری بین عرصة شاهد و آتشسوزی دارند. همچنین، فرم رویشی گراس در عرصههای آتشسوزی و شاهد از نظر تولید و تاج پوشش دارای اختلاف میانگین در سطح یک درصد است. این آمار نشان میدهد که گیاهان کلاس I و III از نظر تولید و تاج پوشش با یکدیگر اختلاف میانگین معنیدار در عرصههای آتشسوزی و شاهد دارند (01/0< P). فرمهای رویشی بیانگر شماتیک ترکیب نباتی یک تیپ‌اند و در این تحقیق مشاهده شد که تیپ غالب گراسهای چندساله، شاملFestuca ovina، Bromus tomentellus و Agropyron trichophorum، با گراسهای یکساله، شامل Taeniatherum crinitum،Heteranthelium piliferum و Br. tectorum، در کوتاهمدت جایگزین شد. با تغییرات انجام‌شده میتوان چنین گفت که آتشسوزی عاملی مهم و تأثیرگذار است و میتواند گراسهای پایا را کاهش و گراسهای یکساله را در کوتاهمدت افزایش دهد.
محمد قبایی سوق؛ ابوالفضل مساعدی
چکیده
شاخص RDI از برازش توزیع لوگنرمال بر مقادیر نسبت بارندگی (P) به تبخیر و تعرق پتانسیل (ETo) در هر بازة زمانی دلخواه به‌دست می‌آید. در این شاخص مقدار ETo از روش ترنت‌وایت (Th) و بر اساس دمای میانگین محاسبه میشود. روش Th مقدار ETo را در مناطق خشک و نیمهخشک کمتر از مقدار واقعی تخمین می‌زند. همچنین، در برخی از مناطق ممکن است توزیع لوگنرمال ...
بیشتر
شاخص RDI از برازش توزیع لوگنرمال بر مقادیر نسبت بارندگی (P) به تبخیر و تعرق پتانسیل (ETo) در هر بازة زمانی دلخواه به‌دست می‌آید. در این شاخص مقدار ETo از روش ترنت‌وایت (Th) و بر اساس دمای میانگین محاسبه میشود. روش Th مقدار ETo را در مناطق خشک و نیمهخشک کمتر از مقدار واقعی تخمین می‌زند. همچنین، در برخی از مناطق ممکن است توزیع لوگنرمال نتواند مناسب‌ترین توزیع بر مقادیر نسبت بارندگی به ETo برازش یابد. در این تحقیق، به منظور ارزیابی تأثیر دو محدودیت فوق بر شاخص RDI، از آمار پارامترهای هواشناسی هشت ایستگاه سینوپتیک کشور طی سال‌های 1958 تا 2007 میلادی استفاده شد. نخست، مقادیر شاخص RDI بر اساس توزیع لوگنرمال و روش Th محاسبه شد (RDI(Th)). سپس، مقادیر ETo از روش منتخب (بر اساس بهترین معادلة تجربی در شرایط مختلف کمبود پارامترهای هواشناسی) برآورد شد و شاخص RDI با عنوان RDI(Select)محاسبه گردید. همچنین، با برازش توابع توزیع مختلف بر مقادیر نسبت بارندگی به ETo سالانه مناسب‌ترین تابع توزیع بر اساس آمارة کولموگروف- اسمیرنوف (KS) انتخاب شد و با استفاده از اصل انتقال هم‌احتمال مقادیر شاخص RDI با عنوانRDI(Th) * استخراج گردید. بررسی وضعیت خشکسالی بر اساس شاخصهای RDI(Select) وRDI(Th) * در مقایسه با RDI(Th) نشان داد که رفع هر یک از محدودیت‌های ذکرشده میتواند به تغییر در تعداد فراوانی و شدت هر یک از وضعیت‌های مختلف رطوبتی در شاخص RDI منجر شود. بنابراین، با برآورد ETo از روش منتخب و استفاده از مناسب‌ترین تابع توزیع برازش‌یافته بر مقادیر نسبت بارندگی به ETo، به کمک اصل انتقال هم‌احتمال، شاخص RDI(Th) به شاخص RDI(Select)* اصلاح شد.
سپیده فاضلیان؛ پژمان طهماسبی؛ حمزه علی شیرمردی؛ اسماعیل اسدی
چکیده
اندوزوخوری یکی از روشهای پراکنش بذر است. در این روش بذر از طریق گذر از سیستم گوارش دام انتقال و جوانه‌زنی و استقرار گیاهان افزایش می‌یابد. هدف از این مطالعه بررسی رابطه بین خصوصیات بذر و گذر از دستگاه گوارش دام به وسیلة حیوانات اهلی مختلف (گاو، گوسفند، و بز) در هفت گونه گراس چندساله، هشت گونه فورب چندساله، و سه گونه فورب ...
بیشتر
اندوزوخوری یکی از روشهای پراکنش بذر است. در این روش بذر از طریق گذر از سیستم گوارش دام انتقال و جوانه‌زنی و استقرار گیاهان افزایش می‌یابد. هدف از این مطالعه بررسی رابطه بین خصوصیات بذر و گذر از دستگاه گوارش دام به وسیلة حیوانات اهلی مختلف (گاو، گوسفند، و بز) در هفت گونه گراس چندساله، هشت گونه فورب چندساله، و سه گونه فورب یکساله در مراتع نیمه‌استپی چهارمحال و بختیاری است. نخست خصوصیات مورفولوژیک بذر‌ـ شامل وزن، طول، عرض، و شکل بذر‌ـ اندازه‌گیری شد. سپس، به دامهای مورد بررسی (تیمارهای حیوانی) بذر خورانده و مدفوع آنها جمعآوری شد و پس از اعمال تیمار سرما، به مدت چهار ماه در شرایط گلخانه نگهداری و جوانه‌زنی آنها ثبت شد. با استفاده از مدل‌های رگرسیونی مختلف ارتباط بین خصوصیات بذر و درصد موفقیت جوانه‌زنی بررسی شد و برای حیوانات مختلف مقایسه گردید. نتایج حاصل از رگرسیون خطی ساده نشان داد که بین درصد جوانه‌زنی بذرها پس از عبور از دستگاه گوارش دام و خصوصیات اندازهگیریشده ارتباطی وجود ندارد و اندازه، وزن، طول، و عرض بذر تأثیری در عبور از دستگاه گوارش دام ندارد. همچنین، نتایج حاصل از رگرسیون لگاریتمی نشان داد که برای گراسهای چندساله بین طول بذر و درصد جوانه‌زنی در همة تیمارهای حیوانی رابطة مستقیمی وجود دارد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که رابطة مستقیم و خطی بین ویژگیهای مورفولوژیک بذر و گذر از دستگاه گوارش دام وجود ندارد.
هانیه صفری؛ حسین ارزانی؛ علی طویلی
چکیده
چرای بیرویه و استفاده غیراصولی در بیشتر تیپ‌های گیاهی مراتع طالقان میانی وضعیت فقیر و خیلی فقیر را به وجود آورده است. با توجه به نقش مهم مراتع در تولید و تأمین علوفه و فواید دیگر اجرای طرح مدیریت این مراتع با شیوههای علمی و اصلاح آنها جهت بهبود وضعیت آنها، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. با توجه به اهداف ذکرشده، این تحقیق ...
بیشتر
چرای بیرویه و استفاده غیراصولی در بیشتر تیپ‌های گیاهی مراتع طالقان میانی وضعیت فقیر و خیلی فقیر را به وجود آورده است. با توجه به نقش مهم مراتع در تولید و تأمین علوفه و فواید دیگر اجرای طرح مدیریت این مراتع با شیوههای علمی و اصلاح آنها جهت بهبود وضعیت آنها، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. با توجه به اهداف ذکرشده، این تحقیق با استفاده از تلفیق اطلاعات پوششگیاهی، وضعیت، شیب، خاکشناسی، بارندگی و غیره توسط سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) در منطقه‌ای با وسعت 12/37977 هکتار و در موقعیت جغرافیایی ˝43، ́36،˚50 تا ˝20، ́53،˚50 طول شرقی و˝19، ́5،˚36 تا˝19، ́19، ˚36 عرض شمالی در بخش میانی حوزه آبخیز طالقان (90 کیلومتری شمال غرب تهران) به اجرا در آمده است. با توجه به نتیجه تلفیق اطلاعات، عملیات اصلاحی و احیایی در قالب روش مرتعداری مصنوعی شامل جلوگیری از ورود دام در 325/6621 هکتار، بذرکاری در 381/1274 هکتار، میانکاری و بذرپاشی در 561/694 هکتار، بذرپاشی در 254/1215 هکتار و کپهکاری در 101/2368 هکتار از اراضی منطقه که وضعیت فقیر و خیلی فقیر داشتند است. این عملیات اصلاحی باعث افزایش یا بهبود مدیریت چرای دام، بهبود شرایط حوزه آبخیز و افزایش زیستگاه حیاتوحش میشود و برای اهداف مشابه سودمند خواهد بود.
مهدی بشیری؛ سیده مائده کاوسی داودی
چکیده
فرسایش خاک بر سلامت آبخیزها اثر گذاشته و پیامدهای منفی متعددی بهدنبال دارد. مارن از سنگهای حساس به فرسایش است که به دلیل ویژگیهای فیزیکوشیمیایی خاص، استقرار پوشش در آنمشکل و لذا نیازمند مدیریت است. یکی از روشهای بهسازی خاک، فشردگی دینامیکی است که با دستگاههایی مانند غلتکها اعمال میشود. افزودن پوزولان نیز جهت ...
بیشتر
فرسایش خاک بر سلامت آبخیزها اثر گذاشته و پیامدهای منفی متعددی بهدنبال دارد. مارن از سنگهای حساس به فرسایش است که به دلیل ویژگیهای فیزیکوشیمیایی خاص، استقرار پوشش در آنمشکل و لذا نیازمند مدیریت است. یکی از روشهای بهسازی خاک، فشردگی دینامیکی است که با دستگاههایی مانند غلتکها اعمال میشود. افزودن پوزولان نیز جهت تغییر خصوصیات فیزیکی و مکانیکی خاک، از دیگر روشهای اصلاحی است،چرا که پوزولانها، در حضور آب به صورت مواد پایدار غیرحلال، از خود خاصیت گیرشی بروز میدهند. لذا در این پژوهش تلاش گردید تا نقش میزان فشردگی خاک (با غلتک استوانهای صاف به وزنهای 0، 20، 25، 30 و 35 کیلوگرم) و افزودن پوزولانهای طبیعی (به میزان 0، 50، 100، 150 و 200 گرم در مترمربع) از نوع پومیس تفتان بر تثبیت مارنها در منطقۀ اسلامقلعه خراسان رضوی ارزیابی شود. طرح آزمایشی در قالب فاکتوریل با سه تکرار و مجموعاً 75 پلات صحرایی 30 در30 سانتیمتری تحت بارشی 10 دقیقهای با شدت 8/0 میلیمتر در دقیقه و در شیب ۵/۱۵ درجه اجرا شد. نتایج تحلیل آماری در سطح اعتماد 95 درصد نشان داد که با در نظر گرفتن توأم سه متغیر رواناب، تولید و غلظت رسوب، اثرات اصلی تیمارهای فشردگی خاک و پوزولان معنادار (000/0sig.=) و اثر ترکیبی آنها غیرمعنادار (780/0sig.=) است. تیمار فشردگی خاک اثر معنیدار (000/0sig.=) و افزایشی بر تولید رواناب و رسوب دارد، اما اثر تیمار پوزولان بر رسوب کاهشی و معنیدار (000/0sig.=) بوده و بر رواناب اثر معنیداری ندارد (709/0sig.=). همچنین اثر ترکیبی دو تیمار بر متغیرهای رواناب، تولید و غلظت رسوب، غیرمعنیدار به دست آمد. لذا فشردگی خاک به دلیل تخریب سله سطحی و ساختمان مارنها مناسب نبوده اما با توجه به بهای پایین و در دسترس بودن پوزولانهای طبیعی، برای عملیات تثبیت مارنها به عنوان گزینهای اقتصادی و مناسب پیشنهاد میگردد.
جابر شریفی؛ علی اشرف جعفری؛ یونس رستمی کیا
چکیده
بررسی ارجحیت چهار گونه از گندمیان علوفهای چند ساله شامل:Alopecurus textilis L. ، Festuca ovina L.وF. sulcata L. و Agropyron trichophorum (Link) Richter. ، به منظور استفاده در اصلاح و احیاء مراتع ، بذور گونهها از رویشگاههای طبیعی استان اردبیل جمعآوری شد، پس از آزمون قوۀ نامیه و آمادهسازی بستر کاشت، کشت بذور مذکور در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با پلاتهای ...
بیشتر
بررسی ارجحیت چهار گونه از گندمیان علوفهای چند ساله شامل:Alopecurus textilis L. ، Festuca ovina L.وF. sulcata L. و Agropyron trichophorum (Link) Richter. ، به منظور استفاده در اصلاح و احیاء مراتع ، بذور گونهها از رویشگاههای طبیعی استان اردبیل جمعآوری شد، پس از آزمون قوۀ نامیه و آمادهسازی بستر کاشت، کشت بذور مذکور در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با پلاتهای خرد شده با سه تکرار در عرصۀ ایستگاه تحقیقاتی اردبیل از سال 1389 تا 1393 انجام شد. پس از استقرار گیاهان و در انتهای فصل رویش، صفاتی از قبیل درصد زنده مانی، پوشش تاجی، ارتفاع بوته، قدرت نهال، عملکرد علوفه و بذر اندازه‌گیری و به مدت سه سال ادامه داشت. تجزیه واریانس دادهها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسۀ میانگین به روش دانکن در سطح 5% انجام شد. نتایج نشان داد که در بین گونههای مورد مطالعه به جز در صفات درصد زنده مانی در بقیۀ صفات مانند تولید علوفه، ارتفاع بوته، پوشش تاجی، قدرت نهال و تولید بذر اختلاف معنیدار در سطح 1 % وجود داشت. همچنین مقایسۀ میانگین دادهها نشان داد که برترین گونه از نظر ارتفاع بوته، درصد پوشش تاجی و تولید علوفه مربوط به گونۀ A. trichophorumبود. از نظر قدرت نهال گونۀ A. trichophorum و گونۀ F. sulcata بیشترین امتیاز را داشتند، ولی از نظر تولید بذر گونۀ F. sulcata بیشترین امتیاز را داشتند. بنابراین، این گونهها میتوانند در فرآیند اصلاح و توسعۀ مراتع در مناطق نیمهخشک مورد استفاده قرار گیرند.
محبوبه سادات حسینی؛ علی گلکاریان
چکیده
مدیریت منابع آب یکی از حساس‌ترین و درعین‌حال پیچیده‌ترین اشکال مدیریت منابع است و از طرفی حکمرانی منابع آب بهعنوان ارزشمندترین منبع طبیعی حوزه‌های آبخیز با دخیل نمودن بهرهبرداران محلی جهت مدیریت مشارکتی منابع آب یکی از ضروریات برنامۀ امنیت آب محسوب میشود. بر این اساس به تحلیل شبکۀ اجتماعی به‌منزلۀ یک رویکرد در تحلیل روابط ...
بیشتر
مدیریت منابع آب یکی از حساس‌ترین و درعین‌حال پیچیده‌ترین اشکال مدیریت منابع است و از طرفی حکمرانی منابع آب بهعنوان ارزشمندترین منبع طبیعی حوزه‌های آبخیز با دخیل نمودن بهرهبرداران محلی جهت مدیریت مشارکتی منابع آب یکی از ضروریات برنامۀ امنیت آب محسوب میشود. بر این اساس به تحلیل شبکۀ اجتماعی به‌منزلۀ یک رویکرد در تحلیل روابط ذینفعان محلی به‌منظور مدیریت پایدار منابع آب توجه شده است. هدف از این پژوهش پایش اجتماعی شبکۀ ذینفعان محلی با استفاده از تحلیل شبکۀ اجتماعی در سامان عرفی خرو علیا در شهرستان نیشابور است. این کار بر اساس پیوندهای اعتماد و مشارکت و با استفاده از شاخصهای کمی و ریاضی سطح کلان شبکه (تراکم، تمرکز، دوسویگی پیوندها، انتقال‌پذیری پیوندها، میانگین فاصله ژئودزیک) صورت گرفته است. نتایج این تحقیق نشان میدهد میزان سرمایۀ اجتماعی بر اساس پیوندهای اعتماد و مشارکت قوی بوده و پایداری و تعادل شبکه در حد بالایی ارزیابی میگردد که نشان‌دهندۀ بالا بودن میزان اعتماد و مشارکت متقابل در میان ذینفعان محلی است. همچنین میزان همبستگی بین دو پیوند اعتماد و مشارکت بر اساس شاخص QAP، 66 درصد و در حد متوسط رو به بالا است. نتایج شاخص میانگین فاصله ژئودزیک بر اساس پیوند اعتماد و مشارکت بیانگر سرعت گردش اعتماد و مشارکت در حد متوسط رو به بالا است. بر اساس نتایج میتوان استدلال نمود بالا بودن میزان سرمایه اجتماعی و وجود اتحاد و یگانگی قابل‌قبول در میان افراد منجر به بالا رفتن سرعت گردش اعتماد و مشارکت در بین ذینفعان شده و درنتیجه میتوان رویکرد حکمرانی موفق منابع آب را با هزینه و زمان کمتری اجرایی نمود.
سعیده حیدری؛ علی اکبر مهرابی؛ محسن محسنی ساروی؛ سکینه ساعدی اوجقاز
چکیده
سیستمهای انسانی و طبیعی دینامیک پیچیدهای دارند. تغییراتِ سیستمهای انسانی در سیستم طبیعی بازخوردی بر جای میگذارد. در تغییرات کاربری اراضی نهتنها عوامل محیطی، مانند شرایط جغرافیایی، اثرگذار است، بلکه فاکتورهای انسانی، مانند تغییرات جمعیتی، نیز اثرگذار است، زیرا تغییرات کاربری اراضی تلفیقی از مسائل فیزیکی و اجتماعی- ...
بیشتر
سیستمهای انسانی و طبیعی دینامیک پیچیدهای دارند. تغییراتِ سیستمهای انسانی در سیستم طبیعی بازخوردی بر جای میگذارد. در تغییرات کاربری اراضی نهتنها عوامل محیطی، مانند شرایط جغرافیایی، اثرگذار است، بلکه فاکتورهای انسانی، مانند تغییرات جمعیتی، نیز اثرگذار است، زیرا تغییرات کاربری اراضی تلفیقی از مسائل فیزیکی و اجتماعی- اقتصادی است. مهاجرت بهشدت بر فعالیتهای اقتصادی تأثیر میگذارد و ممکن است آغازگر تغییرات کاربری اراضی باشد. برای تحلیل و بررسی آثار احداث سد طالقان بر تحولات جمعیتی در سیستم انسانی و همچنین تحلیل تغییرات کاربری اراضی در سیستم طبیعی تحقیق حاضر انجام شده است. در این پژوهش، نخست نقشة تغییرات کاربری اراضی تهیه شد. سپس، با محاسبة نرخ تغییرات کاربری اراضی و همچنین نرخ رشد جمعیت به تحلیل نتایج پرداخته شد. به طور کلی، پیش از احداث سد طالقان، منطقة طالقان با کاهش جمعیت همراه بود و، در پی این کاهش جمعیت، میزان اراضی مرتعی نیز در حال کاهش بود، اما، پس از احداث سد طالقان، زمین در این منطقه ارزش یافته و بر جمعیت فصلی افزوده شده است.
ولی اله رئوفی راد؛ قدرت اله حیدری؛ حسین آزادی؛ جمشید قربانی
چکیده
مطالعۀ حاضر با هدف سنجش آسیبپذیری اجتماعی-اقتصادی بهرهبرداران مراتع قشلاقی شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان انجام شد. بدین منظور، با استفاده از مرور ادبیات و نظرات صاحبنظران، مهمترین شاخصهای اجتماعی-اقتصادی مراتع استخراج شد. جوامع آماری تحقیق شامل بهرهبرداران مراتع قشلاقی، مراتع قشلاقی و کارشناسان مراتع بودند ...
بیشتر
مطالعۀ حاضر با هدف سنجش آسیبپذیری اجتماعی-اقتصادی بهرهبرداران مراتع قشلاقی شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان انجام شد. بدین منظور، با استفاده از مرور ادبیات و نظرات صاحبنظران، مهمترین شاخصهای اجتماعی-اقتصادی مراتع استخراج شد. جوامع آماری تحقیق شامل بهرهبرداران مراتع قشلاقی، مراتع قشلاقی و کارشناسان مراتع بودند که حجم نمونه در هر کدام از این جوامع با استفاده از فرمول کوکران تعیین شد. با استفاده از پرسشنامه، نظرات کارشناسان و بهرهبرداران مرتعی در رابطه با شاخصهای اجتماعی-اقتصادی اخذ شد. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات طیفی از کارشناسان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تعیین شد. در مرحله آخر، با استفاده از فرمول پیشنهادی میبار و والدز (2005) سنجش آسیبپذیری صورت گرفت. یافته‌های پژوهش نشان میدهد که پارامترهای حضور کارشناسان در مراتع، مشکلات محلی و فروپاشی نظامهای بهرهبرداری گذشته و تعداد بهرهبردار بیشترین تأثیر را در آسیبپذیری اجتماعی مراتع دارند. همچنین پارامترهای هزینههای زندگی، تعداد دام، وضع اقتصادی بهرهبرداران مرتعی، نوع دام و افزایش قیمتها به ترتیب بیشترین تأثیر را در آسیبپذیری اقتصادی مراتع دارند. از طرف دیگر، تلفیق شاخصهای اجتماعی-اقتصادی در سطح سامان عرفی، آسیبپذیری مراتع را بهتر میتواند نمایان سازد. بنابراین در برنامهریزیهای مدیریتی مراتع باید به شرایط اجتماعی- اقتصادی بهرهبرداران در سطحی پایینتر از ملی یا منطقهایی (در سطح سامان عرفی) توجه کافی داشت. نتایج چنین مطالعاتی میتواند در بردارنده دستاوردهای مثبت و مناسبی برای مسئولان مدیریت مراتع باشد، تا آنان را از این منظر، در مدیریت، حفظ و احیاء مراتع یاری رساند.
